Những thách thức mà nữ Tổng thống đầu tiên của Mexico phải đối mặt

Cựu Thị trưởng Mexico City, bà Claudia Sheinbaum đã giành chiến thắng áp đảo để trở thành nữ Tổng thống đầu tiên của Mexico và cũng là người gốc Do Thái đầu tiên đảm nhiệm vai trò này.

Nhưng khi chính thức nhậm chức vào tháng 10, bà Sheinbaum sẽ phải giải quyết những thách thức lớn nhất mà đất nước đang phải đối mặt như thế nào khi những lo ngại về an ninh và tương lai của nền dân chủ đang ngày càng lớn?

Bên cạnh đó, bà Sheinbaum cũng sẽ phải đối mặt với cái bóng của người cố vấn, Tổng thống sắp mãn nhiệm Andres Manuel López Obrador, cùng thuộc đảng Morena.

Cuộc bầu cử hôm 2/6 được ví như một cuộc trưng cầu dân ý về nhiệm kỳ của ông López Obrador. Và trong khi các chính sách phúc lợi xã hội rộng rãi của ông đã giúp nhiều người Mexico thoát khỏi điều kiện sống nghèo khổ, các chuyên gia cho rằng các biện pháp an ninh của ông hầu như không có tác dụng gì trong việc giải quyết vấn đề tội phạm có tổ chức ngày càng lan rộng ở nước này.

Trong bài phát biểu sau cuộc bầu cử, bà Sheinbaum cam kết sẽ phục vụ cho tất cả mọi người và trở thành một Tổng thống thân thiện với các nhà đầu tư.

“Mặc dù phần lớn người dân ủng hộ dự án của chúng tôi, nhưng nhiệm vụ của chúng tôi sẽ luôn là chăm sóc từng người dân Mexico một cách không phân biệt”, bà nói khi nhấn mạnh tinh thần hòa giải ở thời điểm kết thúc một cuộc đua bầu cử có tính đảng phái cao. “Vì vậy, mặc dù nhiều người Mexico không hoàn toàn đồng ý với dự án, nhưng chúng ta sẽ phải bước đi trong hòa bình và hòa hợp để tiếp tục xây dựng một Mexico công bằng và thịnh vượng hơn”.

Nữ Tổng thống đắc cử cam kết sẽ xây dựng một chính phủ “không có tham nhũng” và coi trọng “chính sách thắt lưng buộc bụng, kỷ luật tài chính cũng như quyền tự chủ của Ngân hàng Mexico”.

Những cải cách Hiến pháp gây tranh cãi

Trong khi chiến thắng của bà Sheinbaum đã được nhiều người mong đợi, thì “câu chuyện lớn nhất đêm qua” là đảng Morena của bà cũng dường như sẽ giành được đa số ở cả hai viện của Quốc hội – theo đánh giá của Carin Zissis, một chuyên gia về Mexico, Tổng biên tập của tạp chí online Americas Society.

Vào sáng 3/6, đồng peso của Mexico giảm khoảng 3% so với đồng đô la Mỹ trong bối cảnh ngày càng lo ngại rằng đảng cầm quyền sẽ có con đường rõ ràng để vượt qua các cải cách Hiến pháp gây tranh cãi thời Tổng thống mãn nhiệm López Obrador. Các cải cách này bao gồm một loạt vấn đề trong các lĩnh vực như lương hưu và năng lượng, nhưng cũng bao gồm các cải cách thể chế và tư pháp gây tranh cãi, mà các nhà phê bình cho rằng sẽ làm suy yếu sự phân chia quyền lực và chứng kiến ​​sự biến mất của một số cơ quan quản lý độc lập.

Bạo lực băng đảng và an ninh

Bạo lực đã thống trị cuộc bầu cử ở Mexico năm nay, với hàng chục ứng cử viên bị sát hại trong thời gian chuẩn bị bỏ phiếu và các băng nhóm đang tìm cách gây ảnh hưởng đến người sắp lên nắm quyền.

Bà Sheinbaum sẽ phải gánh vác hậu quả của một “nạn dịch” bi thảm của vô số vụ mất tích chưa được làm rõ: Hơn 100.000 người Mexico và người di cư đã biến mất mà không có lời giải thích nào về số phận của họ với những người còn lại trong gia đình. Theo tổ chức tư vấn Mexico Evalua, khoảng 95% tổng số vụ phạm tội trên toàn quốc chưa được giải quyết ở nước này vào năm 2022.  

