Người truyền lửa cho tình yêu tiếng Việt tại Đài Loan (Trung Quốc)

Cô cũng là tác giả và đồng tác giả của hơn 17 đầu sách tiếng Việt và văn hóa Việt Nam xuất bản tại Đài Loan và Mỹ, dành cho các lứa tuổi từ bậc tiểu học đến nghiên cứu sinh; biên tập và xuất bản 2 bộ bài Poker có thể vừa chơi vừa học tiếng Việt và cuốn 300 câu thành ngữ Trung-Việt… 

Cô Nguyễn Thị Liên Hương chia sẻ năm 2008, khi cô bắt đầu giảng dạy tại Đại học Đài Loan, có rất ít người biết về Việt Nam. Người Việt Nam tại Đài Loan vào thời điểm đó đa phần là người đi xuất khẩu lao động và các chị em theo diện kết hôn. Tuy nhiên, đến thời điểm hiện tại, ngoài hai lực lượng chính trên, số lượng sinh viên Việt Nam đến du học tại đây đứng đầu trong số sinh viên các nước tại hòn đảo này.

Cô Liên Hương nhớ lại cách đây 16 năm, khi Đại học Đài Loan mở lớp tiếng Việt, mỗi lớp chỉ có 3-4 học sinh, việc tìm tài liệu giảng dạy cho sinh viên gặp nhiều khó khăn. Sau 3-4 năm giảng dạy, cô Liên Hương suy nghĩ phải tự biên soạn tài liệu vì việc dùng tài liệu trong nước không phù hợp cho các đối tượng sinh viên. Ở thời điểm đó, dù chưa biết tương lai như thế nào nhưng cô vẫn nung nấu ý định viết giáo trình tiếng Việt. 

Do từng có nhiều năm làm nghiên cứu tại Viện Trung Quốc thuộc Viện Hàn Lâm Khoa học Xã hội Việt Nam nên cô Liên Hương rất thích viết sách và đứng từ góc độ không phải dân chuyên ngôn ngữ, cô lại có thể tìm ra cách viết để học sinh dễ hiểu hơn. Trong quá trình viết sách, cô cũng học hỏi được rất nhiều kinh nghiệm từ các thầy cô ở Khoa Việt Nam học và tiếng Việt - Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, mỗi lần có dịp về Việt Nam cô cũng đến thư viện ở Viện Ngôn ngữ học để tìm hiểu thêm cách viết, cách tiếp cận sao cho sinh viên tại Đài Loan, Trung Quốc đại lục, Hong Kong, người Hoa ở khắp nơi trên thế giới và các bạn sinh viên đến Đài Loan học trao đổi ngôn ngữ đều có thể tiếp cận.

Khoảng 8 năm sau đó, cuốn giáo trình tiếng Việt đầu tiên của cô Liên Hương đã được xuất bản. Thị trường sách tiếng Việt ở Đài Loan khi đó có lẽ quá hiếm nên sau khi phát hành được một tuần, cuốn giáo trình của cô đã được xếp hạng nhất trên bảng sách ngoại ngữ bán chạy cho người Đài Loan. Điều khiến cô bất ngờ là thời điểm đó ngoại ngữ chính ở Đài Loan vẫn là tiếng Anh, tiếng Nhật, nhưng sách tiếng Việt lại được đón nhận như vậy và đó chính là một trong những động lực để cô có thể liên tục xuất bản các cuốn tiếp theo. Có người bạn tại Đài Loan đã gọi đùa cô là “thần sách” vì sự đam mê yêu thích viết của cô. Sách của cô (cả với tư cách là đồng tác giả) hướng đến nhiều đối tượng từ những học sinh tiểu học đến nghiên cứu sinh, đến những người muốn tìm hiểu kho tàng ngụ ngôn, tác phẩm văn học hay dạng 100 câu hỏi về Việt Nam, đến cả thành ngữ Trung-Việt...

Cô Liên Hương chia sẻ càng nhiều người Đài Loan chưa hiểu rõ về Việt Nam, cô càng muốn làm cho họ hiểu hơn, không những về văn hóa, phong tục mà còn về một Việt Nam hiện đại. Cô có cảm giác viết sách như là sứ mệnh của mình, từ nhỏ cô đã học được sự chăm chỉ từ bố mẹ cũng là những người làm công tác nghiên cứu. Mỗi lần đến công đoạn sửa bông lần cuối, cô Liên Hương đều viết vào cuốn sổ rằng thôi viết nốt lần này nhưng lần nào cô cũng thất hứa với bản thân vì khi thấy một mảng nào đó mà người Đài Loan chưa hiểu về Việt Nam, mà mình vẫn chưa đề cập đến, cô lại thôi thúc muốn được viết. Cô Liên Hương chia sẻ khó khăn lớn nhất trong quá trình viết sách đó là phải khắc phục yếu tố sức khỏe, và phải hy sinh một phần thời gian cho gia đình, cho bản thân.  

Cô Liên Hương cho biết trong 16 năm giảng dạy tiếng Việt, cô không những truyền đạt ngôn ngữ cho người Đài Loan, sinh viên Đài Loan mà còn cả sinh viên của các nước đến trao đổi tại Đài Loan mà phần đông là thế hệ F2.

