Tổng thống Trump liệu có thực quyền mở cửa lại nền kinh tế?

Theo kênh CNN, khi Tổng thống Donald Trump dựa vào mong muốn mãnh liệt của mình để mở lại nền kinh tế vào ngày 1/5, có một trở ngại lớn với ông. Đó là các thống đốc và thị trưởng, những người nắm quyền lực thực sự trong thực thi việc đóng cửa các hoạt động cũng như liên tục chịu áp lực hơn trong bảo vệ sức khỏe cộng đồng so với Tổng thống.

Hôm 10/4, Tổng thống Trump bày tỏ mong muốn mở lại nền kinh tế vào ngày 1/5 nhưng nhấn mạnh ông “chắc chắn lắng nghe” khuyến nghị của các chuyên gia y tế khi cân nhắc “quyết định khó khăn nhất” mà ông từng đưa ra. Ông cho biết đang tập hợp một “hội đồng quốc gia về mở cửa lại nền kinh tế”, sẽ công bố vào ngày 14/4.

Nhà lãnh đạo Mỹ đã nhiều lần nhấn mạnh rằng nước Mỹ "không được xây dựng để đóng cửa" và đã công khai ý định dỡ bỏ lệnh “ở trong nhà”  tại một số khu vực của đất nước trong khi vẫn phong toả các “điểm nóng”.

Tuy nhiên, hiện đang tồn tại một khoảng cách lớn giữa mong muốn của vị Tổng tư lệnh và quan điểm hiện tại của nhiều thống đốc và thị trưởng, những người sẽ quyết định khi nào người Mỹ có thể bắt đầu trở lại làm việc. Nhiều người trong số nhà lãnh đạo bang và thành phố đang ngày càng khẳng định uy quyền đó khi họ gạt đi những ý tưởng về việc mở lại nền kinh tế kèm theo những cảnh báo hậu quả.

Mô hình Đo lường và Đánh giá sức khoẻ của Đại học Washington cho thấy các tiểu bang bao gồm Arizona, Florida, Georgia, Iowa, Minnesota và Texas sẽ không đạt đỉnh dịch cho đến cuối tháng 4 này. Trong khi đó, Tổng thống đã không đưa ra thông tin rõ ràng về cách các bậc phụ huynh Mỹ có thể trở lại làm việc khi ngày càng nhiều học khu thông báo đóng cửa đến cuối năm học. Và trong tuần qua, khi Tổng thống Trump tập trung vào các bước để mở cửa trở lại, các thống đốc Dân chủ như Ned Lamont của Connecticut và Gretchen Whitmer của Michigan đã đi theo hướng ngược lại - mở rộng yêu cầu người dân ở yên nhà cho đến khi có các hướng dẫn tiếp theo.

"Chúng ta phải hành động để giữ cho đường cong bằng phẳng - cùng nhau hành động như một cộng đồng. Hãy ở nhà. Giữ khoảng cách xã hội", Thống đốc Lamont đăng dòng tweet sau khi gia hạn lệnh ở nhà đến ít nhất là ngày 20/5. "Bây giờ không phải là lúc để chúng ta nhấn chân ga”, ông viết.

Thống đốc Whitmer, người điều hành bang Michigan có số lượng ca mắc COVID-19 cao thứ ba trong cả nước, cho biết tiểu bang này đang đối mặt với "mức độ thấp nguy hiểm các loại thuốc cần thiết để chạy máy thở cho bệnh nhân” - một trong nhiều lý do khiến bà gia hạn lệnh ở nhà đến hết ngày 30/4. Bà Gretchen Whitmer cũng tuyên bố những hạn chế mới cấm hầu hết người dân đi đến một tư gia khác trừ khi để họ chăm sóc người thân. “Đây không phải lúc chúng ta rút bỏ tất cả. Chúng ta đang kiểm soát sinh mạng của chúng ta tại đây và điều đó phụ thuộc vào việc tất cả chúng ta làm tốt phần của mình", Thống đốc Whitmer nói.