Mexico cũng là một nơi nguy hiểm đối với phụ nữ và “với mức độ cao về bạo lực phân biệt giới tính, số lượng phụ nữ mất tích ngày càng tăng lên hàng năm” – theo Stephanie Brewer, Giám đốc Mexico tại Văn phòng Washington về Châu Mỹ Latinh (WOLA).

Đặt vấn đề an ninh lên hàng đầu trong mối quan tâm của cử tri, bà Sheinbaum đã chỉ ra thành tích của mình với tư cách là thị trưởng Thành phố Mexico. Bà đã cải thiện lương cảnh sát, điều kiện làm việc và khả năng thu thập thông tin tình báo phục vụ chống tội phạm.

Nhưng liệu chiến thuật của Sheinbaum với tư cách là thị trưởng Mexico City có thể được nhân rộng ở cấp liên bang và ở 31 bang của Mexico, nơi sinh sống của hơn 126 triệu người? Bà sẽ phải giải quyết vấn đề ở một phạm vi lớn hơn nhiều trong lúc các nhóm tội phạm đã mở rộng phạm vi hoạt động của chúng.

Các băng nhóm trong nước cũng đa dạng hóa sang các lĩnh vực khác ngoài sản xuất ma túy trái phép. Họ đang khai thác gỗ trái phép, khai thác mỏ trái phép và nắm quyền kiểm soát nguồn cung cấp nước ngày càng khan hiếm.

Nhiệm kỳ của Tổng thống mãn nhiệm López Obrador đã chứng kiến ​​sự mở rộng của việc quân sự hóa an ninh công cộng để giải quyết tội phạm, một cách tiếp cận kéo dài hai thập kỷ nhưng trùng hợp với thời kỳ mà tỉ lệ giết người cao lịch sử.

Trong khi đó, bà Sheinbaum cơ bản vẫn tỏ ra dè dặt về các chương trình an ninh của mình. Dù vậy, bà có đăng bài trên mạng X khẳng định có thể đạt tiến bộ hơn nữa về an ninh, thông qua chiến lược bao gồm việc hợp nhất Lực lượng Vệ binh Quốc gia, tăng cường hoạt động tình báo, đồng thời phối hợp tốt hơn giữa cảnh sát, văn phòng công tố bang và văn phòng tổng chưởng lý.

Quan hệ với Mỹ, vấn đề di cư

Bà Sheinbaum trước đây đã nhấn mạnh tầm quan trọng của mối quan hệ Mỹ-Mexico, đặc biệt là về thương mại. Bà nói vào tối 2/6: “Với Mỹ, sẽ có mối quan hệ hữu nghị, tôn trọng lẫn nhau và bình đẳng như từ trước đến nay và chúng tôi sẽ luôn bảo vệ những người Mexico ở bên kia biên giới”.

Nhưng các nhà phân tích lưu ý rằng có thể sẽ có sự khác biệt giữa Mỹ và Mexico khi nói đến chính sách đối ngoại. Sheinbaum thuộc phe cánh tả về hệ tư tưởng và chính trị, và theo đánh giá của giới phân tích, bà sẽ theo quan điểm thân thiện của người tiền nhiệm đối với Cuba, Venezuela, Nicaragua và có thể sẽ không theo các quan điểm địa chính trị mà Mỹ mong đợi về vấn đề Gaza và Ukraine.

Nữ Tổng thống Sheinbaum sẽ nhậm chức chỉ một tháng trước khi người Mỹ tham gia cuộc bầu cử vào tháng 11, khi nhập cư là vấn đề hàng đầu trong lá phiếu dành cho các ứng cử viên Tổng thống Joe Biden và cựu Tổng thống Donald Trump - cả hai đều phụ thuộc rất nhiều vào Mexico để tăng cường thực thi luật nhập cư và giúp ngăn chặn dòng di cư đến biên giới phía Nam nước Mỹ.

Dưới thời ông López Obrador, chính phủ Mexico đã chấp nhận việc Mỹ trục xuất về Mexico hàng chục nghìn công dân không phải người Mexico. Chính quyền López Obrador cũng tăng cường nỗ lực chặn đường người di cư đến Mỹ bằng cách đưa số lượng lớn người dân từ phía bắc Mexico xuống phía nam. Nhưng đây không được coi là mô hình bền vững.

Liệu bà Sheinbaum có tiếp tục hỗ trợ chính sách nhập cư của Mỹ hay không? Quá trình chuyển giao quyền lực hiện có thể khiến các quan chức Mỹ không chắc chắn về những gì có thể thay đổi với đối tác quan trọng của họ ở bên kia biên giới phía nam.