Bước chuyển mình
Chiều 21/2, Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Việt Nam kết hợp với các tổ chức nghiên cứu về rừng đã tổ chức Hội thảo: "Công bố thường niên ngành công nghiệp chế biến gỗ Việt Nam". Hội thảo là tiền đề cho diễn đàn ngành công nghiệp chế biến, xuất khẩu gỗ, lâm sản sẽ diễn ra vào ngày mai 22/2.
Hội thảo: "Công bố thường niên ngành công nghiệp chế biến gỗ Việt Nam". Ảnh: H.V
Theo Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Việt Nam, năm 2018 ghi dấu sự thành công rực rỡ của ngành chế biến gỗ xuất khẩu của Việt Nam. Kim ngạch xuất khẩu các mặt hàng gỗ đạt 8,476 tỉ USD, tăng 14,5% (tương đương 1,07 tỉ USD) so với kim ngạch năm 2017.
Ngành gỗ đang có những bước chuyển dịch tích cực ở khâu nguyên liệu đầu vào. Cụ thể, tăng nhập khẩu gỗ nguyên liệu "sạch" tăng, giảm gỗ có nguồn gốc rủi ro.
Tổng kim ngạch nhập khẩu các mặt hàng gỗ vào Việt Nam năm 2018 đạt 2,34 tỉ USD, tăng 7,6% so với 2017. Ba nhóm mặt hàng nhập khẩu quan trọng nhất bao gồm gỗ tròn, gỗ xẻ và các loại ván.
Mặc dù có những chuyển dịch tích cực và có tốc độ tăng trưởng mạnh như vậy, nhưng ngành chế biến gỗ vẫn còn một số tồn tại, cản trở sự phát triển bền vững của ngành. Các yếu tố chưa bền vững của ngành thể hiện ở khía cạnh về chủng loại mặt hàng xuất khẩu và nguồn nguyên liệu gỗ đầu vào trong sản phẩm xuất khẩu.
Việt Nam tiếp tục xuất khẩu gỗ tròn và gỗ xẻ trong bối cảnh ngành đang phải nhập khẩu gỗ nguyên liệu, điều đó cho thấy các doanh nghiệp trong nước vẫn chưa đủ mạnh để giữ lại nguồn nguyên liệu này phục vụ chế biến sâu.
Bên cạnh đó, Chính phủ Việt Nam ký Hiệp định đối tác tự nguyện (FLEGT VPA) với EU tạo cơ hội mở rộng xuất khẩu gỗ. Tuy nhiên, xuất khẩu sẽ chỉ bền vững khi các rủi ro hiện tại về nguồn gỗ nguyên liệu đầu vào trong chuỗi cung được loại bỏ hoàn toàn.
Ông Nguyễn Tôn Quyền, Phó Chủ tịch Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Việt Nam cho biết: "Nhìn chung, các sản phẩm xuất khẩu của Việt Nam vào các thị trường lớn như Mỹ, EU, Nhật Bản và Hàn Quốc đáp ứng tốt các quy định về tính hợp pháp của sản phẩm. Các mặt hàng gỗ của Việt Nam xuất vào các thị trường này thường được làm từ gỗ keo, cao su, là gỗ rừng trồng trong nước và từ gỗ nhập khẩu từ các nguồn cung sạch".
Tuy nhiên, theo Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Việt Nam, hiện còn tồn tại các rủi ro về nguồn gỗ nguyên liệu đầu vào trong chuỗi cung xuất khẩu đi các thị trường khác.
Các rủi ro này hình thành do việc duy trì sử dụng các loài gỗ tự nhiên, bao gồm một số loại gỗ quý được nhập khẩu từ các quốc gia có nền quản trị rừng yếu kém. Tuy lượng nhập khẩu các loại gỗ từ nguồn rủi ro đang giảm. Lượng cung từ các quốc gia lên tới 0,94 triệu m3, tương đương 40% tổng lượng gỗ tròn nhập khẩu vào Việt Nam trong năm qua. Ngoài ra, khoảng 64% lượng gỗ xẻ được xuất khẩu từ Việt Nam là các loài gỗ quý có nguồn gốc nhập khẩu từ nguồn rủi ro cao.
