Bi kịch tại công ty có nhiều nhân viên tử vong vì COVID-19 nhất thế giới

Tomás Morales rùng mình và xúm lại gần các đồng nghiệp trong hành lang hẹp bên ngoài văn phòng bác sĩ. Họ biết rằng sẽ phải chờ đợi thêm vì chỉ có một bác sĩ ở trung tâm xử lý của giàn khoan Pol-A và các cấu trúc khác đang được vận hành ở Vịnh Mexico bởi Công ty dầu khí quốc doanh Pemex. Bên ngoài, gió quất ào ạt vào giàn khoan và sóng đập dữ dội lên các chân thép cao chót vót.

Morales, một kỹ sư cơ khí 62 tuổi, đã bị ốm nhiều ngày, nhưng cuối cùng khi gặp bác sĩ, ông lại yêu cầu trở về giường của mình; có nhiều người khác bị bệnh nặng hơn ông. Morales thậm chí tiếp tục làm việc. Ông dùng bữa trong một phòng ăn bí hơi với khoảng 100 người khác. Ông cũng chia sẻ không gian rộng vài chục mét vuông với những người khác trong lúc cố chịu đựng những cơn chóng mặt, sốt và đau đầu ngày càng trầm trọng. Cho đến khi một chiếc trực thăng tới đón Morales vào đất liền hôm 16/4, thì bầu trời ầm ào những chiếc máy bay cấp cứu đang khẩn trương di tản người bệnh khỏi giàn khoan và một khu nhà nổi gần đó là nơi ăn ở của 700 công nhân.

Tới nay, Pemex đã báo cáo về cái chết của 314 nhân viên và 7 công nhân hợp đồng do bệnh COVID-19.  Con số này không chỉ cao hơn số người tử vong ở tất cả các công ty dầu mỏ lớn trên thế giới cộng lại mà cũng là con số tử vong lớn nhất với bất cứ công ty nào trên toàn cầu. Trong đó, “Vùng Không” chính là các giàn khoan dầu. Tới ngày 13/8, có tới 36 trong tổng số 7.500 công nhân giàn khoan của Pemex tử vong vì COVID-19, đồng nghĩa những công nhân ở đây có nguy cơ tử vong cao gấp hơn 2 lần so với các nhân viên Pemex khác và cao gấp 10 lần so với dân số Mexico nói chung. 

Mặc dù các chính sách và quy định phòng dịch lúc này đã được siết chặt hơn, Pemex vẫn đang  phải hứng chịu những đợt bùng phát dịch mới. Trong tháng 8, một cơ sở xử lý và lưu trữ dầu nổi khổng lồ của Pemex ở ngoài khơi bang Campeche đã tạm dừng hoạt động trong 6 ngày vì một ổ dịch bùng phát.

Tuy vậy, Pemex vẫn tiếp tục bơm dầu, bất chấp giá dầu sụt giảm thê thảm vào tháng 3 và 4, và bất chấp xu hướng giảm trên toàn cầu, trong đó ngành dầu khí dự kiến sẽ cắt giảm 100 tỉ USD chi tiêu cho thăm dò và sản xuất.

Pemex là nguồn thu chính của chính phủ Mexico và là niềm tự hào quốc gia. Một sự sụt giảm sản lượng có thể gây ra hậu quả chính trị cho Tổng thống Manuel López Obrador, người đã đặt Pemex vào trọng tâm kế hoạch của ông nhằm đảo ngược ba thập kỷ của chính sách kinh tế tân tự do. Ông đổ lỗi cho các chương trình nghị sự thân thiện với thị trường của những người tiền nhiệm - đặc biệt là các cuộc cải cách năm 2014 chấm dứt sự độc quyền của Pemex và mở cửa lĩnh vực năng lượng cho đầu tư nước ngoài. Sau khi nhậm chức tổng thống vào tháng 12/2018, ông Obrador tuyên bố sẽ đảo ngược sản lượng sụt giảm tại Pemex và giúp đất nước tự chủ về năng lượng.

Vào ngày 13/4, Pemex thông báo đã triển khai kế hoạch khẩn cấp phòng chống dịch COVID-19 trên các giàn khoan ngoài khơi. Tuy nhiên các công nhân giàn khoan cho biết, việc vệ sinh không gian làm việc và sinh hoạt được tiến hành chậm chạp, hoạt động sơ tán người bị bệnh và cung cấp các xét nghiệm cũng vậy. Trong lúc người có triệu chứng nhiễm viurs chưa kịp sơ tán thì họ tiếp tục lây nhiễm cho những người khác làm việc hoặc sinh sống gần.

