Khói thải từ ô tô bốc lên trong không khí. Ảnh: iStock
Sơn có chì và không khí, nước, đất bị nhiễm chì là những nguồn phổ biến gây ngộ độc chì ở trẻ em. Các nhà nghiên cứu cho rằng, việc người Mỹ tiếp xúc với khói xe hơi nhiễm chì suốt thời thơ ấu đã đánh cắp một số điểm IQ đáng kể của họ.
Khí thải ô tô là con đường chính đưa chì xâm nhập vào máu của chúng ta. Chì được thêm vào xăng để cải thiện hiệu suất động cơ và lượng tiêu thụ xăng pha chì tại Mỹ tăng nhanh vào đầu những năm 1960, đạt đỉnh vào những năm 1970.
Cũng trong thập niên 1970, các vấn đề sức khỏe bắt nguồn từ chì trở nên rõ ràng. Tại Mỹ, xăng pha chì đã bị loại bỏ hoàn toàn kể từ ngày 1/1/1996. Nhưng thật không may, đã quá muộn.
Chuyên gia tâm lý học lâm sàng Aaron Reuben tại Đại học Duke (Mỹ) và các cộng sự của ông tại Đại học Bang Florida đã phát hiện ra rằng về cơ bản tất cả mọi người Mỹ sinh ra trong hai thập kỷ đó đều được đảm bảo là đã tiếp xúc với nồng độ chì ở mức phá huỷ từ khói xe.
Nghiên cứu mới của họ đăng trên tạp chí Proceedings of the National Academy of Sciences tính toán rằng, việc tiếp xúc với khói xe hơi nhiễm chì trong thời thơ ấu đã cướp đi tổng cộng 824 triệu điểm IQ từ hơn 170 triệu người Mỹ còn sống đến ngày nay, tức là khoảng một nửa dân số Mỹ.
Theo nghiên cứu, những người Mỹ sinh trước năm 1996 giờ đây có thể có nguy cơ mắc các vấn đề sức khỏe liên quan đến chì, chẳng hạn như não bị lão hóa nhanh hơn.
Các nhà nghiên cứu tiết lộ rằng bất cứ ai sinh trước cuối năm 1996, và đặc biệt là những người sống ở thời kỳ đỉnh cao của việc sử dụng xăng pha chì tại Mỹ vào những năm 1960 và 1970, đều có mức độ phơi nhiễm chì cao đáng báo động khi họ còn nhỏ.
Hệ lụy chết người
Chì là chất độc thần kinh, có thể làm thay đổi các hoạt động bình thường của hệ thần kinh trung ương. Các chuyên gia y tế nói rằng không có mức độ phơi nhiễm chì an toàn ở bất kỳ thời điểm nào trong cuộc đời.
Nguyên tố này là một kẻ giết người thầm lặng, nó tồn động và hoạt động trong cơ thể, thường xuyên trong vài tháng hoặc nhiều năm.
Hơn 170 triệu người Mỹ đang sinh sống với tiền sử phơi nhiễm chì từ khói xe hơi.
Một lượng chì nhỏ nhất cũng có thể gây ra các vấn đề sức khỏe nghiêm trọng. Trẻ nhỏ, đặc biệt là những trẻ dưới 6 tuổi, rất dễ bị ngộ độc chì, có thể ảnh hưởng đến sự phát triển về tinh thần và thể chất. Và ở mức độ rất cao, nhiễm độc chì có thể gây chết người.
Chuyên gia Reuben cho biết: “Chì có thể đi vào máu khi nó được hít vào dưới dạng bụi, hay khi ta ăn hoặc uống nước. Trong máu, nó có thể đi vào não nhờ vượt qua cả hàng rào máu não, vốn là lớp tế bào bao phủ các mạch máu trong não và kiểm soát sự xâm nhập của các phân tử từ máu vào não, có tác dụng ngăn chặn chất độc hại và mầm bệnh xâm nhập”.
Nhà nghiên cứu Reuben và các đồng tác giả Michael McFarland và Mathew Hauer, cả hai đều là giáo sư xã hội học tại Đại học Bang Florida, biết rằng việc hiểu được tác động khói xăng nhiễm chì trong hơn 70 năm sẽ là một nhiệm vụ phức tạp. Vì vậy, họ đã chọn một chiến lược đơn giản.
Các nhà nghiên cứu sử dụng dữ liệu có sẵn công khai về nồng độ chì trong máu thời thơ ấu của người Mỹ, việc sử dụng xăng pha chì và thống kê dân số để xác định gánh nặng cả đời của việc phơi nhiễm chì đối với mỗi người Mỹ còn sống vào năm 2015. Từ các dữ liệu, họ đánh giá tác hại của chì đối với trí thông minh của con người bằng cách tính toán điểm IQ bị mất do tiếp xúc với khói từ xăng pha chì làm đại diện cho tác hại của nó đối với sức khỏe cộng đồng.
Và kết quả đã khiến họ giật mình. “Thành thật mà nói, tôi đã bị sốc”, ông McFarland nói, “khi nhìn vào những con số, tôi vẫn bị sốc mặc dù đã chuẩn bị tinh thần”.
Ảnh hưởng lâu dài đến sức khỏe
Tính đến năm 2015, hơn một nửa dân số Mỹ có biểu hiện lâm sàng về mức độ chì trong máu khi họ còn là trẻ em. Điều này có thể dẫn đến chỉ số IQ thấp hơn và khiến họ có nguy cơ cao mắc các chứng suy giảm sức khỏe lâu dài khác, chẳng hạn như giảm kích thước não, khả năng mắc bệnh về tâm thần và gia tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch ở tuổi trưởng thành.
Con số thiệt hại về trí thông minh của nhiễm độc chì là rất kinh hoàng: việc tiếp xúc với chì trong thời thơ ấu có thể đã xóa điểm IQ tích lũy của nước Mỹ ước tính khoảng 824 triệu điểm – tức trung bình gần 3 điểm mỗi người.
Theo tính toán của các nhà nghiên cứu, những người sinh từ giữa đến cuối những năm 1960 có thể bị mất tới 6 điểm IQ và những em nhỏ có nồng độ chì cao nhất trong máu (gấp 8 lần mức tối thiểu hiện tại - theo dữ liệu công khai) thì thậm chí tệ hơn, trung bình mất trên 7 điểm IQ.
Mặc dù việc giảm một vài điểm IQ có vẻ không đáng kể, nhưng các nhà nghiên cứu lưu ý rằng những thay đổi này đủ để chuyển những người có khả năng nhận thức dưới mức trung bình (điểm IQ dưới 85) xuống nhóm khuyết tật trí tuệ (điểm IQ dưới 70).