Anh Phan Trung Kiên kiểm tra giống cây cà gai leo tại vườn ươm.
Anh Phan Trung Kiên sinh năm 1980, trong gia đình thuần nông, tại thôn Đoàn Kết, xã Đại Yên, huyện Chương Mỹ, Hà Nội. Sau khi, tốt nghiệp khoa Kinh tế, Đại học Nông nghiệp (nay là Học viện Nông nghiệp Việt Nam), anh Kiên đi theo ngành sản xuất thức ăn chăn nuôi nhưng không mấy thành công. Từ khó khăn ấy, anh kỹ sư 8X đã nảy ra suy nghĩ tìm hướng đi khác trong sự nghiệp của mình.
Anh Phan Trung Kiên chia sẻ, qua tiếp cận với các sản phẩm nông nghiệp, anh nhận thấy cà gai leo là một vị thuốc nam quý, được Y học cổ truyền ghi nhận về tác dụng ổn định tế bào gan, tăng cường chức năng của gan. “Tôi nhớ những lần đi uống rượu say, về nhà được mẹ đun nước cây cà gai leo uống giải rượu, mát gan. Do đó, khi có ý định chuyển hướng kinh doanh tôi tìm hiểu kỹ về loại cây thuốc dân gian này. Theo công trình nghiên cứu của Viện Dược liệu, sản phẩm thuốc có tên Haima được chiết xuất từ cây cà gai leo, đã làm âm tính viêm gan B. Từ công dụng của cây cà gai leo trong y học và nhu cầu thu mua của công ty dược, năm 2015 tôi và 3 người bạn cùng chí hướng thành lập vùng trồng nguyên liệu cà gai leo tại xã Miếu Môn (Chương Mỹ).
“Cây cà gai leo dễ trồng, thường mọc dại và được người dân làm vị thuốc nam. Tuy nhiên, để trồng thành nguyên liệu bán cho các công ty dược lại là một câu chuyện khác”, anh Phan Trung Kiên chia sẻ.
Khi bắt tay chuyển ngang sang lĩnh vực trồng cây dược liệu, anh Kiêm gặp trở ngại đầu tiên là câu chuyện giá bán nguyên liệu. Lúc bắt đầu trồng, giá nguyên liệu tới 150.000 đồng/kg nhưng khi mở rộng vùng nguyên liệu lên 20 ha. Lúc này, giá nguyên liệu tụt xuống 35.000 đồng/kg khiến đơn vị của anh lao đao. Cái khó ló cái khôn, anh Kiên quyết định không phụ thuộc vào công ty dược nữa mà tự phơi khô thành phẩm, rồi bán trực tiếp tới người dùng. Anh Kiên tiếp thị online sản phẩm cà gai leo phơi khô cho những người quen trước đây để làm đồ uống giải nhiệt. Khi dùng thấy hiệu quả thì người nọ truyền miệng người kia, nhờ đó anh bán được mỗi tháng vài tấn. Về sau, nghe góp ý của người dùng, anh Kiên không chỉ bán trà ở dạng thô mà chế ra trà túi lọc để tiện khi dùng và có mẫu mã đẹp hơn trong việc bảo quản, để lâu hơn.
Chính vì vậy, để thuận tiện cho mở rộng sản xuất và định hình sản phẩm mới, năm 2016, Công ty Cổ phần Nông nghiệp công nghệ cao Thăng Long ra đời. Anh Kiên đăng ký mẫu mã, thương hiệu cho sản phẩm lên Cục Sở hữu Trí tuệ. Tuy nhiên, chọn nhiều tên nhưng bị trùng nên vợ anh Kiên khuyên: “Mình trồng dược liệu đề cao hai yếu tố sạch và dược tính thì lấy hai chữ đầu của từ đó viết tắt và ghép lại để đặt tên sản phẩm là Sadu". Từ đó trà túi lọc cà gai leo với tên viết tắt sạch và dược tính được chấp nhận.
