Theo kênh CNN (Mỹ), mỗi ngày, hàng trăm nghìn con gà được chở tới các cơ sở nuôi dưỡng. Tại đây, chúng được bảo vệ nghiêm ngặt với hệ thống an ninh trị giá nhiều triệu USD.
Trứng gà quan trọng trong sản xuất vaccine cúm. Ảnh: CNN
Tuy nhiên, những con gà này không đẻ trứng để ăn mà trứng là nguồn để sản xuất vaccine phòng cúm.
Trong suốt 80 năm qua, nhiều nước trên thế giới phụ thuộc vào trứng gà để sản xuất vaccine phòng cúm.
Theo Trung tâm Phòng ngừa và Kiểm soát Dịch bệnh (CDC), Mỹ phân phối khoảng 174,5 triệu liều vaccine phòng cúm khắp nước trong mùa cúm kéo dài tới cuối tháng 2, trong đó 82% được sản xuất dựa trên trứng.
Mỗi quả trứng gà sẽ cho ra một liều vaccine, có nghĩa là Mỹ có thể đã sử dụng 140 triệu quả trứng chỉ trong mùa cúm năm nay.
Để chuẩn bị cho mùa cúm hàng năm cũng như các đại dịch có thể xảy ra, Chính phủ Mỹ đã đầu tư hàng chục, hàng trăm triệu USD trong 15 năm qua để đảm bảo có đủ trứng dùng bào chế vaccine.
Thế giới đang đối mặt cuộc khủng hoảng mới là đại dịch COVID-19 do virus SARS-CoV-2 gây ra. Chưa có vaccine ngừa loại virus này. Do virus mới khác với virus cúm nên phương pháp truyền thống dùng trứng để sản xuất vaccine không có tác dụng. Khi các nhà khoa học đang chạy đua để phát triển vaccine phòng COVID-19, kho dự trữ trứng khổng lồ của Mỹ lại không giúp ích gì.
Sản xuất vaccine từ trứng gà
Kỹ thuật viên phòng thí nghiệm tiêm virus cúm vào trứng gà tại Viện Virus học Torlak, Serbia ngày 3/3. Ảnh: Getty Images
Các nhà khoa học bắt đầu sử dụng trứng gà trong sản xuất vaccine từ những năm 1930. Các nhà nghiên cứu ở Anh đã thực hiện các cuộc thử nghiệm đầu tiên với lực lượng vũ trang năm 1937 sau khi Mỹ phát hiện có thể bảo vệ quân đội bằng mũi tiêm vaccine phòng cúm. Vaccine từ trứng được dùng cho người dân Mỹ vào những năm 1940.
CDC và các phòng thí nghiệm đối tác của Tổ chức Y tế Thế giới chọn một số chủng virus nhất định để gửi cho các nhà sản xuất vaccine tư nhân. Virus cúm có thể biến thể và các chủng cúm thay đổi hàng năm, nên mỗi mùa cúm lại cần một loại vaccine mới.
Virus được chọn lọc sẽ được tiêm vào trứng gà đã thụ tinh. Tại quả trứng này, virus trải qua quá trình ủ bệnh và sinh sôi trong vài ngày – như những gì diễn ra trong cơ thể con người.
Sau đó, các nhà khoa học lấy chất lỏng chứa virus trong quả trứng. Họ khử hoạt tính của virus để nó không thể gây bệnh nữa, làm sạch nó và kết quả thu được là kháng nguyên virus.
Vaccine ngừa cúm H1N1 của Sanofi Pasteur. Ảnh: Getty Images
Kháng nguyên này là nhân tố quan trọng. Đó là chất mà virus giải phóng và chất này kích hoạt hệ miễn dịch con người. Tiêm vaccine sẽ giúp cơ thể con người chuẩn bị cho hệ miễn dịch sẵn sàng khi bị nhiễm virus thật.
Toàn bộ quá trình từ quả trứng tới vaccine mất ít nhất 6 tháng.
Chính phủ Mỹ mua vaccine từ nhiều công ty sản xuất. Các công ty sản xuất vaccine từ nhiều nguồn trứng lấy trứng từ các nông trại bí mật khắp nơi.
Phát ngôn viên của công ty Sonafi Pasteur, công ty sản xuất vaccine cúm lớn nhất Mỹ, cho biết các địa điểm nông trại là “thông tin độc quyền” và nhạy cảm về mặt an ninh.
Giá trứng ở nông trại bí mật không hề rẻ. Theo báo cáo năm 2017, Bộ Y tế và Dịch vụ Nhân sinh Mỹ (HHS) đã phải chi 42 triệu USD theo hợp đồng ba năm với một công ty để đảm bảo có trứng chất lượng cao quanh năm.
