Quang cảnh Hội thảo. Ảnh: Tiến Lực/TTXVN
Báo cáo kết quả nghiên cứu, đơn vị tư vấn đề xuất triển khai vùng phát thải thấp tại khu trung tâm TP. Hồ Chí Minh (giới hạn bởi 15 cây cầu và 20 tuyến đường chính) và tuyến đường Rừng Sác (huyện Cần Giờ trước đây). Hai khu vực này sẽ hạn chế hoặc cấm hoạt động của xe phát thải cao như xe tải, xe máy không đạt tiêu chuẩn khí thải mức 2, ô tô không đạt mức 4. Xe điện, xe xanh và phương tiện ưu tiên được phép lưu thông.
Về lộ trình, từ năm 2026, thành phố sẽ hạn chế hoạt động của xe công nghệ, xe kinh doanh vận tải sử dụng nhiên liệu xăng, dầu không đạt chuẩn khí thải tại vùng phát thải thấp khu trung tâm, đồng thời thí điểm hạn chế lưu thông phương tiện dưới chuẩn khí thải trên đường Rừng Sác (đoạn từ phà Bình Khánh đến đường Duyên Hải). Từ năm 2027 – 2030, thành phố tiến hành kiểm định khí thải xe máy diện rộng, hạn chế dần phương tiện không đạt chuẩn vào khu trung tâm, đồng thời mở rộng vùng LEZ đến các xã Bình Khánh, An Thới Đông, Cần Giờ và Thạnh An.
Đến năm 2031, vùng phát thải thấp dự kiến mở rộng ra vành đai 1, giới hạn bởi các tuyến đường Phạm Văn Đồng - Nguyễn Thái Sơn - Bảy Hiền - Hương Lộ 2 - Nguyễn Văn Linh. Đến 2032, toàn bộ phương tiện ra vào vùng LEZ sẽ phải đạt tiêu chuẩn khí thải cao nhất. Các đơn vị nâng cao tiêu chuẩn khí thải áp dụng cho toàn bộ phương tiện ra vào vùng phát thải thấp.
TP. Hồ Chí Minh sẽ lắp đặt 58 camera nhận dạng biển số tại khu trung tâm và 9 camera dọc tuyến Rừng Sác. Các camera này tự động nhận diện, ghi hình và xử phạt phương tiện không đạt chuẩn khi đi vào vùng LEZ. Cùng với đó, các cơ quan chức năng kiến nghị Bộ Xây dựng sớm bổ sung biển báo “Vùng phát thải thấp” vào Quy chuẩn quốc gia, giúp người lái xe nhận biết thông qua biển báo và ký hiệu “LEZ” tại lối vào, lối ra khu vực hạn chế.
Việc triển khai LEZ sẽ gắn liền với ba trụ cột chính: Điện hóa phương tiện, phân vùng phát thải thấp và xây dựng hạ tầng - chính sách hỗ trợ. TP. Hồ Chí Minh ưu tiên chuyển đổi xe buýt, taxi, xe công nghệ và xe tải sang phương tiện năng lượng xanh, đồng thời mở mới 78 tuyến xe buýt sử dụng nhiên liệu sạch với gần 2.850 xe trước năm 2030, kết nối với hệ thống xe đạp, xe máy điện công cộng.
Giai đoạn sau, TP. Hồ Chí Minh khuyến khích người dân, tổ chức, doanh nghiệp chuyển đổi sang xe điện với nhiều chính sách hỗ trợ như: Miễn 100% lệ phí trước bạ cho xe điện hoạt động kinh doanh vận tải; giảm 50% phí bảo trì đường bộ và lệ phí cấp đổi biển số cho xe ô tô điện; hỗ trợ tiền mặt 10% giá trị xe máy mới (tối đa 5 triệu đồng) hoặc bồi hoàn 70% giá trị còn lại nếu người dân thanh lý xe cũ… Hộ nghèo được hỗ trợ 100% chi phí chuyển đổi phương tiện, hộ cận nghèo 80%.
Theo Phó Giám đốc Sở Xây dựng TP. Hồ Chí Minh Bùi Hòa An, Đề án hiện đang được điều chỉnh từ khuôn khổ TP. Hồ Chí Minh (cũ) để áp dụng trên toàn bộ địa bàn 3 địa phương sau hợp nhất. Sở Xây dựng đã chuẩn bị tương đối đầy đủ các bước thẩm định; đề án sẽ được trình HĐND Thành phố và dự kiến triển khai vào đầu năm 2026.
“Với lộ trình đến năm 2029, các doanh nghiệp hoàn toàn có đủ thời gian và điều kiện để chuyển đổi phương tiện. Thành phố sẽ có các chính sách hỗ trợ như thời gian cho vay, hỗ trợ lãi vay và nguồn vay để doanh nghiệp thực hiện Đề án”, ông Bùi Hòa An chia sẻ. Theo ông An, chính sách này đang ở mức khuyến khích chứ không phải cấm toàn bộ. Ví dụ tại vùng phát thải thấp, xe nào có chất lượng khí thải trong điều kiện cho phép vẫn có thể lưu thông, không chỉ riêng xe điện hay xe thân thiện môi trường mới được đi vào.
Sau hợp nhất, TP. Hồ Chí Minh có quy mô dân số hơn 14 triệu người đang chịu áp lực lớn từ ô nhiễm giao thông. Đơn vị tư vấn cho biết, Thành phố hiện có hơn 1 triệu ô tô và 7,3 triệu xe máy, đóng góp tới 88% khí NOx, 99% CO, 79% SO2 và 88% lượng bụi so với tổng phát thải giao thông của thành phố. Nồng độ bụi mịn PM2.5 trung bình đạt 31 μg/m³, cao gấp 6 lần mức khuyến nghị của WHO, gây thiệt hại kinh tế hơn 3.000 tỷ đồng mỗi năm, tương đương 0,25% GRDP.