Xe ô tô chờ xuất khẩu tại cảng Yên Đài, tỉnh Sơn Đông, Trung Quốc. Ảnh: THX/TTXVN
Tuy nhiên, tuyên bố của Tổng thống Mỹ Donald Trump vào ngày 10/10 về việc áp mức thuế bổ sung 100% đối với hàng hóa của Trung Quốc từ ngày 1/11, đáp trả việc nước này hạn chế xuất khẩu đất hiếm, đã gây ra những lo ngại mới về một cú sốc đối với nền kinh tế toàn cầu.
Lo ngại này cùng với những cảnh báo về nợ công gia tăng và bong bóng cổ phiếu công nghệ sẽ là chủ đề thảo luận chính khi các bộ trưởng tài chính và thống đốc ngân hàng trung ương tham dự hội nghị thường niên của Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) và Ngân hàng Thế giới tại Washington, Mỹ. Các nhà hoạch định chính sách nhóm họp trong bối cảnh căng thẳng thương mại mới giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới và bất ổn chính trị ở các quốc gia từ Pháp đến Nhật Bản.
Tại cuộc họp gần đây nhất ở Washington vào tháng 4/2025, triển vọng kinh tế ảm đạm hơn nhiều. Tuyên bố về thuế quan "Ngày Giải phóng" (2/4) của ông Trump đã gây chấn động thị trường tài chính và khiến các nhà hoạch định chính sách lo ngại về nguy cơ suy thoái trên toàn cầu do các động thái trả đũa thương mại, lạm phát tăng vọt và sự sụt giảm đầu tư.
Tuy nhiên, trong sáu tháng qua, phần lớn các diễn biến bất ngờ đều theo chiều hướng tích cực, đặc biệt là ở nền kinh tế lớn nhất thế giới. GDP của Mỹ đã tăng trưởng với tốc độ nhanh nhất trong gần hai năm trong quý II/2025. Ngay cả sau khi các tuyên bố thuế quan mới của ông Trump đã tác động mạnh tới thị trường vào ngày 10/10, chỉ số S&P 500 đã tăng 32% so với mức thấp nhất hồi tháng 4/2025. Yếu tố nền tảng cho cả thị trường chứng khoán và nền kinh tế thực là AI và đầu tư kỷ lục vào các trung tâm dữ liệu phục vụ cho dịch vụ điện toán đám mây. Bên cạnh đó, các công ty cho đến nay đã ứng phó với những gián đoạn do thuế quan bằng cách tăng hàng tồn kho trong ngắn hạn và chấp nhận biên lợi nhuận thấp hơn thay vì chuyển chi phí tăng do thuế lên người tiêu dùng.
Trong một cuộc họp báo tuần trước, bà Karen Dynan, Giáo sư kinh tế tại Đại học Harvard và là nghiên cứu viên cao cấp tại Viện Kinh tế Quốc tế Peterson, cho rằng sự kiên cường đó của kinh tế toàn cầu là rất đáng hoan nghênh nhưng có thể không bền vững. Theo dự báo mới nhất của Bloomberg Economics, tăng trưởng kinh tế toàn cầu sẽ chậm lại vào năm sau. Các nhà kinh tế nhận định GDP thực tế sẽ tăng 3,2% vào năm 2025, không thay đổi so với năm 2024 và tăng 2,9% vào năm 2026.
Trong khi đó, nợ công của cả các nền kinh tế phát triển và mới nổi đều tăng vọt dự kiến sẽ là một chủ đề nổi bật trong các cuộc thảo luận ở Washington. Theo Viện Tài chính Quốc tế, nợ công toàn cầu đã tăng hơn 21.000 tỷ USD trong nửa đầu năm 2025, lên mức kỷ lục gần 338.000 tỷ USD, với quy mô tăng tương tự như trong thời kỳ đại dịch.
Những nỗ lực của chính quyền ông Trump nhằm hỗ trợ nền kinh tế Argentina (Ác-hen-ti-na) trước cuộc bầu cử giữa nhiệm kỳ vào cuối tháng này cũng sẽ là một chủ đề thảo luận chính. IMF đã đồng ý cấp thêm các khoản vay cho Argentina vào tháng 4/2025, nhưng chỉ sau khi vấp phải sự phản đối rộng rãi trong nội bộ. Tổng Giám đốc IMF, bà Kristalina Georgieva, đã tham gia các cuộc đàm phán gần đây với các quan chức Mỹ và Argentina.
Tại Mỹ, tăng trưởng việc làm có những dấu hiệu yếu hơn nhiều so với dự kiến khi các công ty giảm tốc độ tuyển dụng, khi lĩnh vực sản xuất của nước này đã cắt giảm việc làm trong bốn tháng liên tiếp. Chỉ số về hoạt động của các nhà máy tại Trung Quốc trong tháng 9/2025 đã kéo dài chuỗi suy giảm sang tháng thứ sáu, đợt suy giảm dài nhất kể từ năm 2019. Tại châu Âu, nền kinh tế Đức đã suy giảm mạnh hơn nhiều so với ước tính ban đầu trong quý II/2025, và các nhà máy sản xuất ô tô phụ thuộc vào xuất khẩu của nước này đang lao đao.
