Các sản phẩm từ dừa trong cơn “bão giá”
Dầu dừa ngày càng vượt ngoài khả năng chi trả của người tiêu dùng nhạy cảm với giá cả, buộc nhiều gia đình phải tìm đến các loại dầu ăn thay thế. Đợt tăng giá bắt đầu từ nửa cuối năm 2024 và càng bị đẩy mạnh bởi những gián đoạn sản xuất ở các quốc gia trồng dừa chủ chốt, từ Ấn Độ đến Đông Nam Á, do mưa ít, nắng nóng kéo dài cùng sâu bệnh hoành hành. Tại Ấn Độ, giá dầu dừa đã gần như tăng gấp ba, lên mức kỷ lục 423.000 rupee (4.840 USD) mỗi tấn. Trên thị trường quốc tế, giá cũng lập đỉnh mới ở mức 2.990 USD/tấn.
Theo Hiệp hội Dừa Quốc tế (ICC), nhu cầu tăng trong khi sản xuất bị hạn chế sẽ giữ giá dầu dừa toàn cầu nửa cuối năm 2025 trong khoảng 2.500–2.700 USD/tấn, cao hơn nhiều so với mức trung bình khoảng 1.000 USD năm 2023. Một số thương nhân tại Singapore (Xin-ga-po) dự báo nguồn cung mới từ Đông Nam Á sẽ giúp giá hạ nhiệt khỏi mức kỷ lục, nhưng khó giảm xuống dưới 2.000 USD/tấn trong ngắn hạn.
Đợt tăng giá không chỉ tác động đến dầu dừa mà còn lan sang các sản phẩm từ dừa non, cơm dừa khô, sữa và bột dừa, cũng như gây áp lực cho các nhà sản xuất mỹ phẩm và chăm sóc cá nhân, vốn chuộng dầu dừa nhờ hàm lượng axit lauric cao.
Nguồn cung hạn chế
Nguồn cung dầu dừa toàn cầu đang suy giảm khi cây dừa già cỗi, diện tích tái trồng hạn chế và thiếu giống mới cho năng suất cao. Số liệu của Bộ Nông nghiệp Mỹ cho thấy sản lượng dầu dừa thế giới trong niên vụ 2024–2025 đạt 3,67 triệu tấn, hầu như không tăng trong ba thập kỷ qua.
Biến đổi khí hậu khiến thời tiết thất thường – khi thì nắng nóng, hạn hán, khi thì mưa lớn bất thường – làm gián đoạn sản xuất ở nhiều vùng. Một số nước Đông Nam Á liên tục chịu ảnh hưởng: Indonesia và Malaysia bị hạn hán, trong khi Philippines thường xuyên hứng bão.
Hiện tượng thời tiết El Niño năm 2023 cũng khiến sản lượng dừa giảm do nhiệt độ cao và mưa ít, tác động chỉ bộc lộ rõ trong năm 2024 vì cây dừa cần tới gần một năm từ khi ra hoa đến khi quả chín.
Giá dừa thấp trong nhiều năm khiến nông dân ít đầu tư vào vườn cây. Đại dịch COVID-19 càng làm tình hình tệ hơn khi nhu cầu giảm mạnh, buộc nhiều người bỏ bê chăm sóc vườn. Khi mạng xã hội thổi bùng xu hướng tiêu thụ nước dừa vì lợi ích sức khỏe, nhu cầu tăng trở lại thì nguồn cung không kịp đáp ứng. Nhiều nông dân thu hoạch dừa non để bán nước, càng làm thiếu hụt quả già phục vụ ép dầu.
Ông Joe Ling, Giám đốc điều hành Linaco Group (Malaysia), cho biết ngay cả khi giá cao, nhu cầu các sản phẩm từ dừa vẫn không giảm nhờ niềm tin vào lợi ích sức khỏe. Công ty của ông phải liên tục tăng giá gần như mỗi tháng nhưng vẫn duy trì nguồn cung. Hiện giá dầu dừa cao hơn dầu cọ nhân (palm kernel oil) tới 1.000 USD/tấn – mức chênh lệch kỷ lục so với bình thường chỉ 100–200 USD.
Nhu cầu bùng nổ
Ngoài châu Á, nhu cầu đối với cơm dừa khô, sữa dừa và kem dừa cũng tăng mạnh tại Anh, châu Âu, Trung Quốc, Mỹ, Malaysia và Các Tiểu vương quốc A-rập Thống nhất (UAE).
Tại Indonesia, nhiều nông dân chuyển sang xuất khẩu dừa nguyên quả thay vì ép dầu, khiến xuất khẩu dầu dừa trong nửa đầu năm nay giảm 15%, trong khi xuất khẩu cơm dừa khô và các sản phẩm từ dừa tăng 58%. Hiệp hội ngành dừa Indonesia đã kêu gọi tạm ngừng xuất khẩu dừa trong 6–12 tháng để bình ổn giá trong nước.
Ở Ấn Độ, Hiệp hội các nhà ép dầu kêu gọi Chính phủ cho phép nhập khẩu dầu dừa và cơm dừa để bổ sung nguồn cung. Tuy nhiên, nhập khẩu bị hạn chế chặt chẽ với thuế suất trên 100% và yêu cầu xin giấy phép từ các doanh nghiệp thương mại quốc doanh.
Giá cao đã khuyến khích nông dân mở rộng diện tích trồng mới, khiến nhu cầu cây giống tăng vọt và gần như cạn kiệt tại các vườn ươm. Tuy nhiên, cây dừa mới phải mất 4–5 năm mới cho thu hoạch, đồng nghĩa với việc triển vọng giá dầu dừa hạ nhiệt nhanh chóng là rất mong manh.