Cảng Quốc tế Lạch Huyện tại hải Phòng. Ảnh minh họa: Đức Nghĩa/TTXVN phát
Giá cước tăng từ 2-10 lần
Ghi nhận từ các doanh nghiệp thủy sản trong thời gian qua, các hãng tàu đã thông báo tăng giá cước từ 2-10 lần (tùy chặng, tùy hãng), trong khi doanh nghiệp vẫn rất khó hoặc không thể đặt được container, chỗ trên tàu cho nhiều chặng quan trọng, gây ra tình trạng ùn ứ hàng hóa và chi phí đội lên rất cao cho ngành xuất khẩu thuỷ sản của Việt Nam nói riêng và các ngành xuất khẩu nói chung.
Cụ thể, từ cuối tháng 11/2020, phí thuê container đi từ Việt Nam cho cả hàng khô và hàng lạnh đã tăng đột biến. Ở một số cảng, giá tháng sau đã tăng gấp đôi so với tháng trước và gần gấp 6 lần so với giá đầu năm 2020. Giá vận chuyển container lạnh từ Việt Nam đi cảng Southampton (Anh) đầu năm 2020 là 1.600 USD/container, đến tháng 12/2020 là 5.000 USD/container, còn hiện tại là 9.100 USD/container.
Trong khi đó, giá vận chuyển container lạnh từ Việt Nam đi cảng Los Angeles (Mỹ) đầu năm 2020 là 1.800 USD/ container, đến tháng 12/2020 là 4.000 USD/ container, đến tháng 5/2021 là 8.000 USD/ container. Giá vận chuyển container hàng khô từ Việt Nam đi Litva trước đây chỉ 2.100 - 2.300 USD/container/20feet thì đến đầu năm 2021 đã lên tới 8.000 USD/container/20feet.
Bên cạnh đó, từ cuối tháng 10/2020, nhiều hãng tàu vận tải container như Wan Hai Lines Ltd., Heung A Line, Interasia, Yaming Shipping Vietnam, Sinokor, Cosco Shipping Lines, Nam Sung Shipping Vietnam, Ever Green Shipping Agency, KMTC Lines..., đã đồng loạt gửi thông báo đến các khách hàng yêu cầu tăng phụ phí Rate Retoration (RR) đối với hàng container xuất khẩu từ Việt Nam đi các thị trường châu Á. Mức tăng từ 50 - 200 USD/cont và bắt đầu áp dụng luôn từ 01/11/2020, tức là chỉ vài ngày sau ngày gửi thông báo tới các khách hàng. Ngoài phí RR, từ tháng 11/2020, hãng tàu Yaming Shipping Vietnam cũng ra thông báo tăng phí Peak Season Surcharge (phụ phí mùa cao điểm) từ 150 - 450 USD.
Các doanh nghiệp cho rằng, việc đẩy giá thuê container lên cao cộng thêm các loại phụ phí trong thời gian dài là rất vô lý trong bối cảnh giá dầu (chi phí lớn nhất trong cơ cấu chi phí hoạt động của các hãng tàu) thấp hơn nhiều so với giai đoạn trước đây; các hàng tàu cũng đã có thời gian dài từ quý 4/2020 để bổ sung số lượng tàu và container còn thiếu hụt.
Trong khi đó, mức phạt đối với các hành vi không niêm yết giá vận chuyển bằng đường biển, phụ thu, giá dịch vụ tại cảng biển trên trang thông tin điện tử hoặc tại trụ sở của doanh nghiệp; niêm yết giá vận chuyển đường biển, phụ thu, giá dịch vụ tại cảng biển không đúng theo quy định hiện tại chỉ khoảng 500.000 - 1.000.000 đồng/vi phạm, tức là chỉ một phần rất nhỏ số tiền các hãng tàu, công ty dịch vụ vận tải thu được từ việc tăng phí, tăng cước cho thuê container.
