Nhãn lồng Hưng Yên từ 'tiến Vua' đến bài toán xuất khẩu bền vững

Điều này không chỉ giúp người dân chủ động hơn trong sản xuất mà còn phân bổ nguồn cung ra thị trường một cách hợp lý. Tuy nhiên, dù chất lượng và thương hiệu được công nhận "nhãn tiến vua", nằm trong TOP 50 trái cây nổi tiếng của Việt Nam, việc tìm kiếm thị trường tiêu thụ bền vững cho nhãn lồng vẫn là bài toán đối với địa phương này, nhất là mở rộng thị trường xuất khẩu.

Áp lực cạnh tranh từ nhiều phía

Tỉnh Hưng Yên hiện có khoảng 5.800 ha trồng nhãn. Năm nay, nhãn Hưng Yên được mùa với sản lượng toàn tỉnh ước đạt hơn 50.000 tấn, hơn 60% đạt tiêu chuẩn VietGAP và hữu cơ, đạt tiêu chuẩn xuất khẩu. Đặc biệt, với việc được Cục Sở hữu Trí tuệ cấp Giấy chứng nhận đăng ký chỉ dẫn địa lý từ năm 2017 đã tạo nền tảng quan trọng để địa phương này xây dựng, phát triển ngành sản xuất nhãn bền vững, đồng thời là "tấm vé thông hành" chinh phục các thị trường xuất khẩu khó tính.

Thời điểm này đang là cao điểm thu hoạch nhãn chính vụ ở Hưng Yên. Anh Vũ Khánh Toàn, Tổ trưởng Tổ hợp tác sản xuất và tiêu thụ nhãn lồng Hải Triều (xã Tiên Lữ) cho biết, tổ hợp tác có 31 hộ với tổng diện tích 10ha; trong đó, có 8ha nhãn hương chi, 2 ha nhãn cùi cổ và nhãn đường phèn; dự kiến sản lượng khoảng 60 tấn. Đến nay, tổ hợp tác đã xuất bán với giống nhãn chín sớm và nhãn đặc sản khoảng 2/3 sản lượng; hiện đang thu hoạch và tiêu thụ số nhãn còn lại. Tuy vậy, thị trường đầu ra cho sản phẩm nhãn vẫn chưa ổn định, luôn là nỗi lo của bà con nông dân mỗi mùa vụ.

Kinh nghiệm tại xã Tân Hưng - địa phương có diện tích trồng nhãn lớn nhất tỉnh với 330ha, trong đó 240ha đã được cấp giấy chứng nhận VietGAP cho thấy, việc quảng bá rộng rãi sản phẩm đặc biệt trên sàn thương mại điện tử đã tạo sức lan tỏa lớn, góp phần đẩy nhanh tiến độ tiêu thụ nhãn cho nông dân. Ông Trương Quốc Trân, Chủ tịch UBND xã Tân Hưng cho biết, để đẩy mạnh tiêu thụ loại trái cây đặc sản cho nông dân địa phương, từ giữa tháng 8, UBND xã tổ chức các phiên livestream quảng bá sản phẩm nhãn quả tươi ngay tại các vườn nhãn trên địa bàn xã.

Theo ông Trân, với cây trồng chủ lực là cây nhãn, chính quyền địa phương luôn vận động và dành sự ưu tiên phát triển sản phẩm OCOP gắn với xây dựng vùng nguyên liệu, theo hướng sản xuất VietGap, hữu cơ, nông nghiệp sinh thái, bảo đảm an toàn thực phẩm truy xuất nguồn gốc và bảo vệ môi trường, phát triển bền vững, qua đó nâng cao uy tín và giá trị của trái nhãn Hưng Yên.

Tuy vậy, hiện nay nhãn Hưng Yên chịu nhiều áp lực canh tranh hơn khi nhiều địa phương trên cả nước cùng canh tác loại quả đặc sản này. Thị trường tiêu thụ nhãn Hưng Yên vẫn chủ yếu là nội địa. Hiện tỉnh có 19 vùng trồng được cấp mã số xuất khẩu sang các thị trường như Trung Quốc, Hoa Kỳ, Australia, Nhật Bản… với diện tích gần 220 ha, sản lượng dự kiến trên 3.000 tấn - con số còn khá khiêm tốn so với thế mạnh về sản lượng hiện duy trì.

Xây dựng bộ tiêu chuẩn trong chăm sóc, chế biến

Cùng với thị trường nội địa, Hưng Yên đang mở rộng tìm kiếm thị trường xuất khẩu, kỳ vọng mang lại giá trị kinh tế cao và bền vững. Đặc biệt tháng 8/2025, Sở Công Thương Hưng Yên đã hỗ trợ, kết nối Công ty TNHH Vinagri Việt Nam thực hiện cung cấp 1,5 tấn nhãn quả tươi cho Công ty cổ phần Dịch vụ suất ăn hàng không Việt Nam; Hợp tác xã nhãn lồng Nễ Châu thực hiện cung cấp 1,5 tấn nhãn quả tươi cho Công ty cổ phần Suất ăn hàng không Nội Bài.

