Quang cảnh tọa đàm.
Tại buổi tọa đàm, ông Phạm Văn Quân, Phó Cục trưởng Cục Công nghiệp (Bộ Công Thương) cho biết, kể từ khi Nghị định 111 về phát triển công nghiệp hỗ trợ được ban hành, Việt Nam đã hình thành mạng lưới hơn 6.000 doanh nghiệp trong lĩnh vực này, tăng gấp nhiều lần so với vài trăm doanh nghiệp ban đầu.
Không chỉ tăng về số lượng, chất lượng cũng đã cải thiện rõ rệt. Nhiều doanh nghiệp nội đã trở thành nhà cung ứng cấp 1, cấp 2 cho các tập đoàn lớn như Samsung, Toyota... Một số doanh nghiệp như: Vinfast, Thaco... đã chủ động xây dựng chuỗi công nghiệp hỗ trợ riêng, từng bước tham gia sâu vào chuỗi giá trị toàn cầu.
Phó Cục trưởng Cục Công nghiệp cũng thông tin, trong 10 năm qua, Bộ Công Thương đã chú trọng các hoạt động kết nối doanh nghiệp trong nước với doanh nghiệp FDI, tổ chức nhiều khóa đào tạo về tiêu chuẩn và tác phong công nghiệp, đồng thời xúc tiến thương mại và hội chợ quốc tế để doanh nghiệp Việt nhận diện năng lực của mình. Hơn 2.000 doanh nghiệp đã được đào tạo, gần 700 đơn vị được chuyển giao công nghệ mới và hơn 13.000 lượt doanh nghiệp tham gia hội thảo. Những con số này cho thấy chính sách công nghiệp hỗ trợ đã thực sự lan tỏa.
Đưa ra quan điểm về vấn đề này, ông Vũ Đăng Khoa, Tổng Thư ký Hiệp hội Doanh nghiệp Công nghiệp hỗ trợ Việt Nam (VASI) cho biết, cộng đồng doanh nghiệp đang chuyển mình mạnh mẽ, đặc biệt ở khâu kết nối với doanh nghiệp FDI và các tập đoàn đa quốc gia. “Điều quan trọng nhất hiện nay là xây dựng năng lực cốt lõi của doanh nghiệp nội, từ đó tạo uy tín để trở thành đối tác tin cậy trong chuỗi cung ứng toàn cầu. Nếu không chủ động nâng cao chất lượng, chúng ta sẽ mãi ở vị trí nhà cung ứng cấp thấp”, ông Khoa nhận định.
Bên cạnh năng lực kỹ thuật, doanh nghiệp cần chú trọng tới tiêu chuẩn quản lý, khả năng đáp ứng các yêu cầu khắt khe về môi trường, lao động, truy xuất nguồn gốc. Đây là những yếu tố ngày càng được các tập đoàn FDI và các thị trường lớn như EU, Mỹ, Nhật Bản quan tâm. Đại diện VASI cũng cho rằng, cần hình thành mạng lưới doanh nghiệp hỗ trợ liên kết theo cụm ngành, tạo sức mạnh cộng hưởng, tránh tình trạng “mạnh ai nấy làm”.
Ông Vũ Đăng Khoa bổ sung, chính sách hỗ trợ cần đi kèm cơ chế giám sát và đánh giá hiệu quả. Các chương trình hỗ trợ kỹ thuật, xúc tiến thương mại, đào tạo nhân lực nên được triển khai linh hoạt hơn, gắn với nhu cầu thực tế của từng nhóm doanh nghiệp. “Chúng ta không thể hỗ trợ đồng loạt theo một khuôn mẫu, mà cần tập trung vào doanh nghiệp có tiềm năng phát triển chuỗi cung ứng thực sự”, ông Khoa cho hay.
Ở góc độ doanh nghiệp, bà Bùi Thị Hồng Hạnh, Phó Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ Việt Nam, đánh giá, doanh nghiệp Việt đã chuyển mình rõ rệt, từ bị động nhận đơn hàng sang chủ động thiết kế sản phẩm, kiểm soát chất lượng và tương tác kỹ thuật với đối tác quốc tế. Dù quy mô còn nhỏ, nhưng nhiều doanh nghiệp đã bắt đầu sản xuất linh kiện tinh vi có giá trị gia tăng cao, thể hiện năng lực hội nhập ngày càng vững vàng.
Tuy nhiên, để tham gia được vào chuỗi cung ứng, Hiệp hội phải đầu tư lớn cho máy móc, công nghệ và đào tạo nhân lực, trong khi khả năng tiếp cận vốn ưu đãi và hỗ trợ kỹ thuật vẫn còn hạn chế. Vì vậy, Nhà nước cần có thêm chính sách tín dụng phù hợp, hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa trong việc đạt chứng nhận tiêu chuẩn quốc tế, bởi “chỉ khi đủ điều kiện kỹ thuật, doanh nghiệp mới có cơ hội đứng trong chuỗi cung ứng của các tập đoàn lớn”.
Ông Phạm Văn Quân cho biết, Bộ Công Thương đang tập trung triển khai Chiến lược phát triển ngành công nghiệp Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn 2045, trong đó coi phát triển công nghiệp hỗ trợ là một trong ba trụ cột chính. Nhiều chương trình hỗ trợ đã và đang được triển khai, như Chương trình phát triển công nghiệp hỗ trợ quốc gia, hỗ trợ chuyển giao công nghệ, tư vấn cải tiến quy trình sản xuất, hay kết nối cung - cầu giữa doanh nghiệp nội địa và FDI.
“Bộ Công Thương xác định rõ, Nhà nước không làm thay doanh nghiệp, mà tạo môi trường thuận lợi để họ phát triển. Chính sách phải khuyến khích doanh nghiệp đổi mới sáng tạo, ứng dụng công nghệ, nâng cao năng lực quản trị. Khi doanh nghiệp mạnh lên, công nghiệp hỗ trợ mới thực sự có nền tảng vững chắc”, ông Quân nhấn mạnh.
Ông Phạm Văn Quân cho biết thêm, trong thời gian tới, Bộ Công Thương sẽ tiếp tục phối hợp các bộ, ngành, địa phương xây dựng Trung tâm hỗ trợ phát triển công nghiệp vùng, kết nối doanh nghiệp sản xuất, công nghiệp hỗ trợ với các tập đoàn trong và ngoài nước. Cùng với đó, Bộ sẽ thúc đẩy phát triển cụm công nghiệp chuyên biệt, ưu tiên doanh nghiệp đầu tư công nghệ cao, thân thiện môi trường. Bộ Công thương kỳ vọng trong 10 năm tới, cùng với cơ chế quản lý linh hoạt hơn, chương trình công nghiệp hỗ trợ sẽ được triển khai cụ thể, thực chất và sát nhu cầu của doanh nghiệp.