Người Việt ở Séc hy vọng năm 2016 bớt khó khăn

Xâm nhập thực tế đúng vào thời vụ làm ăn được chờ đợi nhất là Giáng sinh, phóng viên thường nghe các bà con người Việt hỏi nhau vào cuối ngày làm việc: “Hôm nay về đến đâu?”. Câu trả lời là: “Chán. Mới đến Thanh Hóa”, hoặc “Khá hơn hôm qua một chút, vào đến Hà Tĩnh”. Đây là cách nói tếu về doanh thu trong ngày, chẳng hạn “Thanh Hóa” là bán được 36 nghìn koruna (gần 36 triệu đồng), “Hà Tĩnh” là 38 nghìn koruna.

Doanh thu như vậy là thấp nếu so với cùng kỳ của năm ngoái và nếu tính đến phần trăm lợi nhuận, số vốn bỏ ra, chi phí thuê mặt bằng, thuế thu nhập, tiền thuê nhân công, mức đóng bảo hiểm xã hội… Phổ biến hơn là lời đáp: “Thôi, đừng nói chuyện buôn bán, nói chuyện khác cho khỏi đau đầu”.

Phóng viên đã đến 5 cơ sở kinh doanh của người Việt trong tuần cao điểm trước lễ Giáng sinh, trong đó có 3 cửa hàng vải và 2 của hàng thực phẩm, tại Praha, Strkonice, Plzen, Most và Hladec Kralove. Cảm nhận chung là không thấy sự nhộn nhịp như lẽ ra phải có vào dịp người Séc chi tiêu hào phóng nhất để mua quà cho người thân. Khác với ở Nga, đối với người dân Séc Giáng sinh là ngày lễ lớn nhất, quan trọng nhất trong năm chứ không phải Năm mới, và quà tặng Giáng sinh là “to tiền” nhất, hơn cả quà sinh nhật.

Mùa Giáng sinh quyết định sự thành bại cả năm của những người Việt kinh doanh hàng vải và dụng cụ gia đình ở Séc. Cây thông được dựng lên vào cuối tháng 11 hằng năm, đường phố được trang hoàng lộng lẫy và các quảng cáo hấp dẫn nhất được tung ra vào đầu tháng 12. Tuy nhiên, đỉnh điểm của việc bán hàng chỉ kéo dài 2 tuần. Năm nay việc mua bán sôi động ở các cửa hàng người Việt chỉ diễn ra trong 1 tuần, có nơi chỉ 3 – 4 ngày. Chị Ngọc Thành, doanh nhân ở thành phố Most, cho biết: “Cửa hàng của tôi rộng hơn 800m2 và nằm ngay ở trung tâm mua sắm của thành phố. Khách không đông ngay cả vào những ngày cao điểm, mua cũng ít hàng hơn. Doanh thu giảm gần một nửa so với năm 2014 mặc dù vốn đầu tư lớn hơn, mặt hàng phong phú hơn, việc bày biện hợp lý và đẹp mắt hơn”. Ý kiến của chị Ngọc Thành trùng hợp với nhận xét của chị Phạm Thị Hương ở Trung tâm Thương mại Sapa (Praha), người chuyên đổ mối hàng cho các doanh nhân Việt ở các tỉnh, thành phố của Séc. Chị Hương nói rằng trong tháng 12/2015 các đối tác đến "ăn" hàng bổ sung ít hơn hẳn, chứng tỏ tình trạng bán lẻ không khả quan.

Có phải năm 2015 người Séc ít mua quà Giáng sinh hơn mọi năm? Quả thực, sau cuộc khủng hoảng kinh tế toàn cầu thì người Séc đã biết tiết kiệm, không “vung tay” như trước. Những người Việt bán hàng nhận thấy rõ điều này trong mấy năm gần đây. Song việc tặng quà cho người thân vào dịp Giáng sinh vẫn được người tiêu dùng Séc ưu tiên. Theo điều tra của hãng STEM/MARK, dịp Giáng sinh 2015 mỗi gia đình người Séc trung bình chi 7.700 koruna (285 euro) để tặng quà cho người thân, tăng hơn năm ngoái 300 koruna. Việc doanh thu của các cửa hàng Việt giảm sút là do nhiều nguyên nhân khác.