Ông Trần Minh Đức, Phó Giám đốc Công ty TNHH Vinagri Việt Nam (xã Tiên Hoa) cũng nêu thực trạng, nhãn Hưng Yên với đặc tính là ngọt, thơm song vỏ mỏng khiến cho việc bảo quản nhãn tươi phục vụ việc xuất khẩu quốc tế với thời gian vận chuyển từ 14 đến 30 ngày hay việc bảo quản nhãn kéo dài từ 2 đến 6 tháng để phục vụ xuất khẩu rất khó khăn. Bởi theo doanh nghiệp này hiện chưa có nghiên cứu chuyên sâu nào về bảo quản sau thu hoạch đối với quả nhãn. Bên cạnh đó, quy trình canh tác, sản xuất vẫn còn theo thói quen dẫn đến khó đáp ứng về tiêu chuẩn xuất khẩu, đặc biệt là truy xuất nguồn gốc sản phẩm; hoặc sự cạnh tranh từ những vùng sản xuất khác nhưng được gắn “mác” nhãn lồng Hưng Yên cũng là những khó khăn, ảnh hưởng tới thương hiệu cũng như giá trị của nhãn Hưng Yên.

Để nhãn Hưng Yên “xuất ngoại”, đặc biệt là chinh phục các thị trường khó tính như Mỹ, EU, Nhật Bản, Hàn Quốc, Phó Giám đốc Công ty TNHH Vinagri Việt Nam cho rằng cần tăng cường tuyên truyền, phổ biến và đào tạo về phương pháp chăm trồng theo hướng hiện đại có nhật ký theo dõi quy trình chăm sóc hàng năm, hạn chế tối đa việc sử dụng nhiều thuốc bảo vệ thực vật, thay vào đó là sử dụng nhiều hơn các chế phẩm từ sinh học hoặc theo hướng sinh học. Bên cạnh đó tập trung phát triển một số giống nhãn đặc sản, khác biệt vượt trội, đi sâu vào chất lượng quả nhãn tươi và chế biến.

Theo bà Trần Thị Thu Hiền, Phó Tổng Giám đốc Công ty cổ phần Đầu tư Kim Hưng, để việc tiêu thụ nhãn Hưng Yên được hiệu quả cần xây dựng bộ tiêu chuẩn theo giống và khu vực từ quy cách thu hái, sơ chế, đóng gói liên kết chuỗi có tiêu chí cụ thể cho sơ chế đóng gói với thời gian giao nhận cụ thể để giảm thiểu rủi ro ảnh hưởng đến chất lượng nhãn. Đồng thời đầu tư hệ thống kho lạnh giúp bảo quản nhãn tốt hơn trước yếu tố thời tiết bất thuận; lập lịch tiêu thụ theo tuần cho từng giống, từng vùng để nắm bắt được sản lượng cụ thể tại mỗi thời điểm, thuận lợi cho tiêu thụ đồng loạt.

Cũng theo doanh nghiệp này, tỉnh Hưng Yên cũng cần chuẩn hóa nguyên liệu cho sản xuất long nhãn – một sản phẩm chế biến sâu từ nhãn, góp phần giảm bớt áp lực tiêu thụ mùa vụ, đồng thời thúc đẩy hình thức hợp tác OEM để đi nhanh vào hệ thống bán lẻ (nghĩa là 1 công ty sẽ đặt hàng một công ty khác sản xuất sản phẩm theo thiết kế và tiêu chuẩn của mình, sau đó dán nhãn thương hiệu để đưa ra thị trường).

Trước trăn trở của doanh nghiệp và người trồng nhãn, bà Ngô Thị Liên, Trưởng phòng Quản lý thương mại (Sở Công Thương tỉnh Hưng Yên) cho biết, thời gian tới sở sẽ tiếp tục phối hợp với các sở, ngành, địa phương và doanh nghiệp duy trì, mở rộng các kênh tiêu thụ ổn định và bền vững cho nhãn nói riêng và nông sản tỉnh Hưng Yên nói chung. Ứng dụng thương mại điện tử, chuyển đổi số trong quảng bá và tiêu thụ sản phẩm, nhất là trên các sản thương mại điện từ lớn trong nước và quốc tế.

Bên cạnh đó, sở xây dựng chuỗi liên kết sản xuất – chế biến – tiêu thụ bền vững, gắn với nâng cao chất lượng sản phẩm, đảm bảo an toàn thực phẩm, đáp ứng yêu cầu của các thị trường khó tính; tăng cường hoạt động xúc tiến thương mại, tổ chức các hội nghị, hội thảo, tuần lễ nhãn và nông sản Hưng Yên tại các tỉnh, thành phố lớn và một số thị trường xuất khẩu. Đồng thời phát triển du lịch trải nghiệm, du lịch sinh thái, tập trung phát triển thêm các sản phẩm chế biến sâu từ nhãn và nông sản nhằm năng cao giá trị gia tăng, đa dạng hóa thị trường và kéo dài thời gian tiêu thụ, qua đó nâng tầm cho loại quả “tiến Vua” đặc sản của Phố Hiến.