Theo Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO), tăng trưởng thương mại hàng hóa toàn cầu dự kiến sẽ chậm lại đáng kể vào năm tới, do những tác động có độ trễ từ chính sách thuế quan của Mỹ. WTO dự báo khối lượng thương mại hàng hóa sẽ chỉ tăng 0,5% vào năm 2026, so với 2,4% trong năm 2025.
Ông Frederic Neumann, nhà kinh tế trưởng tại châu Á của HSBC Holdings Plc ở Hong Kong (Trung Quốc), nhận định những trở ngại đối với nền kinh tế toàn cầu đang trở nên mạnh hơn. Mặc dù rất dễ tin rằng khối lượng xuất khẩu toàn cầu có thể không bị ảnh hưởng bởi thuế quan của Mỹ, nhưng sự sụt giảm sau giai đoạn các doanh nghiệp đẩy mạnh nhập khẩu hàng hóa là điều không thể tránh khỏi.
Một trong những vấn đề lớn nhất được đặt ra vẫn là liệu giá cả tăng cuối cùng có ảnh hưởng đến chi tiêu tiêu dùng tại Mỹ, với những hậu quả lan truyền ra thế giới hay không. Ông Nathan Sheets, nhà kinh tế trưởng toàn cầu tại Citigroup Inc, cho rằng mặc dù tác động của thuế quan đối với hoạt động kinh tế toàn cầu đã hạn chế hơn và trong thời gian ngắn hơn so với lo ngại hồi đầu năm nay, nhưng "sẽ có một cú sốc mới". Thuế quan đang ngày càng tác động mạnh hơn, có thể sẽ dẫn đến việc tiêu dùng và nhu cầu nhập khẩu của Mỹ tiếp tục giảm. Tăng trưởng kinh tế của toàn cầu được cho là sẽ chậm lại xuống dưới 2% trong nửa cuối năm nay và sau đó phục hồi lên 2,5% vào năm tới.
Giám đốc điều hành của Eurizon SLJ Capital, ông Stephen Jen, cho biết có thể mất từ 6 đến 8 quý để cú sốc thuế quan gây tổn hại đến tiêu dùng và đẩy tăng trưởng kinh tế Mỹ về gần mức 0, theo những gì đã diễn ra trong các cú sốc giá nhập khẩu trước đây. Các cú sốc thuế quan đã được phân bổ thành nhiều cú sốc giá nhập khẩu 2%, thay vì một cơn sóng thần 13% duy nhất.
Một trong số những người cảnh báo rằng cú sốc thuế quan vẫn chưa kết thúc là ông Mike Brundidge, người điều hành công ty Acme Food Sales Inc. có trụ sở tại Seattle, chuyên nhập khẩu thực phẩm như cá ngừ đóng hộp và nước dừa từ khắp nơi trên thế giới cho các chuỗi bán lẻ lớn của Mỹ. Cho đến nay, ông đã phải gánh một phần tổn thất và chuyển một phần chi phí cho người tiêu dùng. Nhưng ông cảnh báo rằng giá cả trên kệ hàng cho người tiêu dùng tại cửa hàng tạp hóa sẽ tăng.
Bên cạnh thuế quan và nợ công, một mối lo ngại khác trong ngắn hạn xoay quanh bong bóng AI. Trong một phát biểu mới đây, Tổng Giám đốc IMF nói mức định giá hiện nay của cổ phiếu công nghệ đang tiến gần đến mức đã thấy trong thời kỳ bong bóng 25 năm trước. Nếu một đợt điều chỉnh mạnh diễn ra, điều kiện tài chính thắt chặt có thể kéo tăng trưởng thế giới xuống, phơi bày những lỗ hổng, và khiến cuộc sống trở nên đặc biệt khó khăn đối với các nước đang phát triển.
Trong một kịch bản do Oxford Economics mô phỏng, sự hạ nhiệt của lĩnh vực công nghệ tập trung vào Mỹ sẽ đẩy nền kinh tế lớn nhất thế giới tiến gần đến suy thoái và kéo tăng trưởng toàn cầu xuống 2% vào năm 2026, thay vì mức cơ bản 2,5%, với nguy cơ về một cú sốc thậm chí còn lớn hơn.
Đó là lý do tại sao các nhà kinh tế hiện đang ngày càng quan tâm hơn đến những điểm yếu của ngành công nghệ, cùng với sự bất ổn liên quan đến thuế quan. Theo bà Alexis Crow, nhà kinh tế trưởng tại PwC Mỹ, sự bùng nổ đầu tư cho AI không hẳn sẽ tạo ra một động lực tăng trưởng dài hạn.