“Đấu giá” để thuê container
Dù giá cước tăng cao, nhưng doanh nghiệp xuất khẩu cũng phải chật vật để đặt được container do thường xuyên được báo là thiếu container tại các cảng, các tuyến. Doanh nghiệp muốn thuê container phải đặt trước một tháng mà nhiều trường hợp vẫn không thuê được. Các doanh nghiệp gần như đang phải tranh nhau chỗ để đặt thuê container.
“Ngay cả khi doanh nghiệp đã đăng ký được container đóng hàng đưa ra cảng để lên tàu xuất khẩu rồi, nhưng vì thiếu hụt lượng container dẫn đến các hãng tàu liên tục hoãn chuyến, có nhiều tàu phải hoãn chuyến 4-5 lần, gây nên việc chậm trễ đơn hàng xuất khẩu. Nhất là các đơn hàng phải giao để kịp hạn mức nhưng tàu hoãn dẫn đến buộc phải hủy giao hàng, chi phí lưu container ở cảng cũng tăng lên gấp bội”, một doanh nghiệp xuất khẩu thủy sản nêu thực trạng.
Theo nhiều doanh nghiệp, trên thị trường container rỗng hiện nay, doanh nghiệp nào trả cước cao hơn thì hãng tàu sẽ cấp container. Thậm chí các doanh nghiệp đã đăng ký được container, nhưng do cước phí tăng lên hàng ngày nên các hãng tàu sẵn sàng hủy đăng ký của doanh nghiệp đó để chuyển cho doanh nghiệp khác trả cước cao hơn. Thêm vào đó, nếu doanh nghiệp đặt chỗ qua các đại lý cũng dễ dàng hơn so với đặt trực tiếp với các hãng tàu. Như vậy phải chăng có tình trạng “găm” container và chỗ trên tàu từ phía các hãng tàu để đẩy giá thuê container lên cao.
Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam phân tích, chi phí logistics tăng cao đã tác động không nhỏ đến khả năng cạnh tranh của doanh nghiệp trên thị trường thế giới. Dịch bệnh COVID-19 đã làm các doanh nghiệp rất khó khăn mới ký được các đơn hàng nhưng ngay cả khi có đơn hàng doanh nghiệp lại đối mặt với việc cước phí thuê container tăng quá cao và không thuê được container để đóng hàng. Tình trạng trên kéo dài hơn nửa năm khiến nhiều doanh nghiệp đang đứng trước tình trạng thua lỗ trầm trọng và đình trệ sản xuất do giá thành sản xuất tăng cao và không xuất khẩu được hàng hóa.
Hơn nữa, việc thiếu hụt container cho xuất nhập khẩu hàng hóa đã và đang dẫn đến ách tắc cả cho đầu ra (các lô hàng xuất khẩu) lẫn đầu vào (các lô nguyên liệu nhập khẩu) của doanh nghiệp, đồng thời làm gia tăng chi phí thuê container tại tất cả các cảng biển, gây ra nguy cơ gián đoạn chuỗi cung ứng của nhiều ngành hàng.
Trước tình trạng giá cước vận chuyển đường biển tăng cao và thiếu hụt container kéo dài, Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam đã nhiều lần gửi công văn tới Bộ Giao thông Vận tải, Cục Hàng hải, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn phản ánh về bất cập nói trên và kiến nghị các cơ quan có giải pháp tháo gỡ. Tuy nhiên, đến nay cước phí vận tải tàu biển vẫn tiếp tục tăng cao và tình trạng thiếu container ngày càng nghiêm trọng.
Cộng đồng doanh nghiệp lo ngại, nếu không có các biện pháp kiểm soát chi phí vận tải biển và tình trạng thiếu hụt container kéo dài sẽ ảnh hưởng nghiêm trọng đến xuất khẩu thủy sản nói riêng và hoạt động xuất nhập khẩu của Việt Nam nói chung.