Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Nguyễn Phú Trọng với các đại biểu dự Lễ khai mạc Hội nghị Cấp cao ASEAN lần thứ 37 và các Hội nghị Cấp cao liên quan tổ chức tại Hà Nội (2020) Ảnh tư liệu: Trí Dũng/TTXVN
Chùm bài "Bản sắc 'ngoại giao cây tre' tổng hợp ý kiến của các chuyên gia, học giả quốc tế đánh giá cao ý nghĩa và những thành tựu của "ngoại giao cây tre".
Bài 1: Kim chỉ nam dẫn đường
Trong các cuộc trao đổi với phóng viên TTXVN, đánh giá về trường phái "ngoại giao cây tre”, hầu hết các chuyên gia, học giả quốc tế đều nhất trí rằng hình ảnh cây tre với "gốc vững, thân chắc, cành uyển chuyển" mang đậm bản sắc Việt Nam và rất phù hợp với chính sách đối ngoại đa phương hóa, đa dạng hóa của Việt Nam; trường phái này thể hiện sự kiên định mà linh hoạt, mềm dẻo, khôn khéo, chủ động, khả năng thích ứng của ngoại giao Việt Nam trong bối cảnh tình hình quốc tế có nhiều biến động phức tạp, khó lường. Nói cách khác, trường phái "ngoại giao cây tre Việt Nam” là để phục vụ mục tiêu bảo đảm lợi ích quốc gia-dân tộc trong mọi hoàn cảnh và mọi thời điểm.
Chuyên gia Layton Pike, đồng sáng lập Viện Chính sách Việt Nam - Australia (AVPI) nhận định cây tre gợi nên hình ảnh về sự kiên cường, đoàn kết và sức mạnh, chính là một phép ẩn dụ lý tưởng cho chính sách đối ngoại của Việt Nam, đó là sự linh hoạt, sáng tạo nhưng rất bản lĩnh, kiên định trước mọi thử thách, khó khăn. Viện trưởng Viện Nghiên cứu Chính sách đối ngoại Tehran (Iran), Tiến sĩ Abed Akbari cho rằng Việt Nam sử dụng khái niệm "ngoại giao cây tre" như một phép ẩn dụ về tính kiên cường nhưng rất mềm dẻo và thích ứng cao trong chính sách đối ngoại.
Nhấn mạnh khả năng phục hồi và tính linh hoạt của cây tre, Giáo sư Go Ito, chuyên ngành Quan hệ quốc tế, Khoa học chính trị, Đại học Meiji lưu ý sự linh hoạt tồn tại trong chính sách đối ngoại của Việt Nam, trong việc duy trì mối quan hệ với các nước. Chia sẻ ý kiến này, Tiến sĩ Tomotaka Shoji, Giám đốc Ban nghiên cứu khu vực thuộc Viện Nghiên cứu Quốc phòng của Bộ Quốc phòng Nhật Bản nêu rõ “ngoại giao cây tre” cho thấy chính sách đối ngoại của Việt Nam không giáo điều mà thể hiện sự linh hoạt tùy theo đối tác và tình thế, rất phù hợp với môi trường chiến lược và bối cảnh lịch sử, trong đó nổi bật là logic phát triển quan hệ một cách cân bằng với các nước.
Làm rõ hơn về sự uyển chuyển của "ngoại giao cây tre", ông Kyril Whittaker, nhà nghiên cứu chính trị và lịch sử Việt Nam và đảng viên Đảng Cộng sản Anh, nhận định chính sách đối ngoại hiện nay của Việt Nam dựa trên sự mềm dẻo và sức mạnh với “gốc vững vàng” và “cành mềm dẻo”, thể hiện tính kiên cường, mạnh mẽ nhưng cởi mở, đó là Việt Nam nhất quán xây dựng đường lối đối ngoại dựa trên sự tôn trọng lẫn nhau, tôn trọng độc lập, hòa bình, toàn vẹn lãnh thổ, không can thiệp, trong khi ủng hộ sự cởi mở và linh hoạt cùng nỗ lực ngày càng tăng để cải thiện các mối quan hệ quốc tế và tham gia vào mọi lĩnh vực. Sức mạnh của đường lối này là việc không từ bỏ các nguyên tắc, song đồng thời luôn linh hoạt và thích ứng với một thế giới đang thay đổi, tìm cách tạo ra các mối quan hệ mới trong khi phát triển các mối quan hệ hiện có.