Để có được thương hiệu trà gai leo đạt tiêu chuẩn OCOP, anh Kiên chia sẻ cũng gặp không ít thất bại. Đầu tiên là hệ thống tưới quá cao cấp, mỗi ha 400 - 500 triệu trong khi cà gai leo vốn là cây hoang dại, sức sống khỏe, thành ra lãng phí. Tiếp đến khi mở rộng diện tích theo hướng ngược lại khi thuê tiếp diện tích trồng cây làm trà túi lọc nhưng lại chủ quan không bón lót nên không có hệ thống tưới lẫn lưới che nên cây lên kém, dược tính thấp nên lại lỗ. Tiếp đó là khâu chế biến thành trà ban đầu chưa có kinh nghiệm nên mùi nồng không tiêu thụ được sản phẩm…
Theo anh Kiên, để từ cây sống hoang dã tưởng dễ trồng nhưng để thành cây dược liệu, ra thành phẩm là trà để bán trên thường trường, nhất là vào sản phẩm OCOP đòi hỏi phải tuân thủ đúng quy chuẩn.
Anh Kiên chia sẻ: “Có được sản phẩm rồi thì khâu tiệu thụ là cả vấn đề, trước đây kinh doanh nhỏ lẻ nên khi bán online doanh số tốt, tôi chuyển sang đưa tiếp thị các cửa hàng, đại lý tại các thành phố lớn nhưng quản trị chưa tốt nên lại lỗ. Nay lại dịch bệnh nên tôi chuyển sang hình thức bán online và nghiên cứu cách quản trị bán hàng tiêu thụ sản phẩm sao hiệu quả. Về khâu trồng dược liệu, sau nhiều lần thất bại, tôi đã rút kinh nghiệm và rút ra quy trình chuẩn trong quá trình trồng theo hình thức hợp tác công ty đầu tư giống và quy trình trồng. Cây cà gai leo dễ trồng và tận dụng được tất cả thành phần của cây, nhưng dược tính cao nhất lại nằm ở quả. Thường thì cây trồng 6 tháng thu hoạch lứa đầu, các lứa sau cứ 4 tháng thu hoạch một lần nên trồng cà gai leo thu nhập cao gấp 4-5 lần trồng lúa, nhất là ở vùng khô cạn”.
Anh Kiên (người đứng) kiểm tra khu trồng cà gai leo tại vùng nguyên liệu. Ảnh: CTV
Sau những lần thất bại và đúc rút kinh nghiệm, anh Kiên đã có vùng nguyên liệu rộng hơn 100 ha và 75 lao động trực tiếp, chưa kể hàng trăm người làm gián tiếp.
Cùng với mở rộng diện tích, anh Kiên cũng xây dựng mô hình khép kín từ trồng, sơ chế, chế biến nguyên liệu đến thành phẩm. Đặc biệt hơn, mỗi sản phẩm đều có mã vạch, dễ dàng truy xuất nguồn gốc.
"Từ hồi đầu tư mở rộng vùng nguyên liệu và phát triển sản phẩm đến nay, chúng tôi đã đầu tư khoảng 10 tỷ đồng và nay mới bắt đầu mới hòa vốn. Bây giờ dịch giã nên chúng tôi đang đẩy mạnh bán hàng online và chăm sóc khách hàng. Đặc biệt, huyện đã hướng dẫn chúng tôi đăng ký sản phẩm OCOP và đạt tiêu chuẩn 4 sao. Nó cũng là cơ sở định vị sản phẩm nông nghiệp sạch của một vùng, có chỉ dẫn địa lý rõ ràng", anh Kiên cho biết.
Từ cơ sở đó, anh Kiên đang phát triển thương hiệu để có thể mở rộng thị trường, nhất là với cây dược liệu dân gian thành sản phẩm nông nghiệp sạch, tốt cho sức khỏe, thuận tiện cho người tiêu dùng, tạo việc làm ổn định cho từ 20 - 50 hộ gia đình với mức lương tùy theo vào công việc, vị trí việc làm khoảng 5 - 15 triệu đồng/người/tháng. Điều này đã góp phần tạo điều kiện phát triển kinh tế ở vùng nông thôn ngoại thành Hà Nội.