Chậm xử lý tài sản đảm bảo
Theo ông Thiệu Ánh Dương, Tổng giám đốc Công ty AMC Techcombank, việc xử lý nợ xấu chưa đạt được hiệu quả mong muốn một phần do các tổ chức tín dụng vẫn đang gặp khá nhiều khó khăn trong thu giữ tài sản đảm bảo. Cụ thể, việc xử lý nợ bị chậm hoặc bị trì hoãn do thủ tục kiện tụng và thi hành án phức tạp, kéo dài. Vì vậy, nhiều khách hàng muốn trì hoãn việc trả nợ đã “vận dụng thủ tục” này để yêu cầu ngân hàng phải giải quyết tranh chấp thông qua tòa án để trì hoãn việc xử lý tài sản đảm bảo của tổ chức tín dụng.
Ông Thiệu Ánh Dương dẫn chứng, việc thu giữ, bán, sang tên, hạch toán thu nợ một số tài sản đảm bảo của Techcombank kéo dài hàng năm trời. Cá biệt có không ít trường hợp phiên đấu giá tài sản đã diễn ra từ năm 2013. Nhưng đến nay, tài sản vẫn chưa được sang tên cho bên trúng đấu giá do không nhận được sự hợp tác từ bên bảo đảm, chính quyền địa phương không đồng thuận .
Ông Hà Sỹ Vịnh, Phó Giám đốc Trung tâm phòng ngừa và xử lý rủi ro Agribank, cũng nhận định, qua thực tế xử lý tài sản bảo đảm, tổ chức tín dụng thường gặp các vướng mắc trong việc thu giữ tài sản đảm bảo, xác định giá bán. Đặc biệt, việc thu giữ tài sản bảo đảm tổ chức tín dụng không thực hiện được khi bên bảo đảm không hợp tác, chống đối. Nhiều trường hợp giao lại cho bên bảo đảm khai thác và sử dụng tài sản bảo đảm khi đấu giá tài sản thành công, bên giữ tài sản chống đối, cản trở không bàn giao tài sản bảo đảm.
Bên cạnh đó, các tổ chức tín dụng còn gặp khó khăn trong việc thực hiện quyền chuyển nhượng khi xử lý tài sản. Các vướng mắc này khiến các tổ chức tín dụng thường buộc phải khởi kiện, thực hiện theo con đường tố tụng, thi hành án, làm tốn kém về thời gian, chi phí cho tổ chức tín dụng, khiến hệ thống Tòa án bị quá tải, ảnh hưởng đến chất lượng và thời gian xét xử. Đây là một trong những lý do khiến nợ xấu tăng nhanh và ở mức cao trong ngành ngân hàng.
Phó Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Nguyễn Kim Anh cho biết, trong những năm qua, hệ thống ngân hàng đã nỗ lực triển khai đồng bộ các giải pháp để xử lý nợ xấu, thu hồi nợ vay, khơi thông nguồn vốn tín dụng ngân hàng, tạo điều kiện thuận lợi cho việc tiếp cận nguồn vốn tín dụng ngân hàng của doanh nghiệp, nền kinh tế nhằm thực hiện mục tiêu xử lý nợ xấu theo Nghị quyết của Quốc hội, Chính phủ.
Kết quả, trong 4 năm qua, tính đến thời điểm 31/12/2015, toàn hệ thống các tổ chức tín dụng đã xử lý được hơn 493 nghìn tỷ đồng nợ xấu; trong đó, nợ xấu do các tổ chức tín dụng tự xử lý chiếm 55,4%, còn lại là bán nợ (bao gồm bán cho VAMC và tổ chức, cá nhân khác) chiếm 44,6%.
Ngoài các giải pháp bán nợ, cơ cấu lại khoản nợ gắn với cơ cấu lại doanh nghiệp… xử lý tài sản đảm bảo để thu hồi nợ là giải pháp quan trọng nhất để đẩy nhanh tốc độ xử lý nợ xấu vì hơn 90% khoản nợ xấu có tài sản đảm bảo. Tuy nhiên, biện pháp xử lý tài sản đảm bảo (bán, phát mại) thu hồi nợ chưa được thực hiện hiệu quả, chỉ đạt khoảng 13,91 nghìn tỷ đồng. Số liệu này cho thấy việc xử lý tài sản đảm bảo thu hồi nợ còn nhiều khó khăn, vướng mắc.