Thị trưởng New York Bill de Blasio thuộc phe Dân chủ thậm chí còn tranh cãi với Thống đốc bang New York Andrew Cuomo xung quanh việc ai là người có thẩm quyền đóng cửa trường học. Ông Blasio tuyên bố hôm 11/4 rằng ông sẽ đóng cửa các trường học cho đến hết niên khoá. Trong khi đó, Thống đốc Cuomo cho biết quyết định đóng cửa trường học hay không thuộc thẩm quyền pháp lý của ông và sẽ được áp dụng trên toàn bộ vùng đô thị New York. 

"Tôi không hiểu làm thế nào bạn bắt đầu kinh doanh vào tháng 5, nhưng không mở trường học cho đến tháng 6", ông Cuomo nói, lưu ý rằng chưa có quyết định nào được đưa.

Khi được hỏi về hy vọng mở cửa lại nền kinh tế của Tổng thống, Thống đốc Dân chủ bang Virginia, Ralph Northam- người đã ra lệnh đóng cửa các trường học cho đến cuối năm nay và gia hạn lệnh ở nhà cho đến ngày 10/6 - lưu ý rằng có sự mâu thuẫn giữa mong muốn và việc tuân theo khoa học. 

"Không có ai ngoài đó muốn chúng tôi trở lại cuộc sống bình thường hơn chính tôi, nhưng chúng tôi cũng phải đối phó với thực tế", ông Northam nói - "Tôi là một bác sĩ, như bạn đã biết. Tôi hiểu tầm quan trọng của việc đảm bảo cho mọi người khỏe mạnh. Vì vậy, tôi đang xem xét các dữ liệu... Công việc của tôi với tư cách thống đốc của các bạn là giữ an toàn cho người dân Virginia."

Các thống đốc bên đảng Cộng hoà cũng có chung quan điểm. Khi được hỏi về các hướng dẫn giãn cách xã hội, Thống đốc Ohio Mike DeWine tuyên bố: "Chúng tôi phải tiếp tục làm việc đó".
Khác với Tổng thống Trump, người từng cho rằng xét nghiệm hàng loạt có thể không cần thiết, ông DeWine khẳng định "xét nghiệm rộng rãi" là "hoàn toàn cần thiết để đưa mọi người trở lại làm việc." "Chúng ta đang làm tốt, nhưng chúng ta không thể để con quái vật này thắng thế," Thống đốc DeWine nói trên CNN hôm 10/4. 

Thống đốc Cộng hòa bang Massachusetts Charlie Baker cảnh báo rằng tình hình dịch "vẫn đang trên đà đi lên" và sắp bước vào "giai đoạn khó khăn nhất mà chúng ta sẽ phải đối mặt". Các mô hình chỉ ra rằng đỉnh dịch có thể rơi vào khoảng ngày 20/4, tùy theo mức độ mọi người ở nhà, thực hành vệ sinh cá nhân tốt và giãn cách với nhau. "Nếu không chứng kiến ‘làm phẳng’ các ca nhiễm mới hàng ngày, chúng tôi có thể cần phải thực hiện một số điều chỉnh trong kế hoạch", ông Baker cho biết trong khi đã gia hạn lệnh ở nhà đến 4/5.

Trong khi Tổng thống Trump tranh luận trong cuộc họp ngắn ngày 10/4 rằng ông kiểm soát quá trình mở cửa lại nền kinh tế, Thị trưởng Los Angeles Eric Garcetti, của đảng Dân chủ, đã mâu thuẫn gay gắt với lời khẳng định đó. Ngay tối cùng ngày, ông Garcetti đã gia hạn lệnh ở nhà đến ít nhất 15/5 và tuyên bố chịu trách nhiệm về quyết định của mình. Thị trưởng Garcetti cũng bác bỏ ý tưởng mở cửa lại đất nước theo kiểu từng phần, nói rằng sẽ rất "nguy hiểm" khi có các tiêu chuẩn khác nhau ở các vùng khác nhau của đất nước.

Nhiều tuần nay, Tổng thống Trump dường như sống trong một thực tế khác về tiên lượng dịch COVID-19 của quốc gia so với những gì các thống đốc và thị trưởng ở “điểm nóng” đang trải qua, một khoảng cách về quan điểm cho thấy cuộc đối đầu lờ mờ của các quan chức địa phương không chia sẻ sự háo hức của Tổng thống về mở lại nền kinh tế vào tháng Năm.