Người tiêu dùng mua sắm tại siêu thị ở Seoul, Hàn Quốc. Ảnh minh họa: Yonhap/TTXVN
Cú sốc thị trường và hệ lụy khó tránh
Sắc lệnh thiết quân luật đột ngột vào ngày 3/12/2024 đã ngay lập tức gây chấn động thị trường tài chính và ngoại hối. Đồng won Hàn Quốc lao dốc xuống các mức thấp nhất trong nhiều năm so với đồng USD, trong khi chỉ số chứng khoán KOSPI tụt xuống ngưỡng 2.300 điểm.
Tâm lý người tiêu dùng sụt giảm, kéo theo tiêu dùng tư nhân giảm 0,1% trong quý đầu tiên của năm, chủ yếu do nhu cầu suy yếu trong các lĩnh vực dịch vụ như giải trí và khách sạn. Giữa lúc đó, các biện pháp thuế quan quy mô lớn do Tổng thống Mỹ Donald Trump đưa ra càng gây thêm áp lực cho nền kinh tế phụ thuộc vào xuất khẩu của Hàn Quốc.
Tổng sản phẩm quốc nội (GDP) thực tế, thước đo chủ chốt của tăng trưởng kinh tế, đã giảm 0,2% trong quý đầu tiên, đánh dấu mức tăng trưởng âm đầu tiên trong 9 tháng.
Sự suy thoái này đã khiến các tổ chức kinh tế lớn, bao gồm Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) và Ngân hàng trung ương Hàn Quốc (BoK), phải cắt giảm gần một nửa dự báo tăng trưởng năm 2025 của nước này xuống còn khoảng 0,8%, với lý do tiêu dùng suy yếu và sự bất ổn dai dẳng xoay quanh chính sách thương mại của Mỹ.
Giới chức tài chính liên tục trấn an nhà đầu tư, khẳng định rằng cuộc khủng hoảng chỉ gây tác động hạn chế và uy tín quốc tế của Hàn Quốc vẫn vững vàng. Tuy nhiên, các chuyên gia nhận định rằng những hệ lụy là điều khó tránh khỏi. Sự bất an vẫn còn âm ỉ và tiếp tục tạo gánh nặng lên nền kinh tế cho đến tận thời điểm này.
Dấu hiệu phục hồi
Phản ứng tài khóa của chính phủ, kết hợp với thế mạnh lớn về xuất khẩu, đã khơi dậy lại đà tăng trưởng cho Hàn Quốc sau khi Tổng thống Lee Jae Myung nhậm chức vào tháng 6. Chính quyền mới đã nhanh chóng triển khai ngân sách bổ sung đợt hai, mở rộng chi tiêu công và đưa ra các biện pháp kích cầu quy mô lớn.
Một phần nhờ các chính sách tài khóa quyết liệt, GDP đã tăng 1,2% trong quý III so với quý trước đó, đánh dấu mức tăng trưởng nhanh nhất trong khoảng một năm rưỡi. Tiêu dùng tư nhân tăng 1,3% trong giai đoạn từ tháng 7-9, mức tăng mạnh nhất kể từ cuối năm 2022.
Các chuyên gia cho rằng sự phục hồi này phần lớn nhờ vào chương trình "phiếu tiêu dùng" của chính phủ, chương trình cấp tiền mặt trực tiếp – 150.000 won (102 USD) cho mọi người dân vào tháng 7, tiếp đó là 100.000 won cho khoảng 90% dân số vào tháng 9.
Xuất khẩu tăng 1,5% trong quý III, được thúc đẩy bởi nhu cầu toàn cầu mạnh mẽ đối với chất bán dẫn và ô tô. Đặc biệt, xuất khẩu chất bán dẫn tăng vọt giữa bối cảnh nhu cầu bùng nổ về chip liên quan đến trí tuệ nhân tạo (AI), giúp khôi phục niềm tin của nhà đầu tư.
