Các bị cáo tại phiên xét xử. Ảnh: Phạm Kiên/TTXVN
Trước khi tiến hành thẩm vấn các bị cáo, Hội đồng xét xử đã quyết định cho cách ly 3 bị cáo: Nguyễn Thanh Long (cựu Bộ trưởng Bộ Y tế), Trịnh Thanh Hùng (cựu Phó Vụ trưởng, Vụ Khoa học và Công nghệ các ngành Kinh tế - kỹ thuật, Bộ Khoa học và Công nghệ), Nguyễn Văn Trịnh (cựu Trợ lý Phó Thủ tướng).
Lãi khủng, chi hoa hồng bán kit test tới 40%
Bị cáo đầu tiên bị Hội đồng xét xử thẩm vấn là Phan Quốc Việt (Chủ tịch, Tổng Giám đốc Công ty Cổ phần công nghệ Việt Á - Công ty Việt Á). Trả lời câu hỏi của Hội đồng xét xử, bị cáo Việt khai khi triển khai Đề tài nghiên cứu, chế tạo kit test xét nghiệm, bộ kit test của Công ty Việt Á ưu việt hơn so với bộ kit test của Học viện Quân y nên đã quyết định chọn bộ kit test của Công ty để nghiệm thu đề tài.
Quá trình thực hiện, Việt đã trực tiếp và chỉ đạo nhân viên đưa hối lộ cho nhiều cán bộ, lãnh đạo Bộ Y tế, Bộ Khoa học và Công nghệ… để đồng ý cho Công ty Việt Á được phối hợp thực hiện Đề tài; thông đồng, tạo điều kiện cho Công ty được cấp số đăng ký lưu hành kit test xét nghiệm, sản xuất, bán thương mại kit test trên phạm vi cả nước…
Bị cáo Phan Quốc Việt, cựu Tổng Giám đốc Công ty Việt Á tại phiên tòa xét xử. Ảnh: Phạm Kiên/TTXVN
Theo cáo trạng, một kit test của Công ty Việt Á chỉ có giá 143.000 đồng, gồm tất cả chi phí kèm theo 5% lợi nhuận. Tuy vậy, Phan Quốc Việt đã thỏa thuận bán với giá cao hơn nhiều với mức 470.000 đồng/test. Với mức lợi nhuận cao này, Việt đã trích lại cho các đại lý bán với mức hoa hồng lên tới 40% giá trị kit test xét nghiệm (như đối với Công ty Giang San).
Để được chấp nhận giá bán 470.000 đồng/test này, Việt đã đưa tiền cho nhiều cán bộ, lãnh đạo của Bộ Y tế, Bộ Khoa học và Công nghệ… để nhận được sự hậu thuẫn cho mức giá này. Cụ thể, bị cáo Nguyễn Nam Liên (cựu Vụ trưởng Vụ Kế hoạch Tài chính, Bộ Y tế) biết hồ sơ Hiệp thương giá kit test xét nghiệm của Công ty Việt Á chưa đầy đủ theo quy định nhưng không kiểm tra tính hợp lý, hợp lệ của chi phí cấu thành giá, làm căn cứ tính giá mà báo cáo Nguyễn Thanh Long và quyết định, thống nhất hiệp thương với giá 470.000 đồng/test.
Ngoài việc chịu sự tác động, chỉ đạo của Nguyễn Thanh Long và Nguyễn Văn Trịnh, Nguyễn Nam Liên còn nhận của Phan Quốc Việt 100.000 USD để giúp Công ty Việt Á, trong đó có việc chậm kiểm tra giá hiệp thương và đề xuất Bộ Y tế thanh toán 200.000 kit test xét nghiệm cho Công ty Việt Á theo giá hiệp thương.
Mặt khác, khi làm Trưởng đoàn kiểm tra giá Hiệp thương, Liên biết Công ty Việt Á có sai phạm về nguyên vật liệu sản xuất nhưng Nguyễn Nam Liên không tham mưu, đề xuất biện pháp xử lý dẫn đến Bộ Y tế công bố giá kit test xét nghiệm đã được Công ty Việt Á nâng khống lên cổng thông tin điện tử Bộ Y tế, tạo mặt bằng giá để Công ty Việt Á tiêu thụ kit test xét nghiệm trái phép, gây thiệt hại 1.235 tỷ đồng, trong đó thiệt hại cho Ngân sách Nhà nước 402 tỷ đồng.