Cần hành lang pháp lý phù hợp
Dưới góc nhìn kinh tế, Tiến sĩ Vũ Đình Ánh, chuyên gia kinh tế phân tích, nếu quyền xử lý tài sản bảo đảm của tổ chức tín dụng được thực thi có hiệu lực và hiệu quả thì không chỉ bảo vệ lợi ích của người cho vay mà còn cả của người đi vay và cao hơn nữa là bảo vệ lợi ích của nền kinh tế.
Theo đó, xử lý được tài sản bảo đảm giúp xử lý được nợ xấu, giảm tỷ lệ nợ xấu về mức an toàn theo chuẩn quốc tế và quy định của Ngân hàng Nhà nước. Quan hệ tín dụng với các khách hàng có nợ xấu có cơ hội được phục hồi và cải thiện sau khi tài sản bảo đảm được xử lý tốt. Việc này không những bù đắp toàn bộ thiệt hại gây ra từ nợ xấu cho tổ chức tín dụng mà còn có thể có nguồn lực tài chính bổ sung cho người đi vay giúp họ vượt qua khó khăn, phục hồi sản xuất kinh doanh và một lần nữa trở thành khách hàng tốt của các tổ chức tín dụng.
Vị chuyên gia này cũng phân tích thêm, đối với người đi vay, tài sản bảo đảm được xử lý tốt không những giúp cho người đi vay cải thiện được vị thế trên thị trường tín dụng ngân hàng, dứt điểm cởi bỏ gánh nặng nợ xấu đeo đẳng, sớm có cơ hội phục hồi hoặc tạo ra cơ hội kinh doanh mới mà còn có thể thu hồi được một phần giá trị tài sản bảo đảm sau khi đã được xử lý tốt.
Còn đối với nền kinh tế, ông Vũ Đình Ánh cho rằng, việc các tổ chức tín dụng xử lý thành công tài sản bảo đảm để giải quyết nợ xấu không chỉ giúp xử lý ngay và dứt điểm hàng loạt khoản nợ xấu, khơi thông thị trường tín dụng ngân hàng, mà còn xử lý được khối tài sản khổng lồ trị giá hàng trăm ngàn tỷ đồng đang nằm bất động trong các tranh chấp giữa người cho vay với người đi vay. Điều này giúp tăng thêm nguồn cung cho thị trường bất động sản, thị trường tài chính và cả thị trường hàng hóa từ việc xử lý tài sản bảo đảm. Qua đó mang lại lợi ích không nhỏ cho nền kinh tế. Đồng thời, tỷ lệ nợ xấu được xử lý thông qua xử lý tài sản bảo đảm càng cao thì càng giảm nhu cầu đối với các nguồn lực tài chính khác dành để xử lý nợ xấu, kể cả nguồn lực tài chính của nhà nước cũng như của nhà đầu tư trong và ngoài nước.
Theo ông Thiệu Ánh Dương, việc tổ chức tín dụng thu giữ, xử lý tài sản bảo đảm là theo quy định pháp luật nhằm xử lý nợ xấu, cũng là góp phần duy trì, phát triển một nền kinh tế tài chính lành mạnh, bền vững. Tuy nhiên để tháo gỡ những vướng mắc, khó khăn, đảm bảo quyền xử lý tài sản đảm bảo của tổ chức tín dụng với tư cách là bên nhận thế chấp tài sản, với nỗ lực riêng của ngành ngân hàng là chưa đủ, cần có sự tham gia quyết liệt hơn, sự hỗ trợ tích cực hơn từ các cơ quan hữu quan, đồng thời phải có hành lang pháp lý phù hợp.
Ngoài ra, ông Thiệu Ánh Dương cũng kiến nghị Ngân hàng Nhà nước tiếp tục hỗ trợ, phối hợp với các cơ quan chức năng khác như Công an, Ủy ban, Tòa án, Thi hành án các cấp để mở nhiều hội thảo chuyên đề xử lý nợ. Theo đó mời các cơ quan ngôn luận tham gia đầy đủ để truyền thông, nâng cao ý thức pháp luật trong nhân dân về hoạt động xử lý nợ.
Nghị quyết số 23/2016/QH14 của Quốc hội về Kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội năm 2017 đặt ra nhiệm vụ trọng tâm của hệ thống ngân hàng là “kiểm soát chặt chẽ, xử lý có hiệu quả nợ xấu theo nguyên tắc thị trường”. Phó Thống đốc Nguyễn Kim Anh nêu rõ: "Để thực hiện nhiệm vụ nêu trên, các khó khăn, vướng mắc về xử lý nợ xấu nói chung và xử lý tài sản đảm bảo nói riêng phải được phát hiện và xử lý kịp thời".