Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen. Ảnh: THX/TTXVN
Theo tờ Politico ngày 8/9, phiên phát biểu thường niên vốn được coi là dịp để lãnh đạo Ủy ban châu Âu định hướng chương trình nghị sự chính trị của khối, năm nay lại mang tính chất “giải trình” nhiều hơn là khởi đầu mới. Các nghị sĩ dự kiến sẽ nêu ra hàng loạt vấn đề gây tranh luận, từ thỏa thuận thương mại với Mỹ bị cho là thiếu cân bằng, việc ký kết hiệp định với Nam Mỹ vấp phải sự phản đối của nông dân, cho đến những chỉ trích liên quan đến chính sách khí hậu và phản ứng trước tình hình tại Gaza.
Ông Bas Eickhout, đồng chủ tịch nhóm Xanh tại Nghị viện châu Âu, cho rằng: “Mùa hè vừa qua là giai đoạn khó khăn đối với châu Âu. Điều chúng tôi kỳ vọng ở Chủ tịch Ủy ban là những thay đổi rõ rệt và thực chất”.
Chỉ mới 10 tháng sau khi bắt đầu nhiệm kỳ thứ hai, bà von der Leyen đã phải đối mặt với nhiều thách thức. Sự ủng hộ từ các nhóm chính trị truyền thống đang suy giảm, trong khi phe cực hữu và cực tả gia tăng sức ép, coi EU là mục tiêu phê phán thuận lợi. Cùng lúc đó, những biến động từ Mỹ và Nga cũng làm thay đổi nhiều cân bằng chiến lược mà Brussels vốn dựa vào.
Bà Valerie Hayer, lãnh đạo nhóm Renew Europe theo đường lối tự do, nhấn mạnh: “Châu Âu không thể chấp nhận tình trạng trì trệ hay bế tắc thể chế. Chúng tôi cần thấy sự lãnh đạo rõ ràng hơn”.
Trong nội bộ Nghị viện, dư âm từ cuộc bỏ phiếu bất tín nhiệm đối với bà Ursula von der Leyen hồi tháng 7 vẫn chưa lắng xuống. Một số nhóm chính trị ở hai đầu phe phái tiếp tục thúc đẩy khả năng tiến hành thêm một cuộc bỏ phiếu tương tự ngay trong tháng 10 tới, điều chưa từng xảy ra đối với một Chủ tịch Ủy ban châu Âu.
Trong khi đó, những kết quả mà bà Ursula von der Leyen có thể nêu ra trước Nghị viện được cho là không nhiều. Sáng kiến thành lập quỹ quốc phòng trị giá 150 tỷ euro đã vấp phải sự phản đối, do Ủy ban bị cho là chưa tham vấn đầy đủ với cơ quan lập pháp. Bên cạnh đó, các đề xuất cắt giảm thủ tục hành chính để hỗ trợ doanh nghiệp cũng gặp nhiều ý kiến trái chiều, đặc biệt từ các nghị sĩ thuộc các đảng Xã hội, đảng Xanh và khối tự do trong Nghị viện châu Âu, những người lo ngại biện pháp này có thể ảnh hưởng đến lợi ích xã hội và môi trường.
Bất chấp những nỗ lực cải thiện năng lực cạnh tranh của châu Âu, Nghị viện cho rằng tiến triển còn rất hạn chế. Thậm chí, trong chính đảng Nhân dân châu Âu (EPP) của bà von der Leyen, nhiều nghị sĩ Pháp, Ba Lan và Ireland cũng công khai chỉ trích thỏa thuận thương mại Mercosur vì lo ngại tác động đến nông dân trong khối.
Một số nghị sĩ tỏ ra hoài nghi về ý nghĩa của phiên họp sắp tới. Bà Manon Aubry, đồng chủ tịch nhóm cánh tả, nhận định: “Bài phát biểu năm nay nhiều khả năng chỉ nhằm củng cố hình ảnh của Ủy ban, trong khi Liên minh châu Âu đang phải đối mặt với không ít khó khăn”.
Trong khi một số nhóm chính trị cực hữu tìm cách tận dụng cơ hội để phản đối các thỏa thuận thương mại, nhiều nghị sĩ ở các khối trung dung lại cảnh báo rằng tình trạng bất ổn lặp đi lặp lại có thể làm suy yếu Liên minh châu Âu.
Dù vậy, giới quan sát cho rằng chính sự chia rẽ này lại trở thành công cụ gây sức ép, buộc bà von der Leyen phải đưa ra nhượng bộ chính trị. Lần gần nhất, phe Xã hội đã khẳng định Chủ tịch Ủy ban hứa duy trì một quỹ xã hội trong ngân sách EU để đổi lấy sự ủng hộ.