Các thị trường tài chính cũng phục hồi, với chỉ số KOSPI tăng khoảng 70% tính từ đầu năm đến nay, nhờ các biện pháp cải cách thị trường do chính phủ dẫn dắt và sự lạc quan xung quanh cơn sốt AI.
Tâm lý nhà đầu tư tiếp tục được củng cố sau khi Hàn Quốc và Mỹ hoàn tất các chi tiết về gói đầu tư trị giá 350 tỷ USD của Hàn Quốc vào Mỹ, một phần của thỏa thuận thương mại rộng lớn hơn giữa hai nước. Thỏa thuận này đã loại bỏ một nguồn cơn gây bất ổn lớn đối với triển vọng xuất khẩu của đất nước.
Sau những diễn biến tích cực này, IMF và BoK đã điều chỉnh nâng dự báo tăng trưởng năm 2025 của Hàn Quốc lên 0,9%. IMF ghi nhận nền kinh tế đã bước vào giai đoạn phục hồi trong nửa cuối năm và kỳ vọng những cải thiện đáng kể hơn vào năm 2026, đồng thời khen ngợi các biện pháp kích thích tài khóa của chính phủ.
Những “vết sẹo” chưa lành
Khi Hàn Quốc tiến về phía trước, câu hỏi đặt ra là liệu đà tăng trưởng gần đây có thể trở thành đà tăng trưởng bền vững dài hạn hay không, hay những điểm yếu kinh tế chưa được giải quyết sẽ tái phát.
Theo các chuyên gia trong nước, một cuộc bầu cử tổng thống đầy biến động và các phiên tòa đang diễn ra liên quan đến ông Yoon, cùng nhiều binh sĩ cấp cao và nhân vật chính trị, có thể làm xói mòn niềm tin của khối ngoại. Một giáo sư kinh tế cấp cao nhận định rằng, mặc dù có sự đồng thuận chung là sự ổn định chính trị hầu như đã trở lại dưới thời chính quyền mới, nhưng niềm tin của các nhà đầu tư nước ngoài vẫn chưa thể được đảm bảo chắc chắn.
Bên cạnh đó, các biện pháp kích thích mạnh tay của chính phủ cũng gây lo ngại về mất cân bằng tài chính. Bộ Tài chính trước đó dự báo rằng ngân sách bổ sung mới nói trên có thể khiến cán cân tài khóa quản lý – một thước đo chủ chốt về sức khỏe tài chính được tính toán theo các điều khoản chặt chẽ hơn – thâm hụt 4,2% GDP.
Trong khi đó, đồng won Hàn Quốc, vốn nằm trong số các loại tiền tệ có hiệu suất kém nhất thế giới trong năm qua, tiếp tục tạo gánh nặng lên nền kinh tế.
Các chuyên gia cho biết những trở lực về cơ cấu vẫn còn rất lớn, khi những thay đổi về nhân khẩu học bao gồm già hóa dân số, thị trường lao động cứng nhắc và nợ hộ gia đình cao dai dẳng tiếp tục ảnh hưởng đến triển vọng tăng trưởng dài hạn của Hàn Quốc.
Hơn nữa, sự phục hồi của đất nước vẫn phụ thuộc nhiều vào lĩnh vực bán dẫn và xuất khẩu dựa trên AI, làm dấy lên lo ngại rằng nếu nhu cầu toàn cầu suy yếu hoặc sự cạnh tranh từ các đối thủ như Trung Quốc và Đài Loan (Trung Quốc) tăng mạnh, đà xuất khẩu của Hàn Quốc có thể nhanh chóng mất đi động lực.
Như vậy, trong khi các cơ quan tài chính khẳng định sự cố thiết quân luật chỉ có tác động kinh tế hạn chế và sẽ không để lại những vết sẹo lâu dài, Hàn Quốc vẫn đang đứng trước một thời điểm quan trọng giữa những bất ổn đang diễn ra và các thách thức cơ cấu tồn tại từ lâu.