Trụ sở Ủy ban châu Âu tại Brussels, Bỉ. Ảnh: THX/TTXVN
Theo Forbes ngày 26/2, EU mới đây đã thông qua gói trừng phạt thứ 16 nhằm vào Nga. Như thông báo từ Ủy ban châu Âu, gói biện pháp này "nhắm vào các lĩnh vực quan trọng mang tính hệ thống của nền kinh tế Nga như năng lượng, thương mại, giao thông vận tải, cơ sở hạ tầng và dịch vụ tài chính". Vậy những biện pháp trừng phạt này sẽ tác động đến Nga như thế nào và đâu là những mối đe dọa thực sự?
Cấm lưu trữ tạm thời dầu: Tăng chi phí, kéo dài thời gian
Một trong những biện pháp đáng chú ý nhất là lệnh cấm cung cấp các cơ sở lưu trữ tạm thời dầu thô và các sản phẩm dầu mỏ của Nga trên lãnh thổ EU, bất kể giá mua dầu và điểm đến cuối cùng của các sản phẩm này.
Chuyên gia phân tích cấp cao Nikita Blokhin tại Alfa Bank nhận định biện pháp này có thể ảnh hưởng đến khối lượng giao dịch và dẫn đến việc các công ty châu Âu giảm nhu cầu mua dầu của Nga, vì lệnh cấm áp dụng cho cả dầu được bán trong mức giá trần.
"Lệnh cấm vận của EU đối với việc nhập khẩu dầu của Nga vào lãnh thổ của mình không ngăn cản các công ty châu Âu hoạt động như trung gian trong việc bán lại dầu của Nga sang các thị trường khác trong phạm vi giá trần. Nhưng dầu của Nga thường được chuyển tải hoặc lưu trữ tạm thời trên lãnh thổ EU trước khi bán lại", chuyên gia Blokhin giải thích.
Tuy nhiên, chuyên gia Blokhin cho rằng tác động của biện pháp này sẽ khá hạn chế, chủ yếu dẫn đến sự phức tạp hơn về mặt hậu cần, kéo dài thời gian vận chuyển và tăng chi phí. Nga có thể đáp ứng bằng cách tăng khối lượng bán trực tiếp cho thị trường châu Á.
Hạn chế nhập khẩu nhôm: Tác động không đáng kể
Gói trừng phạt mới cũng bổ sung lệnh hạn chế nhập khẩu nhôm nguyên chất của Nga, bên cạnh lệnh cấm hiện hành đối với các sản phẩm nhôm đã qua chế biến. EU đưa ra cơ chế hạn ngạch cho phép nhập khẩu 275.000 tấn nhôm từ Nga trong vòng 12 tháng, tương đương 80% lượng nhập khẩu của EU vào năm 2024.
Theo dữ liệu của Cơ quan Thống kê EU (Eurostat), Nga đã xuất khẩu lượng nhôm trị giá 828,2 triệu euro sang các nước EU vào năm 2024, mức thấp nhất kể từ năm 2009. Chuyên gia độc lập Leonid Khazanov cho biết, lượng nhôm Nga bán sang EU ước tính hơn 300.000 tấn mỗi năm, chỉ chiếm khoảng 10% tổng khối lượng nhôm xuất khẩu từ Nga ra thị trường thế giới.
Boris Krasnozhenov, người đứng đầu bộ phận phân tích thị trường chứng khoán tại Alfa Bank, nhận định: "Có quá nhiều tranh luận về gói trừng phạt này, vì khối lượng xuất khẩu của Nga sang EU chỉ là một phần nhỏ trong tổng lượng xuất khẩu". Theo chuyên gia Krasnozhenov, khối lượng giao dịch của Nga có thể dễ dàng được chuyển hướng sang các thị trường khác.
Thực tế, khoản thu nhập bị mất từ thị trường EU đã được bù đắp gần gấp đôi bằng lượng hàng giao tới Trung Quốc và Hàn Quốc, theo dữ liệu từ RIA Novosti.
"Hạm đội bóng tối": Mở rộng danh sách đen
EU đã bổ sung 74 tàu, chủ yếu là tàu chở dầu của Nga được sử dụng để lách trần giá, vào danh sách các tàu bị cấm cập cảng châu Âu và không được cung cấp nhiều dịch vụ liên quan đến vận tải biển. Điều này nâng tổng số tàu chịu lệnh trừng phạt của EU lên 153.
