Dự án điện hạt nhân Ninh Thuận - Bài 1

Tại tỉnh Khánh Hòa, công tác giải phóng mặt bằng và chuẩn bị hạ tầng đang được đẩy nhanh để khởi công dự án. Đây là bước ngoặt quan trọng, định hình cấu trúc điện nền và bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia.

Bài 1: Khánh Hòa sẵn sàng cho dự án

Từ đầu năm nay, khi Chính phủ giao nhiệm vụ giải phóng mặt bằng, tỉnh Khánh Hòa đã khẩn trương triển khai nhiều phần việc để kịp bàn giao mặt bằng hai nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận 1 và 2 vào thời điểm 31/12/2025. Đây không chỉ là một dự án năng lượng, mà còn là bước ngoặt chiến lược, định hình cấu trúc điện nền quốc gia, bảo đảm an ninh năng lượng và mở ra một chương mới cho giai đoạn phát triển của đất nước.

Nỗ lực chính trị cao nhất

Ngày 1/4/2025, Thủ tướng Chính phủ ban hành Văn bản số 381/TTg-CN, giao chủ đầu tư thực hiện các dự án điện hạt nhân 1 và 2 là Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) và Tập đoàn Công nghiệp - Năng lượng Quốc gia Việt Nam (Petrovietnam); đồng thời giao UBND tỉnh Khánh Hòa triển khai các dự án thành phần di dân, tái định cư và giải phóng mặt bằng theo thẩm quyền. Theo đó, tỉnh được kế thừa toàn bộ kết quả chuẩn bị trước đây và phối hợp với các chủ đầu tư để rà soát, điều chỉnh phù hợp, bảo đảm tiến độ.

Tiếp đó, ngày 22/8/2025, Chính phủ ban hành Nghị quyết số 249/NQ-CP về kế hoạch triển khai Nghị quyết số 189/2025/QH15 ngày 19/2/2025 của Quốc hội quy định một số cơ chế, chính sách đặc biệt để đầu tư xây dựng Dự án điện hạt nhân (Ninh Thuận 1 và 2). Trong đó, UBND tỉnh Khánh Hòa được giao nhiệm vụ chủ trì Dự án di dân tái định cư, giải phóng mặt bằng, phấn đấu hoàn thành bàn giao mặt bằng trong năm 2025.

Trên cơ sở đó, UBND tỉnh Khánh Hòa đã thành lập Ban chỉ đạo cấp tỉnh, các tổ công tác chuyên trách và tiến hành rà soát hiện trạng đất đai, dân cư, hạ tầng kỹ thuật – xã hội trong vùng dự án. Tỉnh thống nhất nguyên tắc “rõ việc – rõ mốc – rõ trách nhiệm”, công khai tiến độ, phối hợp liên ngành, xử lý vướng mắc theo ngày. Đây là điều kiện tiên quyết để bảo đảm mốc bàn giao mặt bằng cho chủ đầu tư đúng cam kết.

Theo UBND tỉnh Khánh Hòa, tổng diện tích đất thu hồi để thực hiện hai dự án Nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận 1 và 2 là hơn 1.130 ha; trong đó vùng lõi hai nhà máy chiếm 815 ha. Tổng số hộ dân bị ảnh hưởng là 1.153 hộ với 5.229 nhân khẩu. Tổng vốn giải phóng mặt bằng, di dân, tái định cư, định canh cho hai dự án ước khoảng 12.392 tỷ đồng; trong đó, Trung ương mới phân bổ được khoảng 3.236 tỷ đồng.

Khu Nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận 1 (xã Phước Dinh) có tổng diện tích thu hồi 485,54 ha. Hiện tỉnh đã kiểm kê xong toàn bộ 491 hộ và 6 tổ chức, đang xét nguồn gốc đất cho 45 hộ (tương ứng 48,57 ha), tiến hành niêm yết công khai. Khu tái định cư 65,62 ha (tăng 24,2 ha so với quyết định cũ), đã xác định nguồn gốc đất cho 72/91 hộ.

Chủ tịch UBND xã Phước Dinh, ông Trần Ngọc Bình thông tin, đến nay, vẫn chưa có kết luận chính thức về phạm vi an toàn dân cư từ hàng rào nhà máy là 500m hay 1.000m. Nhưng UBND xã vẫn đang gấp rút thực hiện giải phóng mặt bằng theo mốc 500m.

Khu Nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận 2 (xã Vĩnh Hải) cố tổng diện tích 643,6 ha. Hiện tỉnh đã kiểm kê 534 hộ và 3 tổ chức; đang xét nguồn gốc đất cho 30 hộ và đủ điều kiện bồi thường cho 2.031/2.992 ngôi mộ. Khu tái định cư đã kiểm kê xong 202 hộ trên 45 ha; khu dân cư chỉnh trang hoàn thành kiểm kê 59 hộ và 3 tổ chức.

