Đồng thời, đây cũng minh chứng cho chủ trương đúng đắn của tỉnh Quảng Ninh dừng đóng tàu du lịch vỏ gỗ, tiến tới chấm dứt hoạt động kinh doanh của chủng loại tàu này vào năm 2030.
Trong vụ cháy tàu Ánh Dương, may mắn toàn bộ 14 khách du lịch quốc tế, 7 thủy thủ đoàn và hướng dẫn viên du lịch được kịp thời giải cứu an toàn. Ngay lập tức, UBND tỉnh Quảng Ninh đã đình chỉ hoạt động của đội tàu (gồm 6 tàu) thuộc Công ty trách nhiệm hữu hạn Du lịch và Thương mại Ánh Dương 12 từ ngày 10/1.
Tàu Ánh Dương QN 3598 là loại tàu du lịch vỏ gỗ, được đóng vào năm 2005 và được phép hoán cải vào năm 2011, năm mà tỉnh Quảng Ninh có chủ trương cho phép hoán cải một số tàu du lịch vỏ gỗ đã đóng từ lâu năm bằng cách nâng cấp, sửa chữa hoặc bọc lớp nhựa composit nhằm nâng cao chất lượng phục vụ và độ an toàn cho đội tàu.
Hiện trường vụ tàu Ánh Dương QN 3598 bị cháy trên vịnh Hạ Long. |
Tuy nhiên, theo nhiều người có kinh nghiệm lâu năm làm nghề đóng và kinh doanh tàu du lịch trên vịnh Hạ Long, cách "hoán cải" này không đem lại an toàn cao cho tàu mà chỉ đơn thuần để chủ tàu “lách luật”, kéo dài độ tuổi khai thác kinh doanh, tiết kiệm chi phí so với việc đóng mới tàu vỏ thép.
Các tàu gỗ đã cũ được hoán cải, nâng cấp hoặc bọc vỏ composit thì bản chất vẫn là tàu vỏ gỗ. Lớp thân vỏ, cách âm, cách nhiệt làm bằng vật liệu dễ cháy, cộng thêm hệ thống điện trong tàu đã cũ nên nguy cơ chập cháy rất cao.
Đội tàu du lịch hoạt động trên vịnh Hạ Long được hình thành từ năm 1989. Ban đầu, một số phương tiện nhỏ (vỏ gỗ, trọng tải từ 10 đến 20 khách) được chuyển đổi từ đò chở khách sang phục vụ khách du lịch tham quan trên vịnh.
Tàu vỏ gỗ có hệ thống điện phức tạp, phụ tải tiêu thụ điện lớn (điều hòa, tủ lạnh, ti vi...), khả năng chống cháy, chống chìm, chịu va đập thấp hơn so với tàu vỏ thép.
Phân tích, đánh giá nguyên nhân các vụ cháy tàu trên vịnh Hạ Long, Đại tá Vũ Văn Dương - Phó Giám đốc Cảnh sát Phòng cháy chữa cháy tỉnh Quảng Ninh nhận định, đa số đều do chập cháy điện, sử dụng khí gas không an toàn...
Do hệ thống đường dây dẫn điện tàu vỏ gỗ rất khó kiểm tra, giám sát nên các vụ cháy xảy ra âm ỷ từ bên trong; đến khi bùng phát ra ngoài trở thành đám cháy lớn thì khó có thể cứu chữa, dập tắt. Ngọn lửa chỉ kéo dài từ 40 - 60 phút là có thể thiêu rụi hoàn toàn một con tàu.
Cuối năm 2015, tỉnh Quảng Ninh đã ban hành Quyết định 4088 về việc nâng cao chất lượng quản lý đội tàu du lịch trên vịnh. Theo đó, Quảng Ninh quy định thời gian hoạt động của tàu vỏ gỗ không quá 15 năm.
Quyết định này gặp phải sự phản ứng tiêu cực của các chủ tàu, bởi họ cho là chính quyền địa phương đã vi phạm Nghị định 111/2014/NĐ- CP của Chính phủ quy định thời hạn tàu vỏ gỗ được phép khai thác không quá 25 năm.