Stanislav Mitrakhovich, chuyên gia tại Đại học Tài chính và Quỹ An ninh Năng lượng Quốc gia Nga, cho rằng: "Đối với 'hạm đội bóng tối', tất nhiên, lệnh trừng phạt của Mỹ là chính, bởi vì những bên vi phạm quy định vận chuyển dầu vượt quá giá trần sẽ bị tước các dịch vụ của Mỹ. Châu Âu hiện đã cấm những con tàu như vậy vào cảng và chuyển tải trong vùng biển lãnh thổ của họ. Nhưng tàu chở dầu không vào cảng; việc chuyển tải diễn ra bên ngoài vùng biển lãnh thổ".
Về phần mình, chuyên Blokhin từ Alfa Bank cũng xác nhận: "Chúng tôi không mong đợi phản ứng tiêu cực đáng kể từ thị trường đối với việc đưa thêm tàu của 'hạm đội bóng tối' Nga vào danh sách trừng phạt của EU, vì những hành động này về cơ bản là sao chép các biện pháp mà Bộ Tài chính Mỹ đã thực hiện và những rủi ro này đã được thị trường tính đến".
Bên cạnh đó, các biện pháp mới của EU cũng mở rộng các hạn chế đối với việc xuất khẩu hàng hóa và công nghệ sang Nga, đặc biệt là phần mềm liên quan đến thăm dò dầu khí, nhằm mục đích hạn chế hơn nữa năng lực thăm dò và sản xuất của Nga. Ngoài ra, gói này còn mở rộng lệnh cấm cung cấp hàng hóa, công nghệ và dịch vụ để hoàn thành các dự án sản xuất dầu thô tại Nga, chẳng hạn như dự án Vostok Oil của Rosneft, cũng như các dự án khí đốt tự nhiên hóa lỏng hiện đang hoạt động.
Chuyên gia Mitrakhovich nhận xét rằng lệnh cấm cung cấp thiết bị cho các nhà máy lọc dầu và khí đốt đã được đưa vào các gói trừng phạt trước đó từ tháng 2/2022: "Theo tôi, lệnh cấm mới về cơ bản sẽ không thay đổi bất cứ điều gì. Bởi vì Nga đã phải tồn tại mà không có thiết bị nhập khẩu chính thức trong gần ba năm".
Tuy nhiên, chuyên gia Blokhin lại cho rằng lệnh cấm cung cấp và bảo trì phần mềm thăm dò địa chất có ý nghĩa quan trọng về lâu dài: "Lĩnh vực hoạt động này của các công ty dịch vụ mỏ dầu phụ thuộc vào công nghệ nhập khẩu, chủ yếu là công nghệ phương Tây, do đó, tất nhiên, các hạn chế có thể ảnh hưởng đến khối lượng phát triển mỏ và có thể hạn chế tiềm năng tăng trưởng sản lượng trong những năm tới".
Đánh giá tổng thể: "Gói trừng phạt ngày càng ít thực chất"
Theo chuyên gia Mitrakhovich, EU thực tế đã cạn kiệt khả năng áp dụng các biện pháp trừng phạt có hiệu quả. "Thực tế rằng đây đã là gói thứ 16 cho thấy đây là một dạng lặp lại mang tính quan liêu, vì các nhà chức trách châu Âu cần báo cáo rằng họ đang làm điều gì đó. Chúng ta sẽ thảo luận về gói thứ 26, 36 và thậm chí là gói thứ 106, mỗi gói sẽ ngày càng ít thực chất hơn".
Như vậy, trong khi các biện pháp mới chủ yếu là mở rộng và tăng cường các hạn chế hiện có, chuyên gia Blokhin cũng nhấn mạnh: "Hiện nay, các cuộc đàm phán tích cực đang diễn ra về một giải pháp hòa bình cho tình hình Ukraine, theo cách này hay cách khác, cần được phản ánh trong chính sách trừng phạt của các quốc gia phương Tây. Sự thật là những hạn chế này không thể duy trì lâu dài. Tất nhiên, việc dỡ bỏ bất kỳ lệnh trừng phạt nào luôn khó khăn hơn việc áp dụng chúng và đó sẽ là một quá trình dài".