Thời gian qua, thị trường trái phiếu doanh nghiệp đã có những phát triển vượt bậc, nhất là về khối lượng phát hành cũng như gia tăng số nhà đầu tư, đóng góp thiết thực cho sự phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội sau đại dịch. Tuy nhiên, thị trường này chưa đạt như kỳ vọng, vẫn bộc lộ những hạn chế, bất cập, trong đó có vấn đề về minh bạch thông tin, việc tuân thủ các quy định pháp luật của doanh nghiệp phát hành trái phiếu; việc thực hiện các cam kết với nhà đầu tư…
Những bất cập, hạn chế và những vấn đề đặt ra để thị trường trái phiếu doanh nghiệp tiếp tục "đứng vững", phát triển ổn định, an toàn, lành mạnh và minh bạch, thiết thực đóng góp cho quá trình phục hồi và tăng trưởng kinh tế… đã được lãnh đạo cơ quan quản lý nhà nước, đại biểu Quốc hội, chuyên gia kinh tế, doanh nghiệp tài chính kiến giải, phân tích tại Tọa đàm "Thúc đẩy phát triển thị trường trái phiếu doanh nghiệp hiệu quả, an toàn, bền vững", do Cổng Thông tin điện tử Chính phủ tổ chức chiều 4/12.
Theo ông Nguyễn Hoàng Dương, Phó Vụ trưởng Vụ Tài chính các ngân hàng và các tổ chức tài chính (Bộ Tài chính), từ sau các vụ việc trên thị trường tài chính tháng 10/2022, cùng với diễn biến xấu trên thị trường tài chính trong và ngoài nước, thị trường trái phiếu doanh nghiệp bị tác động nặng nề. Nhà đầu tư mất niềm tin, doanh nghiệp bị áp lực phải mua lại trái phiếu đã phát hành cũng như không phát hành được trái phiếu mới để huy động nguồn vốn cho sản xuất kinh doanh. Trong bối cảnh đó, Chính phủ và Thủ tướng Chính phủ đã có nhiều chỉ đạo quyết liệt trong các lĩnh vực có liên quan đến thị trường này.
Đặc biệt, sau khi Chính phủ ban hành Nghị định 08/2023/NĐ-CP (sửa đổi, bổ sung và ngưng hiệu lực thi hành một số điều tại các Nghị định quy định về chào bán, giao dịch trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ tại thị trường trong nước và chào bán trái phiếu doanh nghiệp ra thị trường quốc tế), trong đó có chính sách cho phép doanh nghiệp và nhà đầu tư có thể đàm phán, giãn, hoãn và hoán đổi trái phiếu đã phát hành trên tinh thần rủi ro chia sẻ, lợi ích hài hòa giữa các bên, thị trường đã có những dấu hiệu tích cực hơn, doanh nghiệp đã quay lại phát hành được trái phiếu. Tới hết tháng 11, có 77 doanh nghiệp phát hành khối lượng khoảng 220.000 tỷ đồng.
Tại cuộc họp giữa Bộ Tài chính và các hiệp hội, thành viên thị trường mới đây, thành viên thị trường đánh giá rất cao các chính sách của Nghị định 08 vừa kịp thời, vừa tạo khung khổ để nhà đầu tư và doanh nghiệp cùng đàm phán, tạo điều kiện cho doanh nghiệp có thêm thời gian tái cơ cấu lại khoản nợ hiện hành của doanh nghiệp, ông Dương nói.
Thông tin về thị trường trái phiếu riêng lẻ sau khi Hệ thống giao dịch trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ tập trung được đưa vào hoạt động từ ngày 19/7, ông Nguyễn Anh Phong, Tổng Giám đốc Sở giao dịch chứng khoán Hà Nội (HNX) cho biết, nếu như ngày đầu tiên đi vào giao dịch có 19 trái phiếu của 3 doanh nghiệp tham gia, đến nay đã có 760 trái phiếu của hơn 200 doanh nghiệp đăng ký. Khoảng 2/3 doanh nghiệp cũng như trái phiếu trên thị trường đã được đăng ký trên hệ thống giao dịch tập trung này.
