Kỳ cuối: Băng đảng tội phạm lấn ra biển
Tuy nhiên, theo hãng tin Reuters, băng Jalisco New Generation đã đưa hoạt động này lên tầm cao mới và là băng đảng cầm đầu lĩnh vực buôn lậu nhiên liệu và dầu thô.
Mỹ treo thưởng 10 triệu USD để bắt Nemesio ‘El Mencho’ Oseguera, thủ lĩnh của băng đảng Jalisco New Generation. Ảnh: San Diego Union-Tribune/Alamy
Băng đảng này, có lãnh thổ gốc ở bang Jalisco miền Trung – Tây, đã mở rộng khắp Mexico. Giới chức cho biết tổ chức này đã xây dựng một mạng lưới buôn lậu mạnh ở bang Tamaulipas phía Bắc, ngay bên kia biên giới Texas. Từ đó, chúng chuyển dầu thô Mexico bị đánh cắp sang Mỹ và đưa sản phẩm dầu tinh chế từ Mỹ về Mexico bằng xe tải, tàu hỏa và tàu chở dầu. Giới chức nói rằng Jalisco New Generation là băng đảng duy nhất hiện nay sử dụng tàu chở dầu.
Theo một tài liệu của chính phủ Mexico năm 2021, giới chức lần đầu phát hiện hoạt động buôn lậu bằng tàu chở dầu khoảng năm 2020.
Theo bà Marisol Ochoa, chuyên gia về tội phạm có tổ chức tại Đại học Ibero-American (Mexico), việc chuyển sang sử dụng tàu chở dầu thay vì xe tải và tàu hỏa thể hiện trình độ tổ chức và năng lực tài chính vượt trội. Bà nói: “Muốn làm được điều đó, chúng phải có mức độ tinh vi rất cao cùng mạng lưới và các mối quan hệ rộng lớn trong khâu hậu cần vận hành”.
Từ tháng 9/2024, Văn phòng Kiểm soát Tài sản Nước ngoài (OFAC) thuộc Bộ Tài chính Mỹ đã áp đặt hai đợt trừng phạt đối với cả chục công dân Mexico và gần 30 công ty bị cáo buộc có liên quan tới Jalisco New Generation và hoạt động trộm cắp, buôn lậu nhiên liệu.
Ông Greg Gatjanis, cựu quan chức cấp cao của OFAC, nói ông kinh ngạc trước số lượng doanh nghiệp bị cáo buộc dính líu. Các công ty này bao gồm trạm xăng, doanh nghiệp vận tải, công ty in 3D và cả tiệm bánh mì baguette.
Vào tháng 2, chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump đã xếp một số băng đảng Mexico, trong đó có Jalisco New Generation, vào danh sách các tổ chức khủng bố nước ngoài. Động thái này cho phép bổ sung nhân lực, nguồn lực cho cuộc chiến chống băng đảng và giúp giới công tố Mỹ dễ dàng truy tố các cá nhân, doanh nghiệp làm ăn với những nhóm này.
Tháng 5, hai cha con ở bang Utah là James Lael Jensen và Maxwell Sterling Jensen đã bị truy tố tội âm mưu rửa tiền và hỗ trợ vật chất cho tổ chức khủng bố nước ngoài. Giới chức cáo buộc họ hợp tác với Jalisco New Generation để buôn lậu dầu thô vào Mỹ.
Hoạt động này đặt ra rủi ro kinh doanh rất lớn cho các doanh nghiệp Mỹ, bởi các băng đảng rất thành công trong việc sử dụng công ty bình phong và trung gian để rửa sạch hoạt động của mình.
Dấu vết giấy tờ của hành vi trốn thuế
Việc mua bán dầu thô và nhiên liệu thường liên quan đến chuỗi sở hữu phức tạp, có nhiều người mua, người bán và trung gian. Theo các chuyên gia thương mại và giới chức thực thi pháp luật, giấy tờ xuất nhập khẩu thường không đầy đủ hoặc bị làm giả bởi các đối tượng gian lận.
Theo dữ liệu hàng hải của công ty Kpler, tàu Torm Agnes bắt đầu bốc hàng tại cảng Vancouver Wharves (Canada) vào ngày 2/3. Con tàu chở khoảng 120.000 thùng hàng. Bảy nguồn tin am hiểu giao dịch này xác nhận đó là dầu diesel.
Nguồn dầu diesel đến từ công ty dầu mỏ Canada Imperial Oil, đơn vị thuộc sở hữu phần lớn của ExxonMobil.