Theo cựu Phó Cố vấn an ninh quốc gia Ấn Độ SD Pradhan, chính sách ngoại giao của Việt Nam linh hoạt và mềm mỏng để "dung hòa" với tất cả các cực trong thế giới đa cực, nhưng vẫn gắn chặt với các lợi ích quốc gia rộng lớn hơn, hướng tới hòa bình và tăng trưởng kinh tế của đất nước cũng như của khu vực. Điều này càng làm nổi bật tính chủ động và sự tự tin trong chính sách đối ngoại của Việt Nam và cũng qua đó, Việt Nam đã chứng minh được chủ trương "làm bạn với tất cả các nước".
Các chuyên gia, học giả quốc tế cũng nêu bật điểm cốt lõi trong chính sách ngoại giao của Việt Nam, đó là tận dụng tốt nhất các cơ hội ngoại giao để bảo đảm duy trì nền độc lập nhằm bảo vệ lợi ích quốc gia và vì lợi ích của người dân. Phóng viên cao cấp Khamvisan Keosouphan - nguyên Trợ lý Trưởng Ban Tuyên huấn Trung ương Đảng Nhân dân Cách mạng (NDCM) Lào, cho rằng ngoại giao "cây tre" hàm chứa trong đó bản chất và đường lối của ngoại giao Việt Nam, đó là một nền ngoại giao được đúc kết trong suốt quá trình hàng nghìn năm xây dựng, bảo vệ và phát triển đất nước của dân tộc Việt Nam, dựa trên nguyên tắc bất biến và tư tưởng xuyên suốt là “độc lập, tự cường và bảo đảm cao nhất lợi ích quốc gia”.
Cùng chung nhận định, Tiến sĩ Ruvislei González Saez, Phó Chủ tịch Hội Hữu nghị Cuba-Việt Nam đề cập tới thông điệp mang tính triết lý hết sức sâu sắc nhưng lại vô cùng gần gũi, thiết thực được truyền tải qua "ngoại giao cây tre", đó là: “Đoàn kết, nhân ái, nhưng kiên quyết, kiên trì bảo vệ lợi ích quốc gia - dân tộc”. Tiến sĩ Joe Pateman thuộc Khoa Chính trị và Quan hệ quốc tế Đại học Nottingham (Anh) đánh giá "rễ khỏe" của cây tre trong trường phái "ngoại giao cây tre" chính là những nguyên tắc chỉ đạo cốt lõi như lợi ích dân tộc, độc lập, tự chủ trong quan hệ đối ngoại - những nguyên tắc đã ăn sâu vào tư tưởng ngoại giao của Chủ tịch Hồ Chí Minh và tạo nền tảng cho đường lối đối ngoại của Việt Nam. Trong khi đó, Chủ tịch Hội Hữu nghị Israel - Việt Nam, nguyên Đại sứ Israel tại Việt Nam (2001-2003) Amikam Levy cho rằng đường lối “ngoại giao cây tre” là một chính sách rất tốt của Đảng Cộng sản Việt Nam vì lợi ích của nhân dân Việt Nam và phù hợp với người dân Việt Nam.
Bên cạnh đó, trường phái “ngoại giao cây tre” cũng được đánh giá là dấu ấn thể hiện sự gắn kết của Việt Nam với cộng đồng quốc tế, bởi chính sách hội nhập và hội nhập quốc tế sâu rộng của Việt Nam gắn sự nghiệp phát triển của đất nước với sự phát triển và biến động của khu vực và trên thế giới. Tiến sĩ Abed Akbari, Viện trưởng Viện Nghiên cứu chính sách đối ngoại Tehran (Iran), khẳng định các trụ cột đồng thuận trong chính sách đối ngoại của Việt Nam bao gồm độc lập, tự chủ, hòa bình, hữu nghị, hợp tác, phát triển, đa dạng hóa, đa phương hóa quan hệ với các đối tác, tổ chức quốc tế, là thành viên tích cực và có trách nhiệm trong cộng đồng quốc tế.
Có thể nói "ngoại giao cây tre" không chỉ chứa đựng những triết lý ngoại giao của Việt Nam, mà đây còn như kim chỉ nam dẫn đường để triển khai hiệu quả đường lối đối ngoại độc lập, tự chủ, đa phương hóa, đa dạng hóa trong tình hình mới, bảo vệ tối đa lợi ích quốc gia-dân tộc. Như khẳng định của nguyên Trợ lý Trưởng Ban Tuyên huấn Trung ương Đảng NDCM Lào Khamvisan Keosoupha, dựa trên tư tưởng ngoại giao Hồ Chí Minh, kết hợp với truyền thống văn hóa đặc sắc và chính sách ngoại giao hòa bình của dân tộc, trường phái "ngoại giao cây tre" Việt Nam sẽ không chỉ phù hợp với điều kiện Việt Nam và đáp ứng nhu cầu phát triển đất nước trong giai đoạn hiện nay, mà còn phù hợp với mọi thời đại.