Xanh hóa khu công nghiệp, tạo lợi thế cạnh tranh bền vững

KCN truyền thống đã "lỗi thời"

Theo báo cáo của Vụ quản lý các khu kinh tế, hết tháng 7/2024, cả nước đã có 431 khu công nghiệp (KCN), khu chế xuất (KCX) được thành lập, với tổng diện tích khoảng 132.300 ha, tạo ra quỹ đất công nghiệp khoảng 89.900 ha, trong đó có 301 KCN đã đi vào hoạt động, thu hút được lượng vốn đầu tư lớn, bổ sung nguồn lực quan trọng cho đầu tư phát triển kinh tế xã hội của đất nước nói chung, cũng như các địa phương nói riêng.

Tuy nhiên, việc gia tăng các hoạt động sản xuất công nghiệp và hệ thống các KCN tại Việt Nam tiềm ẩn nguy cơ ô nhiễm môi trường sinh thái, ảnh hưởng đến đời sống của người dân xung quanh; cộng sinh công nghiệp giữa các doanh nghiệp trong KCN hoặc giữa các KCN còn hạn chế; các dịch vụ trong một số KCN chưa được cung cấp đầy đủ hoặc chất lượng chưa cao; an sinh xã hội trong các KCN có nơi còn chưa được đảm bảo...

Các chính sách phát triển trong nước và quốc tế liên quan đến tăng trưởng xanh, kinh tế tuần hoàn đã tác động trực tiếp đến định hướng phát triển KCN ở Việt Nam, đặt ra yêu cầu chất lượng phát triển KCN ở mức cao hơn, theo hướng phát triển bền vững và chiều sâu, chú trọng phát triển công nghệ cao, đổi mới mô hình phát triển và gắn với liên kết vùng.

Bà Vương Thị Minh Hiếu, Phó Vụ trưởng Vụ quản lý các khu kinh tế cho biết, phát triển bền vững không còn là khẩu hiệu, mà đang thực sự trở thành xu thế tất yếu, là giá trị cốt lõi của doanh nghiệp, giúp doanh nghiệp xác định tầm nhìn và định hướng chiến lược kinh doanh. Nhiều địa phương và nhà đầu tư hạ tầng KCN xác định việc phát triển KCN theo mô hình KCN sinh thái là nhu cầu tất yếu, cấp bách, để kiến tạo lợi thế cạnh tranh bền vững.

Tại Việt Nam đang hình thành các KCN phát triển theo mô hình KCN sinh thái, điển hình như  KCN Deep C, Nam Cầu Kiền (Hải Phòng), Hiệp Phước (TP Hồ Chí Minh), Amata (Đồng Nai), Hòa Khánh (Đà Nẵng)... Những doanh nghiệp tham gia đã được hưởng lợi từ các kết quả cụ thể, góp phần nâng cao tính cạnh trạnh của doanh nghiệp trên thị trường.

Ông Phạm Hồng Điệp, Chủ tịch HĐQT Công ty cổ phần Shinec, Chủ đầu tư KCN Nam Cầu Kiền cho biết, đơn vị đã chủ động sử dụng nguồn vốn của mình để tự triển khai mô hình KCN sinh thái từ năm 2019. Đến nay, đã có hơn 1 triệu cây xanh được trồng, chiếm đến 33% diện tích đất KCN, nước thải được quan trắc tự động 24/24 giờ, 25% lượng nước thải sau khi xử lý được tái sử dụng, tiết kiệm 6 tỷ đồng chi phí mua nước sạch mỗi năm.

Trong KCN Nam Cầu Kiền đã hình thành 3 chuỗi cộng sinh công nghiệp theo mô hình kinh tế tuần hoàn (ngành luyện kim - cơ khí; nhựa và các sản phẩm từ nhựa; phụ trợ điện - điện tử) giúp giảm bớt gánh nặng cho doanh nghiệp trong việc tìm kiếm nguyên liệu đầu vào và trị trường đầu ra cho sản phẩm. Từ năm 2021 đến nay, các doanh nghiệp trong KCN Nam Cầu Kiền đã đóng góp ngân sách cho thành phố trên 1.000 tỷ đồng/năm.

Còn theo Tổng Giám đốc KCN Deep C, ông Bruno Jaspaert, DEEP C đã chuyển đổi một diện tích đất rộng 135.800 m thành khu Wetland (khu đất ngập nước) với diện tích mặt nước chiếm 43,5% và khu vực xanh chiếm 56,5%, nhằm hạn chế các tác động làm mất cân bằng hệ sinh thái do hoạt động công nghiệp. DEEP C cùng các doanh nghiệp trong KCN đã xây dựng lộ trình giảm phát thải thông qua việc tiết kiệm năng lượng, giảm thiểu chi phí vận hành, ứng phó với biến đổi khí hậu và tạo dựng KCN sinh thái.