Đánh bóng thương hiệu cho sản phẩm của Công ty Việt Á
Bị cáo Chu Ngọc Anh, cựu Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ khai báo trước toà. Ảnh: Phạm Kiên/TTXVN
Trả lời câu hỏi của Hội đồng xét xử, bị cáo Chu Ngọc Anh (cựu Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ) thừa nhận những nội dung cáo trạng truy tố bị cáo là xác đáng. Bị cáo thừa nhận đã cầm của Việt 200.000 USD và cho rằng đây là bài học đau xót của bị cáo.
Trong vụ án này, bị cáo Chu Ngọc Anh và Phạm Công Tạc (cựu Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ) biết rõ Đề tài nghiên cứu, chế tạo kit test xét nghiệm thuộc quyền sở hữu Nhà nước nhưng khi Trịnh Thanh Hùng tham mưu, vẫn ký các Quyết định giao Công ty Việt Á là đơn vị phối hợp nghiên cứu Đề tài. Còn Phạm Công Tạc đã ký Quyết định thành lập Hội đồng nghiệm thu giai đoạn 1 Đề tài trái quy định, dẫn đến Công ty Việt Á sử dụng biên bản nghiệm thu, lập hồ sơ đăng ký và được Bộ Y tế cấp số đăng ký lưu hành kit test xét nghiệm trái quy định của pháp luật.
Mặt khác, Chu Ngọc Anh còn đề nghị khen thưởng cho Công ty Việt Á; đồng ý để Phạm Công Tạc chủ trì tổ chức họp báo, ra thông cáo báo chí, hỗ trợ truyền thông về kết quả nghiên cứu và cấp số lưu hành kit test xét nghiệm; quảng bá, đánh bóng hình ảnh, thương hiệu cho Công ty Việt Á, tạo điều kiện để Công ty biến kit test xét nghiệm từ sản phẩm nghiên cứu thuộc sở hữu Nhà nước thành sản phẩm thương mại thuộc sở hữu của Công ty Việt Á, gây thất thoát 18,98 tỷ đồng của ngân sách Nhà nước.
Đối chất làm rõ hành vi nhận hối lộ
Bị cáo Nguyễn Thanh Long, cựu Bộ trưởng Bộ Y tế tại phiên xét xử. Ảnh: Phạm Kiên/TTXVN
Quay trở lại phòng xử sau khi bị cách ly, bị cáo Nguyễn Thanh Long cho rằng việc cấp phép và cấp phép tạm thời lúc đó là cần thiết vì muốn có nhiều sản phẩm để chống dịch, đã có 169 sản phẩm được cấp phép. Bị cáo khẳng định bản thân không ưu ái riêng cho Công ty Việt Á và Phan Quốc Việt,...
Sau 10 tháng cấp phép tạm thời cho Công ty Việt Á, bị cáo Nguyễn Thanh Long đã nhận tổng số 2.250.000 USD, trong đó Nguyễn Huỳnh (cựu Phó Trưởng phòng Quản lý giá thuốc, Cục Quản lý Dược, Bộ Y tế) đưa cho bị cáo Long 2,2 triệu USD và Việt đưa 50 nghìn USD. Số tiền này đã được gia đình cựu Bộ trưởng Bộ Y tế nộp lại toàn bộ để khắc phục hậu quả cho bị cáo.
Trong phần trình bày của mình, bị cáo Long khẳng định bản thân không đòi hỏi hay vòi vĩnh, yêu cầu Công ty Việt Á đưa tiền. Tuy nhiên, tại phiên tòa, bị cáo Huỳnh khai bị cáo Long đã 2 lần gợi ý Việt hỗ trợ, mỗi lần khoảng 1 triệu USD để lo công việc.
Sau khi được Tòa cho đối chất với bị cáo Huỳnh, bị cáo Nguyễn Thanh Long cho rằng bị cáo không nhớ đã nói những gì với Huỳnh và không nhớ là đã đòi hỏi Việt đưa tiền. Tuy nhiên, cựu Bộ trưởng Bộ Y tế thừa nhận việc nhận tiền của doanh nghiệp là sai lầm của bị cáo.