Năm 2012, Đài Loan thực hiện chương trình phát triển tiếng Việt, cụ thể là kế hoạch “Ngọn Đuốc” tức là đưa tiếng Việt và một số ngôn ngữ Đông Nam Á vào giảng dạy ở các trường nơi có đông di dân, ví dụ như thành phố Tân Bắc và một số huyện thị. Sau khi đưa vào giảng dạy thí điểm ở những nơi này, chính quyền Đài Loan cũng tăng cường thêm giáo trình và kêu gọi cộng đồng người Việt tham gia đội ngũ giảng viên giảng dạy tiếng Việt. Năm 2019, cơ quan giáo dục Đài Loan chính thức đưa tiếng Việt thành tiếng mẹ đẻ ở cấp 1 cùng 7 ngoại ngữ khác, theo đó tính cả ở cấp 2 và cấp 3, theo con số thống kê chưa đầy đủ, số lượng giáo viên phải đến gần 2.000 người và cô Liên Hương cũng tham gia công tác bồi dưỡng cho giáo viên ở các huyện, thị theo chương trình 72 giờ. Nhiều trong số giáo viên đó là các chị em kết hôn với người Đài Loan. Khi chính quyền Đài Loan công nhận tiếng Việt cũng như 6 loại ngôn ngữ Đông Nam Á khác thì phong trào giảng dạy tiếng Việt trong các trường sôi động rõ rệt.

Theo thống kê chưa đầy đủ, hiện có khoảng hơn 40 trường đại học ở Đài Loan giảng dạy môn tiếng Việt. Ngày càng có nhiều doanh nghiệp đầu tư hay các ngân hàng mở tại Việt Nam. Có 15 đến 16 nước như Na Uy, Phần Lan, Australia, Hàn Quốc, Nhật Bản, Hong Kong, Brazil, Trung Quốc, Malaysia, Indonesia, Singapore... có sinh viên trao đổi tại Đại học Đài Loan, trong đó có một bộ phận là sinh viên thế hệ F2 đến Đài Loan học tiếng Việt.

Ngoài ra, khi ngày càng nhiều thương nhân Đài Loan vào Việt Nam hơn, nhu cầu học tiếng Việt cũng tăng lên.

Do đối tượng học tiếng Việt càng ngày càng nhiều, trong khi giáo trình tiếng Việt chưa phong phú như các ngoại ngữ khác dù các thầy cô ở trong nước rất nỗ lực. Chính vì lý do đó, cô Liên Hương càng muốn viết sách. Cô muốn hướng đến sinh viên con em thế hệ F2, chiếm từ 30% đến 50% sinh viên các lớp tiếng Việt ở các trường đại học mà cô giảng dạy.

Ngoài công việc chính là giảng dạy, cô Liên Hương còn làm Biên tập viên Ban thời sự Việt Ngữ đài PTS Đài Loan, tham gia Diễn đàn gìn giữ tiếng Việt ở nước ngoài. Có nhiều bạn học sinh, sinh viên từ chỗ thờ ơ với tiếng mẹ đẻ, sau cuộc trò chuyện với cô, các bạn có thêm động lực, niềm tin muốn học ngôn ngữ của mẹ.

Phản hồi của các bạn học sinh, sinh viên cũng đã tiếp thêm động lực cho cô yêu nghề hơn. Một ví dụ nho nhỏ nhưng khiến cô Liên Hương rất hạnh phúc khi một bạn sinh viên thế hệ F2 sau vài tháng học tiếng Việt đã thay từ “đi” bằng từ “về” Việt Nam thăm ngoại hay du lịch. Dù chỉ là một điều nho nhỏ nhưng không hiểu sao cô cảm thấy rưng rưng, xúc động, khi nghĩ đến sứ mệnh của mình. Có bạn từ chỗ không biết gì về tiếng Việt đến sau 2 năm học đã viết được bức thư cho mẹ, người mẹ đọc bức thư đó đã khóc và cảm động. Hay như khi cô được nghe một bạn sinh viên người Mỹ say sưa hát 1 ca khúc dân ca của Việt Nam, khiến cô thấy rất vui vì khi bạn đến lớp buổi đầu chỉ nói được các từ “xin chào”, “cảm ơn”... Những điều nho nhỏ như thế thôi nhưng đã tiếp thêm động lực cho cô.

Cô Liên Hương chia sẻ chỉ có mong ước giản dị tiếp tục viết, song song với làm công việc truyền bá tiếng Việt, tập trung viết giáo trình sách trung cấp tiếng Việt 2 mà cô đang phối hợp với một giáo viên khác.

Cô mong rằng tiếp tục có nhiều cơ hội được gặp gỡ, giảng dạy cho nhiều sinh viên thế hệ F2 ở Đài Loan, cũng như các sinh viên khoa Luật, khoa Y, khoa Công tác xã hội... - những người tương lai sẽ tiếp xúc nhiều với cộng đồng di dân người Việt ở Đài Loan và những người Đài Loan trong tương lai sẽ sang Việt Nam làm việc. Ngoài ra, cô cũng mong muốn chia sẻ những kinh nghiệm này cho các giáo viên không chỉ ở Đài Loan mà còn ở các nơi trên thế giới. Đó là lý do cô tham gia Diễn đàn gìn giữ tiếng Việt ở nước ngoài để có thể chia sẻ được thêm kinh nghiệm của bản thân.

Cộng đồng người Việt Nam ở Đài Loan càng ngày càng đông thì ngày càng nhiều người Đài Loan muốn tìm hiểu, đi du lịch Việt Nam, muốn sang Việt Nam đầu tư, muốn giao lưu với Việt Nam trên mọi phương diện, vì vậy càng ngày càng có nhiều người học tiếng Việt hơn.

Hiện nay có 272.000 người lao động, khoảng 120.000 phụ nữ kết hôn với người Đài Loan và hơn 27.000 lưu học sinh Việt Nam đang sinh sống, học tập và làm việc tại Đài Loan.