Khuyến khích người dân dùng gỗ hợp pháp
Xu hướng xuất nhập khẩu gỗ năm 2018 cho thấy bức tranh vĩ mô về xuất nhập khẩu gỗ và các mặt hàng gỗ của Việt Nam năm 2019 sẽ không có nhiều thay đổi. Tăng trưởng trong xuất khẩu vẫn sẽ tiếp tục được duy trì ở mức hai con số, chủ yếu ở các nhóm sản phẩm gỗ nguyên liệu đang có tốc động tăng trưởng lớn như hiện nay.
Theo Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Việt Nam, xuất các mặt hàng gỗ sang Trung Quốc, đặc biệt là dăm gỗ, gỗ xẻ và một số loại ván có thể có những thay đổi, bởi thị trường Trung Quốc luôn tiềm ẩn những biến động, đặc biệt trong bối cảnh cuộc chiến thương mại Mỹ - Trung chưa có dấu hiệu dừng lại.
Năm 2019 sẽ chứng kiến việc Vương quốc Anh tách ra khỏi EU nhưng không có nhiều biến động trong việc xuất khẩu các mặt hàng gỗ của Việt Nam vào thị trường này.
Tang vật trong một vụ vận chuyển gỗ lậu tại Hạt Kiểm lâm huyện Đăk Tô. Ảnh: Cao Nguyên - TTXVN
Sự gia tăng đột biến một số mặt hàng gỗ xuất khẩu sang Mỹ từ Việt Nam có thể làm phát sinh những cuộc điều tra mới của Chính phủ Mỹ về gian lận thương mại, thậm chí là chống bán phá giá và trợ cấp trong năm 2018.
Bên cạnh các dự báo trên, vấn đề mấu chốt vẫn là kiểm soát chặt chẽ tính hợp pháp của nguồn nguyên liệu gỗ nhập khẩu. “Đặc biệt nguyên liệu từ các nguồn rủi ro cao. Để làm được điều này Chính phủ cần tăng cường kiểm tra, giám sát chặt chẽ tại các cửa khẩu nhập khẩu. Phối hợp với các cơ quan chức năng của các quốc gia cung gỗ nguyên liệu cho Việt Nam tiếp cận thông tin về gỗ nhập khẩu”, ông Tô Xuân Phúc, chuyên gia nghiên cứu của Tổ chức Forest Trends kiến nghị.
Theo ông Tô Xuân Phúc, các Hiệp hội gỗ cần thu thập thông tin từ các doanh nghiệp nhập khẩu về thực trạng của nguồn cung gỗ nguyên liệu đầu vào, chia sẻ các thông tin này với cộng đồng doanh nghiệp ngành gỗ, các cơ quan quản lý, và khuyến khích các doanh nghiệp nhập khẩu thực hiện trách nhiệm giải trình nhằm xây dựng một chuỗi cung ứng gỗ sạch.
Còn theo ông Nguyễn Tôn Quyền, Phó Chủ tịch Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Việt Nam, Chính phủ đã ký kết FLEGT VPA với EU. Trong tương lai, Chính phủ sẽ ban hành các quy định chặt chẽ hơn về tính hợp pháp của các mặt hàng gỗ xuất khẩu và tiêu thụ nội địa nhằm giúp cho việc thực hiện tốt các quy định này.
Các hiệp hội và các tổ chức xã hội nghề nghiệp cần tăng cường phổ cập thông tin về các yêu cầu mới này, đặc biệt tới nhóm doanh nghiệp vừa, nhỏ và siêu nhỏ, các hộ gia đình tham gia sản xuất, chế biến và thương mại các mặt hàng gỗ. Tăng cường công tác truyền thông, nhằm giáo dục người tiêu dùng sử dụng các sản phẩm gỗ hợp pháp, hạn chế sử dụng các mặt hàng gỗ được làm từ gỗ tự nhiên và các loài gỗ quý.