Tuy nhiên, các chứng từ vận chuyển lại cung cấp thông tin khác. Một hóa đơn đề ngày 28/2, có logo và địa chỉ Houston của công ty Ikon Midstream, khai báo hàng hóa là dầu bôi trơn, không phải diesel, rồi đã được bán cho công ty Intanza. Giá trị ghi trên hóa đơn là 1,3 triệu USD, tương đương 1/10 giá trị thực của 120.000 thùng diesel vào thời điểm đó.
Một bản kê hàng cũng ghi rằng hàng hóa là dầu bôi trơn, bốc tại Vancouver trên tàu Torm Agnes để giao cho Mexico, trong đó Ikon Midstream là bên gửi và Intanza là bên nhận.
Trong những năm gần đây, Mexico ghi nhận xu hướng gia tăng bất thường các lô hàng dầu bôi trơn khai báo nhập khẩu và chính phủ đã gắn hiện tượng này với hoạt động buôn lậu.
Theo ông Michael Connolly, người đứng đầu bộ phận phân tích lọc dầu và dầu bôi trơn tại công ty thông tin hàng hóa ICIS, nhu cầu dầu bôi trơn cơ bản của Mexico chỉ ở mức khiêm tốn – khoảng 1 triệu tấn mỗi năm.
Tuy nhiên, dữ liệu thương mại chính thức của Mỹ cho thấy nước này đã xuất sang Mexico tới 3,5 triệu tấn trong năm ngoái, con số mà ông Connolly cho là không hợp lý. Ông nói: “Lượng nhập khẩu vào đó cao hơn rất nhiều so với những gì chúng tôi dự báo”.
Riêng Ikon Midstream đã khai báo xuất khẩu dầu bôi trơn từ Mỹ sang Mexico 149 lần từ 11/10/2019 đến 4/5/2025, trong đó 67 chuyến đi bằng tàu chở dầu.
Intanza, khách hàng Mexico của lô hàng trên tàu Torm Agnes, có hàng loạt ngành nghề đăng ký – từ sản xuất đồ uống có cồn đến nghiên cứu khoa học. Địa chỉ của công ty tại Monterrey, ghi trong hóa đơn vận chuyển, nằm trong một khu căn hộ hai tầng cạnh nhà trẻ. Không hề thấy biển hiệu hay dấu vết hoạt động của Intanza.
Ramiro Rocha, người được ghi là đại diện pháp lý của Intanza, sống tại khu dân cư lao động cách thành phố khoảng 40 km. Ông Rocha nói rằng ông chỉ là nhân viên bảo vệ, không liên quan gì đến Intanza và có thể dữ liệu cá nhân của ông – gồm địa chỉ và ba loại giấy tờ tùy thân – đã bị đánh cắp.
Cuộc tháo chạy hỗn loạn
Chiều ngày 8/3, tàu Torm Agnes cập cảng Ensenada. Chỉ vài giờ sau, hàng dài xe bồn chở nhiên liệu nối đuôi nhau dọc bến tàu và tràn ra ngoài.
Torm Agnes dỡ phần lớn hàng hóa, nhưng không phải toàn bộ, tại Ensenada. Sau đó, tàu tiếp tục đến cảng Guaymas (vịnh California) và bắt đầu bơm nhiên liệu trực tiếp lên xe bồn từ ngày 20/3. Tuy nhiên, tàu chỉ dỡ được khoảng một nửa khối lượng dự kiến tại Guaymas.
Ngày hôm sau, Torm Agnes bất ngờ rời cảng. Công nhân đang bơm nhiên liệu vội vã thu dọn thiết bị, các xe bồn tăng tốc rời khỏi cảng, theo các nhân chứng.
Cuộc tháo chạy gây xôn xao địa phương. Hình ảnh chia sẻ trên mạng xã hội cho thấy hàng chục bồn chứa nhiên liệu bị tháo khỏi xe tải và bỏ lại ở bãi đỗ, ven đường.
Torm Agnes rời đi gấp vì lan truyền tin đồn rằng giới chức Mexico đang thu giữ một tàu khác là Challenge Procyon tại cảng Tampico cùng ngày 21/3.
Ngày 28/3, chính quyền Mexico ra thông cáo báo chí cho biết đã thu giữ khoảng 50.000 thùng sản phẩm dầu mỏ được trữ trong khoảng 100 thùng chứa ở thị trấn El Sauzal, cách cảng Ensenada khoảng 10 km về phía Bắc. Lực lượng an ninh cũng tịch thu thiết bị và xe bồn nhiên liệu.
Số nhiên liệu bị thu giữ nhiều khả năng đến từ cảng Ensenada và được vận chuyển bằng tàu.