Đó mới chỉ là số tiền chi cho một công ty tại một giai đoạn. HHS bắt đầu ký hợp đồng với nhiều sản sản xuất và nông trại trứng gà năm 2005, có nghĩa là có nhiều hợp đồng trị giá hàng chục triệu USD.
Những trang trại trứng này rất quý giá vì nếu chuỗi cung bị gián đoạn, Mỹ có thể thiếu vaccine cúm trên toàn quốc, gây hậu quả nghiêm trọng. Đó là lý do nông trại trứng được bảo vệ nghiêm ngặt.
Một phần của hợp đồng 42 triệu USD đó yêu cầu nhà sản xuất vaccine phải có chương trình an ninh nhiều hình thức để bảo vệ trại trứng trước các mối đe dọa tự nhiên và từ con người.
Số tiền chi để mua trứng có vẻ quá nhiều nhưng mỗi năm, bệnh cúm khiến Mỹ tốn tới 10,4 tỷ USD tiền chi phí nhập viện và điều trị.
Theo ông Leo Poon, Giám đốc khoa học thí nghiệm y tế công cộng tại Đại học Hong Kong, trứng gà không chỉ hữu ích trong sản xuất vaccine cúm. Trứng có thể được sử dụng để sản xuất vaccine phòng các bệnh khác. Tất cả phụ thuộc vào loại bệnh vì một số chủng virus không thể ủ bệnh trong trứng.
Lý do không thể dùng trứng để sản xuất vaccine phòng COVID-19
Khay trứng gà tại cơ sở sản xuất vaccine của Sanofi Pasteurs ở Pennsylvania. Ảnh: Getty Images
Theo ông John Nicholls, Giáo sư lâm sàng về bệnh học tại Đại học Hong Kong, do thụ cảm và nhiều đặc điểm khác nhau nên SARS-CoV-2 không thể sao chép bên trong trứng gà như virus gây cúm.
Trong những năm gần đây, trước khi có đại dịch COVID-19, giới chức Mỹ đã thúc đẩy các biện pháp sản xuất vaccine không dựa trên trứng gà.
Tổng thống Donald Trump đã ký sắc lệnh hành pháp tháng 9/2019 để yêu cầu các cơ quan y tế mở rộng sử dụng các biện pháp sản xuất thay thế.
Một lý do mà các quan chức đang tìm kiếm phương pháp khác là do thời gian sản xuất 6 tháng là quá chậm. Trong thời gian đó, một loại bệnh có thể đã kịp lây lan toàn cầu và virus được tiêm vào quả trứng có thể biến đổi và làm vaccine kém hiệu quả.
Một lý do khác là nguồn cung trứng rất dễ gặp vấn đề khi xảy ra cúm gia cầm. Ông Poon nói: “Nếu xảy ra đại dịch cúm gia cầm H5N1, nó sẽ khiến gà chết hàng loạt và nguồn cung trứng giảm mạnh. Ta sẽ gặp vấn đề khi muốn có đủ trứng để sản xuất vaccine”.
Có thể mất từ 12 tới 18 tháng để thiết lập nguồn cung trứng đủ lớn cho cúm mùa hoặc cúm đại dịch. Trong trường hợp có đại dịch lan nhanh như COVID-19, giới chức các nước không thể chờ lâu như vậy.
Có hơn 20 loại vaccine phòng virus Corona tiềm năng đang được phát triển dựa trên công nghệ không dùng trứng gà.
Trong đó có vaccine mRNA, loại vaccine khiến tế bào trong cơ thể sản sinh protein để ngăn chặn hoặc chiến đấu với bệnh bằng cách sử dụng ARN thông tin – phân tử quan trọng để tế bào cơ thể hoạt động đúng chức năng.
Một số vaccine khác dùng công nghệ tái tổ hợp ADN để tạo ra protein phù hợp tuyệt đối về mặt gen với protein của virus và sau đó có thể nhanh chóng sản sinh ra lượng lớn kháng nguyên.
Phải mất ít nhất một năm mới có vaccine phòng virus Corona hiệu quả và được cấp phép sử dụng rộng rãi.
Thử nghiệm lâm sàng có hai giai đoạn: một là có vài chục người tham gia thử nghiệm trong 3 tháng, hai là có hàng trăm người tham gia thử nghiệm trong 6-8 tháng.
Giai đoạn một trong thử nghiệm vaccine phòng SARS-CoV-2 đã bắt đầu ở Mỹ từ 17/3.
Theo ông Poon, hiện còn nhiều điều ta chưa biết về virus này nên dùng nhiều công nghệ để sản xuất vaccine sẽ giúp ta tìm ra một loại hiệu quả.