Tuy nhiên, với việc liên tiếp xảy ra những vụ cháy tàu vỏ gỗ trên vịnh Hạ Long trong thời gian qua (8 năm có 11 vụ) nên Quảng Ninh có căn cứ khi ban hành chính sách riêng. Vẫn giữ quan điểm trên và dựa vào Khoản 2, Điều 14, Nghị định 111/2014/NĐ-CP quy định "Trong một số trường hợp đặc biệt, Thủ tướng Chính phủ quyết định niên hạn hoạt động của phương tiện vận tải thủy nội địa theo đề nghị của Bộ trưởng Bộ Giao thông Vận tải".
Hiện Quảng Ninh đang đề nghị Thủ tướng Chính phủ xem xét cho tỉnh được triển khai thí điểm giảm niên hạn tuổi tàu du lịch trên vịnh Hạ Long nhằm đảm bảo tuyệt đối an toàn cho du khách và nâng cao chất lượng dịch vụ.
Phó Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Ninh, ông Vũ Văn Diện diễn giải, đội tàu du lịch thường hoạt động liên tục với cường độ cao trong môi trường nước biển có độ mặn cao, lưu tốc dòng chảy lớn, cộng với thời tiết nắng, mưa thất thường nên kết cấu vỏ, hệ thống động lực, hệ thống điện xuống cấp nhanh. Các thiết bị, dây dẫn điện phức tạp, phụ tải lớn lại đi ngầm trong vách của tàu gỗ nên khó kiểm soát, tiềm ẩn nguy cơ chập, cháy cao.
Vì mục tiêu an toàn tuyệt đối cho khách du lịch, tỉnh chỉ giới hạn tuổi tàu vỏ gỗ là 15 năm hoạt động trên vịnh Hạ Long. Sau thời gian trên, những tàu này vẫn được phép hoạt động trên các tuyến, luồng đường thủy khác trên phạm vi của tỉnh cũng như của cả nước; trừ các tuyến, luồng trên vịnh Hạ Long.
Thống kê của Sở Giao thông Vận tải Quảng Ninh cho thấy, tỉnh có 534 con tàu du lịch và số tàu vỏ gỗ, chiếm tới 84%. Hiện đội tàu du lịch Quảng Ninh có khoảng 85 tàu làm bằng vỏ thép.
Ông Bùi Hồng Minh, Phó Giám đốc Sở Giao thông Vận tải Quảng Ninh phân tích, nếu được thực hiện Quyết định 4088, thì đến năm 2025 Quảng Ninh sẽ xóa bỏ được đội tàu gỗ hoán cải (khoảng 140 chiếc) và đến cuối năm 2030 cơ bản xóa bỏ toàn bộ đội tàu gỗ trên vịnh Hạ Long.
Mục tiêu Quảng Ninh đang thực hiện là giảm số lượng đội tàu, xóa bỏ tàu vỏ gỗ và xóa bỏ mô hình tàu du lịch nghỉ đêm trên vịnh Hạ Long. Vì vậy, tỉnh khuyến khích các chủ tàu vỏ gỗ đến năm 2020 chưa hết thời hạn hoạt động trên vịnh Hạ Long, vịnh Bái Tử Long đăng ký đóng mới, thay thế tàu vỏ thép theo thiết kế được cấp có thẩm quyền duyệt trong giai đoạn 2020 để được hưởng ưu tiên trong việc lựa chọn cấp phép quyền đóng mới tàu vỏ thép tham quan.
Nguy cơ tiềm ẩn những rủi ro thiếu an toàn cho khách du lịch từ những tàu du lịch vỏ gỗ trên vịnh Hạ Long đã rõ ràng. Tuy nhiên, để sớm xóa bỏ tàu du lịch vỏ gỗ cần sự chung tay, đồng tình ủng hộ của cộng đồng doanh nghiệp kinh doanh vận tải trên vịnh Hạ Long và cần một chế tài quản lý đội tàu du lịch đủ mạnh để nhằm đem lại sự an toàn tuyệt đối cho khách du lịch, vừa góp phần tô thêm vẻ đẹp của Di sản thiên nhiên thế giới.