Cảnh sát Ecuador tuần tra tại Quito ngày 9/1/2024. Ảnh: THX/TTXVN
Theo kênh Al Jazeera, Tổng thống Ecuador Daniel Noboa đã ban bố tình trạng khẩn cấp sau khi ít nhất 10 người thiệt mạng trong một loạt vụ tấn công liều lĩnh trong nhiều ngày qua. Quốc gia Nam Mỹ này đang phải đối phó với tình trạng bạo lực gia tăng kỷ lục liên quan đến băng đảng.
Tình trạng khẩn cấp kéo dài 60 ngày và lệnh giới nghiêm hàng đêm được áp dụng từ ngày 8/1 sau khi một thủ lĩnh băng đảng lớn trốn thoát khỏi nhà tù. Vào tối 9/1, một băng nhóm có vũ trang đã xông vào một trường quay đài truyền hình.
Tổng thống Noboa tuyên bố sẽ đáp trả bằng vũ lực trong bối cảnh bạo lực gia tăng. Ông cũng cam kết sẽ cải tổ các nhà tù - nơi đã trở thành điểm nóng về bạo lực ma túy. Ông Noboa nói trong một video đăng trên Instagram ngày 8/1: “Đã qua rồi thời kỳ mà những kẻ buôn bán ma túy, sát thủ và tội phạm có tổ chức ra lệnh cho chính phủ phải làm gì”.
Bạo lực có dính líu để cả các băng đảng Mexico và Colombia đã khiến tình hình trở nên tồi tệ hơn.
Năm 2023, khoảng 8.000 người thiệt mạng vì bạo lực, khiến năm này trở thành một trong những năm bạo lực nhất trong lịch sử Ecuador. Trong 5 năm qua, tỷ lệ giết người đã tăng gấp 4 lần.
Trong thời gian qua, đã nhiều lần Ecuador rơi vào vòng xoáy bạo lực vì các băng đảng tội phạm.
Tháng 8/2023
Ông Fernando Villavicencio, một ứng cử viên tổng thống và một cựu nhà báo, bị ám sát vào ngày 9/8/2023, khi ông rời khỏi một cuộc vận động tranh cử ở thủ đô Quito. Trong chiến dịch tranh cử, ông Villavicencio cam kết sẽ tập trung trấn áp các băng nhóm. Cái chết của ông xảy ra chưa đầy hai tuần trước cuộc bầu cử tổng thống ngày 20/8/2023.
Trước khi chết, ông Villavicencio cho biết ông đã nhận được những lời đe dọa giết từ Jose Adolfo Macias (biệt danh Fito), thủ lĩnh lúc đó đang ngồi tù của nhóm tội phạm Los Choneros và là một trong những trùm ma túy quyền lực nhất Ecuador. Fito đã biến mất khỏi nhà tù vào ngày 7/1.
Tháng 9/2023
Các băng nhóm tấn công một số địa điểm trên khắp Ecuador từ ngày 1/9/2023 bằng bom xe và thuốc nổ. Cây cầu nối hai thành phố ở tỉnh ven biển El Oro bị nổ tung. Các băng đảng cũng tấn công một số nhà tù, bắt cóc 50 lính canh và 7 cảnh sát. Các cuộc tấn công xảy ra vài tuần trước cuộc bầu cử quyết định ngày 15/10/2023. Các quan chức an ninh bị bắt cóc đã được thả sau một ngày.
Các trường học cũng được lệnh đóng cửa trong vài ngày từ ngày 24/9/2023 tại các thành phố Guayaquil và Duran để giảm thiểu rủi ro cho học sinh. Cả hai thành phố này đều là điểm nóng bạo lực.
Tháng 1/2024
Ngày 7/1, trùm ma túy Fito đã trốn thoát khỏi nhà tù La Regional ở Guayaquil vài giờ trước khi hắn bị chuyển đến một nhà tù có an ninh tối đa. Chuyển tù nhân là một phần trong sáng kiến của Tổng thống Noboa nhằm cải tổ các nhà tù - nơi đã xảy ra hàng loạt vụ giết hại tù nhân trong những tháng gần đây.
