Các tay súng HTS sau khi giành quyền kiểm soát thủ đô Damascus, Syria ngày 8/12/2024. Ảnh: THX/TTXVN
Lực lượng đối lập tại Syria Hay’at Tahrir al-Sham (HTS) đã nổi lên như một lực lượng chi phối sau khi tiến hành cuộc tấn công chớp nhoáng chiếm phần lớn lãnh thổ Syria và lật đổ chính quyền của ông Bashar al-Assad.
Cuộc tiến công này đặt ra câu hỏi về nguồn lực tài chính và vũ khí giúp HTS thực hiện được chiến dịch quân sự chưa từng có này. Làm thế nào mà HTS có được tiền bạc và vũ khí?
Nguồn lực tài chính mơ hồ
Hoạt động tài chính của HTS vẫn là một bí ẩn. Nhóm này không công bố ngân sách hay danh sách nhà tài trợ, và phương thức gây quỹ của họ đã thay đổi đáng kể qua các năm.
Nhiều giả thuyết liên hệ HTS với các cường quốc nước ngoài như Thổ Nhĩ Kỳ, các quốc gia vùng Vịnh, Cục Tình báo Trung ương Mỹ (CIA), và thậm chí là Israel. Tuy nhiên, dù một số bên có thể hoan nghênh sự sụp đổ của chính quyền Bashar al-Assad, không có bằng chứng trực tiếp nào cho thấy họ tài trợ cho HTS.
Ban đầu, HTS dựa vào các phương thức quen thuộc của các nhóm thánh chiến, như buôn lậu dầu, tống tiền và bắt cóc. Tuy nhiên, từ năm 2017, nhóm này đã thay đổi cách tiếp cận, chuyển sang phong cách quản lý quan liêu hơn ở vùng tây bắc Syria, đặc biệt là khu vực Idlib.
Thu thuế và doanh thu địa phương ở Idlib
Nguồn thu chính của HTS đến từ việc đánh thuế ở Idlib, khu vực họ đã kiểm soát nhiều năm qua. Ví dụ, nông dân phải đóng thuế thu hoạch từ 5–10%, và cư dân bị buộc phải nộp zakat, một loại thuế bố thí theo luật Hồi giáo. Các doanh nghiệp và hoạt động vận tải cũng bị áp mức thuế cao, mỗi xe tải vào Idlib đều phải nộp phí.
Ông Fawaz Gerges, chuyên gia về chính trị Trung Đông tại Trường Kinh tế London, nhận xét: “HTS áp thuế trên mọi thứ, mỗi giao dịch, mỗi phương tiện vào khu vực. Nhưng người dân Idlib thường phàn nàn về việc thiếu các cơ sở hạ tầng cơ bản, trong khi số tiền thu được bị nhóm này sử dụng cho mục đích quân sự”.
Cửa khẩu Bab al-Hawa với Thổ Nhĩ Kỳ là một nguồn thu lớn khác, được cho là mang lại tới 15 triệu USD mỗi tháng. Tuy nhiên, sự bất mãn trong dân chúng ngày càng tăng khi HTS không đầu tư vào cơ sở hạ tầng như sửa chữa đường xá, mà thay vào đó lại tích trữ vũ khí.
Thủ lĩnh lực lượng Hayat Tahrir al-Sham (HTS) ở Syria, ông Ahmad al-Shara phát biểu tại nhà thờ Hồi giáo Umayyad ở Damascus, ngày 8/12/2024. Ảnh: Syrianobserver.com/TTXVN
Mua sắm vũ khí: Từ chiến trường đến công nghệ hiện đại
HTS chủ yếu thu thập vũ khí từ chiến trường. Những vũ khí này bao gồm chiến lợi phẩm từ các lực lượng của chính quyền ông Assad, Hezbollah và các nhóm nổi dậy đối thủ. Do liên hệ với ISIS và al-Qaida, HTS bị loại khỏi các thị trường vũ khí hợp pháp. Mỹ, Jordan và Israel từng hỗ trợ các phe nổi dậy khác ở Syria nhưng vẫn coi HTS là một tổ chức khủng bố, chặn mọi khoản viện trợ trực tiếp.
Buôn lậu vũ khí qua biên giới Thổ Nhĩ Kỳ là một nguồn khác, cùng với việc HTS được cho là sử dụng công nghệ in 3D để sản xuất vũ khí tại chỗ.
Trong một số trường hợp, HTS đã áp dụng các chiến thuật phi truyền thống để sở hữu công nghệ hiện đại như thiết bị bay không người lái. Có thông tin cho rằng nguyên mẫu thiết bị bay này có thể bắt nguồn từ Ukraine, được cung cấp để hỗ trợ HTS chống lại lực lượng Nga hậu thuẫn ông Assad.
Điều này cho thấy mối quan hệ phức tạp, nơi kẻ thù của kẻ thù có thể trở thành đồng minh bất ngờ.
Dù hiện tại HTS kiểm soát phần lớn Syria, sự bền vững trong quản trị và tài chính của nhóm này vẫn là dấu hỏi lớn.
Sự bất ổn trong dân chúng tại Idlib, cùng với việc bị cô lập trên trường quốc tế, là những thách thức đáng kể. Khi HTS điều hướng vai trò mới của mình, nguồn gốc sức mạnh và tác động của họ lên người dân Syria sẽ là những vấn đề cần được chú ý.
Câu chuyện này làm sáng tỏ chiến lược tài chính và quân sự của HTS, đồng thời nhấn mạnh sự phức tạp trong cuộc xung đột ở Syria và mạng lưới liên minh chằng chịt định hình tương lai đất nước này.