Phó chủ tịch UBND xã Vĩnh Hải, bà Đào Thị Loan chia sẻ, khối lượng công việc rất lớn, liên quan hàng trăm hộ dân và nhiều loại đất khác nhau; trong đó có cả phần đất thuộc Vườn quốc gia Núi Chúa. Xã vừa phải rà soát nguồn gốc đất, vừa phải phối hợp di dời mộ, xây dựng phương án tái định cư phù hợp với quy định mới về an toàn hạt nhân. Hiện xã phối hợp mặt trận và đoàn thể nắm tâm tư người dân, việc gì chưa rõ báo ngay lên tỉnh để xử lý, tránh khoảng trống thông tin.

Vừa thực hiện, vừa tháo gỡ vướng mắc

Từ tháng 5 đến nay, hàng loạt đoàn công tác Chính phủ và liên ngành Bộ Tài chính, Bộ Công Thương, Bộ Khoa học và Công nghệ cùng Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội đã làm việc liên tục với tỉnh Khánh Hòa để tháo gỡ một số vấn đề then chốt về cơ chế bố trí vốn giải phóng mặt bằng, chính sách tái định cư, quy trình bàn giao đất sạch, phối hợp đàm phán quốc tế và chuẩn bị kỹ thuật.

Trên cơ sở đó, tỉnh Khánh Hòa cam kết, quyết định phê duyệt giá đất cụ thể sẽ được tỉnh ban hành trong tháng 10 này, làm căn cứ triển khai bồi thường, hỗ trợ cho các hộ dân bị ảnh hưởng. Việc xét nguồn gốc đất và niêm yết công khai tại hai xã Phước Dinh và Vĩnh Hải sẽ được hoàn tất trong quý IV/2025.

Song song đó, các khu tái định cư sẽ được đầu tư xây dựng đồng bộ, gắn với hệ thống hạ tầng xã hội như trường học, trạm y tế, công trình văn hóa…, bảo đảm người dân sau khi di dời có điều kiện sống, học tập và sinh hoạt tốt hơn nơi ở cũ.

Giám đốc Sở Công Thương Khánh Hòa, ông Hồ Xuân Ninh cho biết, giải phóng mặt bằng vẫn còn trở ngại do vướng mắc pháp lý khi các quy định về khoảng cách an toàn hạt nhân chưa thống nhất; hạn chế về nhân lực ở cấp xã khiến tiến độ xử lý hồ sơ bị kéo dài, đặc biệt là sau sắp xếp đơn vị hành chính; nguồn vốn từ Trung ương đang thiếu hụt.

Để dự án triển khai đúng tiến độ, UBND tỉnh Khánh Hòa đã kiến nghị Chính phủ nhiều nội dung cần điều chỉnh và giải quyết như: chỉ đạo Bộ Công Thương và các chủ đầu tư (EVN, Petrovietnam) sớm báo cáo Thủ tướng Chính phủ xem xét việc điều chỉnh chủ trương đầu tư dự án Nhà máy điện hạt nhân 1 và 2, bảo đảm cơ sở pháp lý (nhất là thủ tục thu hồi đất) để địa phương triển khai, hoàn thành giải phóng mặt bằng đúng chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ;

Cùng đó, sớm bố trí nguồn ngân sách Trung ương hỗ trợ (ngoài kế hoạch đầu tư công của tỉnh) còn lại 9.156 tỷ đồng để hỗ trợ tái định cư; Ủy quyền cho Chủ tịch Ủy ban nhân dân tỉnh phê duyệt điều chỉnh Dự án di dân, tái định cư của các dự án nhà máy điện hạt nhân. Tỉnh Khánh Hòa cũng kiến nghị Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo Bộ Khoa học và Công nghệ sớm thống nhất quy định về khoảng cách an toàn khu dân cư; hướng dẫn địa phương xác định khoảng cách an toàn để triển khai giải phóng mặt bằng…

Trong chuyến làm việc cuối tháng 9, Thứ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Đức Tâm nhấn mạnh, công tác giải phóng mặt bằng phải được tính bằng ngày, không được phép chậm. Đây là dự án đặc biệt quan trọng, nên mọi thủ tục cần được đẩy nhanh, gắn trách nhiệm cụ thể cho từng cấp, từng đơn vị.

Ông Lê Quang Huy, Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Quốc hội khẳng định, Quốc hội sẽ đồng hành cùng Chính phủ và địa phương, tháo gỡ cơ chế đặc thù về đất đai, tài chính, tái định cư…, bảo đảm dự án triển khai thuận lợi, đúng quy định và tiến độ.

Tuy còn gặp một số khó khăn về nguồn nhân lực sau thời điểm hợp nhất, nhưng xác định dự án mang tính trọng điểm liên quan đến sự phát triển lâu dài của quốc gia, ông Trịnh Minh Hoàng, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Khánh Hòa cho biết, tỉnh xem khâu giải phóng mặt bằng, giao mặt bằng sạch cho chủ đầu tư dự án đúng theo kế hoạch là nhiệm vụ chính trị đặc biệt quan trọng, cần tập trung tối đa nguồn lực và nỗ lực chính trị. Tỉnh đã cam kết với Chính phủ sẽ bàn giao mặt bằng sạch vào 30/12/2025.

Bài cuối: Nguồn điện nền bảo đảm an ninh năng lượng