Fito bị chính quyền coi là tù nhân bị truy nã gắt gao nhất ở Ecuador. Hắn bị kết án 34 năm tù vào năm 2011 vì một số tội danh như giết người và buôn bán ma túy. Băng đảng của hắn là Los Choneros có ảnh hưởng lớn trong các nhà tù ở Ecuador. Hai cai ngục đã bị giam giữ vì đồng lõa giúp hắn vượt ngục.
Ngày 8/1, giới chức nhà tù Ecuador báo cáo một loạt vụ bạo loạn xảy ra tại ít nhất 6 nhà tù. Các lính canh đã bị các tù nhân bắt làm con tin và bị dọa giết nếu chính quyền điều binh lính đến. Khoảng 39 tù nhân cũng đã vượt ngục ở thành phố Riobamba, trong đó có cả Fabricio Colon Pico (biệt danh El Salvaje), thủ lĩnh nhóm tội phạm Los Lobos. El Salvaje cũng nằm trong diện phải chuyển nhà tù.
Binh sĩ Ecuador tuần tra tại Quito ngày 9/1/2024. Ảnh: THX/TTXVN
Tổng thống Noboa đã tuyên bố tình trạng xung đột vũ trang trong nước sau cuộc bạo loạn trên, triển khai quân đội ra đường phố và vào nhà tù để tìm kiếm Fito và lập lại trật tự.
Ngoài bạo loạn trong nhà tù, còn xảy ra nổ bom ở một số địa điểm ở Ecuador, buộc người dân phải ẩn náu trong nhà khi các cửa hàng, trường học và các tòa nhà công cộng khác đều đóng cửa. Bốn cảnh sát đã bị bắt cóc ở các thành phố Machala và Quito.
Ông Noboa đã thông báo lệnh giới nghiêm hằng đêm từ 23 giờ hôm trước đến 5 giờ sáng hôm sau. Trong sắc lệnh, ông đã xếp 22 băng nhóm là tổ chức khủng bố.
Ngày 9/1, vào khoảng 14 giờ, một nhóm người bịt mặt và có vũ trang đã trắng trợn tấn công một đài truyền hình địa phương. Trong vài phút đầu tiên, vụ tấn công của nhóm này đã xuất hiện trên sóng trực tiếp. Người xem truyền hình đã thấy cảnh những kẻ tội phạm chĩa súng vào nhân viên truyền hình và yêu cầu họ nằm trên sàn. Một trong những kẻ tấn công cho biết chúng thực hiện vụ tấn công là do chính quyền đang gây rối với mafia, sau đó tín hiệu phát sóng trực tiếp bị cắt.
Video băng đảng tội phạm Ecuador xông vào đài truyền hình (nguồn: Daily Mail)
Nhà chức trách đã bắt giữ 13 tay súng và giải thoát các con tin trong đài truyền hình. Cơ quan cảnh sát cho biết 10 người đã thiệt mạng trong vụ bạo lực tuần này.
Phản ứng của các nước
Trong ngày 9/1, Peru đã ban bố tình trạng khẩn cấp dọc biên giới phía Bắc với Ecuador do lo ngại bạo lực sẽ lan rộng. Thủ tướng Alberto Otarola thông báo Peru sẽ triển khai quân đội trong khu vực nhằm ngăn chặn các thủ lĩnh băng đảng trốn thoát rồi xâm nhập vào lãnh thổ nước này.
Từ ngày 10/1, Trung Quốc sẽ tạm thời đóng cửa đại sứ quán và các tổng lãnh sự quán của nước này tại Ecuador cho đến khi có thông báo mới. Thông tin trên được Đại sứ quán Trung Quốc tại Ecuador đưa ra trong thông cáo báo chí bằng tiếng Tây Ban Nha công bố cùng ngày trên trang mạng xã hội WeChat. Thông báo cho biết các cơ quan đại diện ngoại giao của Trung Quốc tại Ecuador sẽ nối lại hoạt động vào thời điểm thích hợp.
Cùng ngày, Bộ Ngoại giao Mỹ đã bày tỏ quan ngại về tình hình bạo lực ở Ecuador. Trên trang mạng xã hội X, Trợ lý Ngoại trưởng Mỹ phụ trách các vấn đề Tây bán cầu, ông Brian Nichols cho biết Washington rất quan ngại về tình hình bạo lực tại Ecuador hiện nay và sẽ duy trì liên hệ chặt chẽ với chính quyền Tổng thống Daniel Noboa.