"Các nhà đầu tư muốn đến KCN Deep C vì chúng tôi cung cấp cho họ khả năng tiếp cận các dịch vụ liên quan đến ESG (môi trường - xã hội - quản trị doanh nghiệp), chứng chỉ carbon, các sáng kiến về môi trường, xây dựng cộng đồng... Hoạt động đầu tư của họ không chỉ hiệu quả về mặt lợi nhuận, mà còn cả việc thực hiện trách nhiệm xã hội. Chúng tôi phát triển một khu công nghiệp không nhờ giá cho thuê đất rẻ, mà thực hiện theo định hướng xanh nhất và bền vững nhất, để thu hút nguồn vốn chất lượng cao", ông Bruno Jaspaert chia sẻ.

Nhân rộng mô hình KCN sinh thái

Phó Vụ trưởng Vụ quản lý các khu kinh tế Vương Thị Minh Hiếu cho biết, trên cơ sở các kết quả tích cực trong triển khai mô hình KCN sinh thái tại Việt Nam, Chính phủ Thụy Sỹ đã cam kết tiếp tục cùng UNIDO đồng hành với Việt Nam đẩy mạnh triển khai KCN sinh thái gắn với kinh tế tuần hoàn trong giai đoạn 2024 - 2028.

Văn kiện Dự án "Nhân rộng phương pháp tiếp cận KCN sinh thái để thúc đẩy kinh tế tuần hoàn tại Việt Nam" với tổng vốn hỗ trợ 3,6 triệu USD do Tổng cục Kinh tế Liên bang Thụy Sỹ tài trợ đã được Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư phê duyệt tháng 8/2024, tiếp tục đẩy mạnh thực hiện KCN sinh thái tại Hải Phòng, Bắc Ninh, Đồng Nai, thành phố Hồ Chí Minh và Long An.

Bên cạnh đó, trong các khuôn khổ hợp tác với các tổ chức quốc tế khác, Bộ Kế hoạch và Đầu tư đang phối hợp với Ngân hàng Thế giới hỗ trợ việc xây dựng KCN sinh thái tại Bình Dương; thực hiện các mạng lưới tuần hoàn nước đối với một số KCN tập trung nhiều hoạt động dệt may tại Hưng Yên, Thừa Thiên Huế; thúc đẩy việc sử dụng hiệu quả năng lượng trong các KCN để xây dựng KCN sinh thái theo mô hình của Hàn Quốc...

"Mô hình KCN sinh thái đang trở thành tiêu chí lựa chọn của các nhà đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) với mục tiêu phát triển bền vững, lợi ích kinh tế song hành trách nhiệm với cộng đồng và xã hội. Việc nhân rộng mô hình KCN sinh thái tại Việt Nam sẽ đóng góp đáng kể vào nỗ lực ứng phó với biến đổi khí hậu, huy động nguồn lực từ khu vực tư nhân cho giải pháp công nghiệp xanh, đảm bảo an ninh năng lượng, thể hiện quyết tâm chính trị của Chính phủ trong việc thực hiện các cam kết phát triển bền vững", bà Hiếu nhấn mạnh.

Theo lãnh đạo Vụ Quản lý các khu kinh tế, để hiện thực hóa mục tiêu phát triển bền vững, các KCN trong thời gian tới cần mạnh dạn tiên phong thay đổi hướng phát triển, tập trung đẩy mạnh phát triển mô hình KCN sinh thái, KCN xanh. Lấy khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo làm trụ cột cho phát triển trong tương lai. Thu hút đầu tư có chọn lọc, chủ động tiếp xúc, bám sát các Tập đoàn hàng đầu thế giới trong các ngành, lĩnh vực mà Việt Nam ưu tiên.

Các KCN cần chú trọng phát triển sản xuất, công nghiệp, dịch vụ trên nguyên tắc tiết kiệm và sử dụng hiệu quả nguồn lực đất đai, gắn với liên kết phát triển vùng, hình thành cụm liên kết ngành. Phát triển kinh tế phải đi liền với phát triển hạ tầng xã hội; đảm bảo bền vững về môi trường; quy hoạch và triển khai các giải pháp xây dựng nhà ở và các công trình dịch vụ, tiện ích công cộng cho người lao động trong KCN, KKT; hoàn thiện hệ sinh thái công nghiệp - đô thị - dịch vụ, đảm bảo cho việc phát triển bền vững các KCN, KKT.