Các hệ thống bán lẻ của nước ngoài ngày càng mở rộng ở Séc. Người kinh doanh Việt Nam rõ ràng ở vào thế bất lợi khi phải cạnh tranh với các siêu thị, đại siêu thị. Những năm gần đây các cửa hàng vải, dụng cụ gia đình của người Việt có diện tích dưới 500 m2 chật vật tồn tại vì không có đủ mặt bằng để nhập nhiều mặt hàng theo nhu cầu của khách. Các cửa hàng Việt có ưu thế về giá và chọn đối tượng phục vụ là tầng lớp có thu nhập thấp, thường là người về hưu. Tuy nhiên, phân khúc này giờ đây không còn là "độc quyền" của các doanh nhân Việt nữa vì các "ông lớn" bán lẻ đã bắt đầu để ý đến đối tượng khách hàng ít tiền. Những người Việt kinh doanh ít vốn nhất đã bỏ cuộc, chuyển sang buôn bán thực phẩm hoặc đi làm thuê, vào các nhà máy làm công nhân.

Mặt khác, chính người Việt cũng tự đẩy nhau vào thế khó. Anh Đinh Hòa có một cơ sở kinh doanh hàng vải ở thành phố Plzen. Anh tâm sự: "Đầu năm nay một người Việt thuê mặt bằng ngay cạnh cửa hàng của tôi. Đối tượng khách hàng là một, mặt hàng cũng giống nhau vì nhập từ một nguồn, giá cả, cách thức làm ăn na ná nhau nên thành ra hai người đồng hương cạnh tranh với nhau là chính chứ không phải cạnh tranh với các doanh nhân Séc". Thực tế cho thấy, hàng chục nghìn người Việt chủ yếu kinh doanh ở ba lĩnh vực hàng vải – thực phẩm – nhà hàng. Ngành nghề không đa dạng, số lượng đông lại tập trung vào một phân khúc hẹp của thị trường nên giẫm chân lên nhau là chuyện khá phổ biến.

Năm 2015 cũng là năm thời tiết không thuận cho việc kinh doanh hàng vải nói chung và của người Việt nói riêng. Nhiệt độ quá cao (37 – 38oC) khi đã vào vụ xả hàng Thu. Mùa Đông không lạnh, không tuyết cho đến ngày Giáng sinh và nhiệt độ xuống hơi thấp (-4oC) chỉ vào vài ngày cuối năm nên các mặt hàng đặc thù như áo khoác dày, tất hai lớp, mũ len, đồ dùng trượt tuyết... không tiêu thụ được.

Trong khi đó, do có nhiều người Việt chuyển từ kinh doanh hàng vải sang mặt hàng thực phẩm nên năm nay lĩnh vực này không còn được coi là "hot" nữa. Anh Văn Phương, chủ một cửa hàng thực phẩm nhỏ ở ngoại ô thành phố Hladec Kralove, cho biết:"Dịp Giáng sinh không phải là cao điểm của các cửa hàng thực phẩm. Người dân Séc khi muốn tích trữ thức ăn cho kỳ nghỉ lễ thì đánh ô tô đến các đại siêu thị vì ở đó mặt hàng phong phú và hay được khuyến mại. Mùa Hè chúng tôi mới vào vụ nhưng năm 2015 cũng kém hẳn, chứ không phải sụt giảm từ từ, so với năm 2014“.

Năm 2015  khép lại với nhiều khó khăn đối với các doanh nhân Việt ở Séc. Nhiều người hy vọng năm mới 2016 sẽ thuận lợi hơn. Tuy nhiên, niềm hy vọng này hiện chưa được củng cố bằng những yếu tố hiện thực như bước đột phá về chiến lược, sự thay đổi lĩnh vực kinh doanh cũng như việc mở rộng phân khúc thị trường...