Ngoài ra, giống như phần lớn hệ thống chăm sóc sức khỏe cộng đồng của Mexico, dịch vụ chăm sóc tại các bệnh viện, cơ sở y tế của Pemex rất thiếu thốn, không đủ năng lực xử lý một lượng lớn bệnh nhân nhiễm virus.

Những nhân viên Pemex mắc bệnh nặng cũng phản ánh tình trạng chung của lực lượng lao động Mexico, là nhiều người mắc bệnh tiểu đường, cao huyết áp và béo phì, khiến họ dễ bị tổn thương hơn trước COVID-19. Anh Fernando Marín Castillo thường mua hai vé mới đủ chỗ cho thân hình to lớn của anh trên chuyến xe buýt chật cứng, khiến anh mất 20 giờ mệt mỏi từ nhà ở Tampico đến Ciudad del Carmen. Thành phố này là một trung tâm dầu mỏ và điểm xuất phát của những chiếc trực thăn chở công nhân đến các giàn khoan trên vịnh.

Khi COVID-19 lây lan mạnh vào tháng 4, Castillo bắt đầu nghĩ rằng anh nên tránh đến các giàn khoan và cả những chuyến xe buýt vì bản thân bị bệnh béo phì, tăng huyết áp và tiểu đường. Nhưng Castilllo  và cậu con trai đang tuổi thiếu niên của anh chỉ có thể duy trì cuộc sống dựa vào mức lương của một thợ cơ khí bảo trì, khoảng 315.000 peso (14.420 USD)/năm.

Mặc dù Mexico đã công bố trường hợp mắc COVID-19 đầu tiên từ ngày 28/2, Pemex vẫn không tiến hành xét nghiệm cho công nhân trước khi đưa họ lên giàn khoan vào tháng 4. Đến ngày 30/4, khi Castillo quay trở lại giàn khoan Balam-Alfa, thì Pemex đã báo cáo 7 ca tử vong do COVID-19 ở 6 nhân viên và một nhà thầu.

Trên biển, các khu vực của một giàn khoan được kết nối chặt chẽ với nhau, khiến virus càng có khả năng lây lan cao, giống như trên một tàu du lịch hoặc quán bar đông đúc. Một giàn khoan của Pemex thường có từ 200-300 nhân viên và nhà thầu ăn ngủ cùng nhau trong ký túc xá trên tàu. 

Cuối cùng sau một chuyến xe buýt dài khác để trở về nhà vào giữa tháng 5, Castillo quyết định nộp đơn xin nghỉ phép có lương. Một điều khoản hợp đồng lao động của Pemex quy định rằng những nhân viên không thể đi làm vì thiên tai hoặc điều kiện khắc nghiệt khác sẽ được trả lương cho đến khi họ có thể trở lại an toàn. 

Khi các ca mắc COVID-19 tăng lên, nhiều nhân viên Pemex bắt đầu thi nhau nộp đơn xin nghỉ. Không rõ Castillo đã nhiễm bệnh khi nào và ở đâu. Nhưng ngày 25/5 anh bắt xe buýt trở lại Ciudad del Carmen để hoàn tất thủ tục giấy tờ nghỉ việc, và khi trở về nhà thì các triệu chứng bệnh ngày càng rõ. Anh qua đời vào ngày 27/6 ở tuổi 50.

Pemex đang ở trong tình trạng tài chính tồi tệ hơn hầu hết các công ty dầu khí trên thế giới, với khoản nợ lên tới 107 tỉ USD. Chưa kể họ còn phải vật lộn với gánh nặng thuế cao, lực lượng lao động đông, có nghĩa là lương hưu phải trả nhiều, cộng với một doanh nghiệp lọc dầu làm ăn thua lỗ. (Mặc dù là một công ty khai thác dầu lớn, Pemex phải nhập khẩu 65% lượng xăng mà họ đang bán ra trên thị trường).

Trong khi đó, suốt nhiều thập kỷ, Pemex đã được vận hành như một “con bò sữa” cho chính phủ Mexico. Vì thế lực lượng công nhân giàn khoan dầu là vô cùng quan trọng với cam kết của Tổng thống Obrador. Tuy nhiên, trước những tổn thất về người do đại dịch, ngày 1/5 Pemex thông báo họ đã sơ tán gần 3.100 công nhân làm việc ngoài khơi, giảm một nửa mật độ trên các giàn khoan. Ngoài ra, khoảng 48.000 nhân viên Pemex đang được phép làm việc từ nhà. Công ty đã gia hạn quyết định làm việc tại nhà đến cuối năm và đưa ra những hướng dẫn chặt chẽ hơn về phòng dịch.