Tổng thống Trump sắp chọn Chủ tịch Fed mới, thị trường lo ngại nguy cơ đình lạm

Việc lựa chọn người đứng đầu Fed được giới tài chính và người tiêu dùng theo dõi sát sao, bởi Ngân hàng Trung ương Mỹ đang trở thành một trong những điểm nóng trong nỗ lực mở rộng ảnh hưởng của ông Trump đối với chính sách tiền tệ. Lịch sử cho thấy mỗi lần Nhà Trắng tìm cách can thiệp vào tính độc lập của Fed đều tiềm ẩn nhiều rủi ro cho nền kinh tế.

Mối quan hệ nhiều sóng gió với Fed

Quan hệ giữa ông Trump và Chủ tịch Fed đương nhiệm Jerome Powell được đánh giá là căng thẳng. Dù chính ông Trump là người bổ nhiệm ông Powell vào năm 2018, nhưng hai bên nhanh chóng bất đồng khi Fed không cắt giảm lãi suất theo mong muốn của Nhà Trắng.

Trong thời gian qua, Tổng thống Mỹ nhiều lần công khai chỉ trích ông Powell, thậm chí bày tỏ mong muốn sa thải ông. Tuy nhiên, theo quy định pháp luật Mỹ, tổng thống không thể bãi nhiệm Chủ tịch Fed nếu không có lý do chính đáng, như tham nhũng hay sai phạm nghiêm trọng. Điều này buộc ông Trump phải chờ đến khi nhiệm kỳ thứ hai của ông Powell kết thúc để bổ nhiệm người thay thế.

Bên cạnh đó, Chính quyền của Tổng thống Trump từng tìm cách gây sức ép với một số thành viên khác của Fed, song các nỗ lực này chưa mang lại kết quả cụ thể. Hồi tháng 8, ông Trump đã tìm cách sa thải bà Lisa Cook, thành viên Hội đồng Thống đốc Fed, bằng cách yêu cầu Bộ Tư pháp điều tra các cáo buộc gian lận thế chấp của vị quan chức này. Tuy nhiên, các cáo buộc dường như là vô căn cứ và bà Cook tiếp tục giữ chức vụ.

Cốt lõi của bất đồng nằm ở quan điểm của ông Trump rằng tổng thống cần có tiếng nói trong việc điều hành lãi suất. Khi người dân Mỹ chịu áp lực ngày càng lớn từ giá cả sinh hoạt, Nhà Trắng muốn Fed hạ lãi suất mạnh và nhanh nhằm kích thích tăng trưởng kinh tế. Theo đó, ông Trump nhấn mạnh rằng vị chủ tịch tiếp theo của Fed phải là người sẵn sàng cắt giảm lãi suất ngay lập tức và đáng kể, đồng thời lắng nghe quan điểm của ông về chính sách tiền tệ trong tương lai.

Vì sao ngân hàng trung ương cần độc lập?

Việc hạ lãi suất có thể thúc đẩy chi tiêu và tăng trưởng trong ngắn hạn, song nếu duy trì lãi suất thấp một cách không phù hợp, lạm phát sẽ gia tăng và làm trầm trọng thêm khủng hoảng chi phí sinh hoạt.

Do đó, phần lớn các nền kinh tế phát triển đều duy trì mô hình ngân hàng trung ương độc lập, nhằm tránh để các cân nhắc chính trị ngắn hạn chi phối chính sách tiền tệ dài hạn.

Bài học từ thập niên 1970

Lịch sử Mỹ từng chứng kiến hệ quả nghiêm trọng khi tính độc lập của Fed bị suy giảm. Năm 1970, giữa lúc lạm phát leo thang, Tổng thống Richard Nixon bổ nhiệm nhà kinh tế Arthur Burns làm Chủ tịch Fed và gây sức ép buộc ông này hạ lãi suất để phục vụ mục tiêu chính trị.

Trước áp lực từ Nhà Trắng, Fed khi đó liên tục cắt giảm lãi suất, khiến lạm phát mất kiểm soát. Hệ quả là nước Mỹ rơi vào tình trạng “đình lạm” – lạm phát cao đi kèm thất nghiệp gia tăng. Lạm phát có thời điểm vượt 11%, trong khi tỷ lệ thất nghiệp lên tới 8,5%.

Cuộc “Đại lạm phát” những năm 1970 chỉ chấm dứt khi người kế nhiệm ông Burns là Paul Volcker quyết định nâng lãi suất lên mức rất cao, có lúc tới gần 20%. Biện pháp cứng rắn này giúp kiểm soát lạm phát, nhưng cũng gây suy thoái và thất nghiệp tăng mạnh trong ngắn hạn. Cái giá phải trả cho việc sửa chữa sai lầm trước đó là vô cùng lớn.

Ai sẽ là Chủ tịch Fed tiếp theo?

Trong bối cảnh một số nhà kinh tế cảnh báo nguy cơ đình lạm có thể quay trở lại, ông Trump đang cân nhắc các ứng viên cho vị trí Chủ tịch Fed.

Các thị trường dự đoán ứng viên hàng đầu hiện nay là Kevin Hassett, Giám đốc Hội đồng Kinh tế Quốc gia, người có quan điểm ủng hộ lãi suất thấp và từng làm việc trong các chính quyền của ông Trump.

Một ứng viên khác là Kevin Warsh, cựu Thống đốc Fed, được biết đến với lập trường thận trọng về lạm phát, nhưng gần đây cũng được cho là đã thể hiện sự đồng thuận với các mục tiêu của Tổng thống.

Dù lựa chọn ai, câu hỏi then chốt vẫn là liệu Chủ tịch Fed tiếp theo có thể duy trì chính sách tiền tệ độc lập, không chịu áp lực chính trị hay không.

Với việc Tổng thống tiếp tục tập trung quyền lực vào tay hành pháp, Fed tiếp tục được xem là một trong những trụ cột quan trọng bảo vệ tính độc lập của chính sách kinh tế Mỹ.

Bài học từ cuộc khủng hoảng đình lạm thập niên 1970 vẫn còn nguyên giá trị, như một lời cảnh báo về những hệ quả khó lường nếu ranh giới giữa chính trị và chính sách tiền tệ bị xóa nhòa. Trong bối cảnh đó, không chỉ giới tài chính Mỹ mà cả người tiêu dùng và kinh tế toàn cầu đều đang theo dõi sát sao diễn biến giữa Nhà Trắng và Fed.