Hiện trung bình một phiên giao dịch trên 3.000 tỷ đồng. Đây là tín hiệu rất tốt đối với thanh khoản trên thị trường. Điều này góp phần quay ngược tác động lại thị trường phát hành sơ cấp. Hệ thống kể từ ngày đi vào hoạt động đến nay rất suôn sẻ, qua đó tạo được niềm tin cho nhà đầu tư.
“Từ tháng 7 trở lại đây, cùng với tác động của Nghị định số 08/2023/NĐ-CP của Chính phủ, việc đưa hệ thống tra cứu riêng lẻ này vào hoạt động, các hoạt động phát hành trên thị trường sơ cấp đã quay trở lại tích cực hơn”, ông Nguyễn Anh Phong cho hay. Đồng thời, ông đã dẫn con số trong 5 tháng, khoảng 180 nghìn tỷ đồng trái phiếu đã được phát hành, gấp 5 lần so với 6 tháng đầu năm. Điều này thể hiện chính sách đã đi vào cuộc sống và thị trường có niềm tin trở lại.
Bà Nguyễn Ngọc Anh, Tổng Giám đốc Công ty Quản lý Quỹ SSI chia sẻ, cuối năm 2022, toàn bộ các thành viên thị trường có chung một mối quan ngại là “liệu rằng đến năm 2023 điều gì sẽ xảy ra tiếp theo”. Song đến thời điểm này, có thể thấy đã có "hạ cánh mềm" cho sự việc này. Bộ Tài chính đã quyết liệt đưa ra Nghị định 08 để có cơ sở pháp lý giúp các bên cùng đàm phán và gia hạn. Việc đưa vào vận hành thị trường trái phiếu riêng lẻ thứ cấp trong thời gian “nhanh chưa từng có tiền lệ” cũng giúp hỗ trợ rất lớn cho việc xây dựng lại niềm tin của nhà đầu tư và thị trường.
Bà Nguyễn Ngọc Anh nhận định, vận hành thị trường trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ đóng vai trò rất quan trọng, đem lại tính minh bạch cho thị trường, đặc biệt đối với các nhà đầu tư cá nhân.
Sau nhiều vụ án lớn liên quan tới hành vi gian dối trong việc phát hành, mua bán trái phiếu để lừa đảo, chiếm đoạt tài sản của người dân đã được phanh phui, nhiều vụ chuẩn bị được đưa ra xét xử, như vụ Vạn Thịnh Phát, FLC... , các vị khách mời cho rằng, Nhà nước đã làm quyết liệt và nhanh chóng xử lý sai phạm về trái phiếu. Việc phân tích rủi ro của doanh nghiệp từ phía nhà đầu tư rất cần thiết.
Cần có khuôn khổ pháp lý mới, để nâng cao hiểu biết, nâng cao yêu cầu, quy định trở thành nhà đầu tư chuyên nghiệp; đào tạo, tuyên truyền để công chúng và nhà đầu tư hiểu hơn, giúp thị trường phát triển lành mạnh, cả cung và cầu. Ngoài ra, cần có sự tham gia nhiều hơn của các tổ chức tài chính mua trái phiếu thay vì quá tập trung vào đầu tư cá nhân như hiện nay.
“Thông điệp vừa qua là pháp luật không có vùng cấm, vi phạm phải xử lý. Thông điệp nữa là việc xử lý như chữa bệnh, nhiều khi đau nhưng vẫn phải làm để bảo vệ nền kinh tế khỏe mạnh hơn, giúp về lâu dài nền kinh tế phát triển tốt hơn. Các nền tảng khắc phục khó khăn, tạo lập khuôn khổ mới dần xây dựng theo hướng tích cực”, Tiến sỹ Nguyễn Sĩ Dũng, nguyên Phó Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội nêu ý kiến.