Khu vực đồi Little Round Top được chụp đầu thế kỷ 19. |
Quân Liên minh miền Nam đã lấy được rất nhiều gia súc, ngựa, bánh xe, thực phẩm và giày dép, đồng thời trưng thu rất nhiều cống vật tại các thành phố và thị trấn mà họ chiếm được, thậm chí còn cướp được một nhóm người da đen ở bang Pennsylvania, đưa họ vào miền Nam làm nô lệ. Tuy nhiên, cuộc tiến công này đã tác động mạnh tới tư tưởng của người miền Bắc, khơi dậy tâm lý phản đối chiến tranh và sự phẫn nộ trong họ.
Trong lúc đó, quân Liên minh miền Bắc phụ trách bảo vệ Washington là Quân đoàn Potoma có 122.000 lính, 12.000 kỵ binh và 400 khẩu pháo. Thiếu tướng Hooke, người chỉ huy quân đoàn, cho rằng do tướng Robert Edward Lee dẫn đầu tiến lên phía bắc, nên ông phải nhân cơ hội này tấn công vào Richmond (cách Washington 150 km) không được phòng vệ. Ông Robert Edward cũng đã sớm biết được âm mưu đó.
Xét một cách toàn diện, giá trị của thủ đô Washington nổi tiếng khác xa so với giá trị của Richmond chẳng mấy người biết trước cuộc nội chiến. Tổng thống Lincoln phản đối kế hoạch của ông Hooke nên ông này đã phải tập trung quân đội ở khu vực giữa nơi tướng Robert Edward đóng quân và Washington. Sau đó, quân của ông Hooke dù có ưu thế tuyệt đối về lực lượng nhưng đã bất ngờ thảm bại khi đối đầu với quân của tướng Robert Edward.
Ông Hooke báo cáo về Washington, đề nghị quân tiếp viện đến, nhưng Washington không đồng ý. Nếu ông không được chính phủ tín nhiệm, ông không thể giành thắng lợi. Sau đó, Tổng thống Lincoln bất đắc dĩ phải mạo hiểm thay tướng chỉ huy Quân đoàn Potoma bằng thiếu tướng George Meade, cấp dưới của ông Hooke và là người quyết đoán.
Tranh vẽ trận Gettysburg. |
Ngày 26/8, ông George Meade được giao phó nhiệm vụ trong thời điểm khó khăn. Hai ngày sau, hai sư đoàn chủ chốt của ông đã đến Gettysburg, nơi giao cắt của hơn 10 tuyến đường khác nhau, dựng doanh trại và thiết lập bộ tư lệnh. Một điều lạ là tuy quân của hai phe chỉ ở cách nhau vài cây số, nhưng lại không biết rõ tình hình của nhau. Do ở Gettysburg có một nhà máy sản xuất giày, mà giày của phần lớn binh lính quân Liên minh miền Nam đã rách hết, nên tướng Robert Edward cử một lữ đoàn dùng tiền của miền Nam đi mua giày. Sáng ngày 1/7, khi tiến vào thị trấn nhỏ yên tĩnh, lữ đoàn này bất ngờ gặp kỵ binh của quân Liên bang miền Bắc, hai bên lập tức lao vào giao chiến. Đồng thời, hai bên vội vàng xin chi viện. Trận chiến Gettysburg đã mở màn đầy kịch tính như vậy.
Mặc dù tướng Robert Edward chưa chuẩn bị tâm lý giao chiến ở đây, nhưng lại phản ứng nhanh hơn đối phương, nhanh chóng điều động 25.000 người đến đấu với 19.000 quân của Liên bang miền Bắc. Trong một ngày, quân của Liên bang miền Bắc ở thế yếu hơn đã liên tục đẩy lùi hết đợt tấn công này đến đợt tấn công khác của quân Liên minh miền Nam. Tướng John Reynolds của quân Liên bang miền Bắc cũng bị quân Liên minh miền Nam bắn chết.
Vào chiều ngày hôm đó, sau cuộc chiến đấu gian khổ, hàng vạn quân Liên bang miền Bắc bị thương vong và mất tích, hàng nghìn người phải rời khỏi thành phố. Nhưng bù lại, họ đã chiếm được trận địa Cemetery, điểm cao ở thành phố phía Nam. Cemetery là một dãy núi nhỏ hình lưỡi câu. Một mặt của ngọn núi đối diện với quân Liên minh miền Nam, cho nên trận địa của quân Liên bang miền Bắc dễ phòng thủ. Hai đầu ngọn núi có hai ngọn đồi, phía nam gọi là Little Round Top, phía bắc gọi là Culp. Vào đêm hôm đó, quân chủ lực của hai phe đều đã đến, chờ cuộc chiến ngày mai.
Ngày hôm sau, quân Liên minh miền Nam chia làm hai cánh tấn công quân Liên bang miền Bắc, cuộc chiến diễn ra ác liệt đến tận hoàng hôn, trận địa của quân Liên bang miền Bắc vẫn vững vàng. Cuộc chiến Little Round Top nổi tiếng nhất ở cực nam của chiến tuyến đã diễn ra. Tuy binh đoàn tình nguyện số 20 của bang Maine do thượng tá Joshua Lawrence Chamberlain chỉ huy đã đẩy lùi hai lần tấn công quân Liên minh miền Nam, nhưng đã bị chết và bị thương gần hết, chỉ còn 80 người lành lặn.
Khi đối mặt với tình huống khẩn cấp, ông Chamberlain biết nếu tiếp tục tìm cách ngăn chặn quân Liên minh miền Nam, trong tình hình mỗi người lính chỉ còn 5 viên đạn, thì không thể thành công. Vì vậy, ông đưa ra một quyết định khó tin nhất trong ngày hôm đó, thậm chí là cả cuộc chiến, đó là yêu cầu binh sĩ cầm lưỡi lê, tất cả đứng thành một hàng, đi theo ông xuống đồi. “Cuộc tấn công thần thánh” khiến quân Liên minh miền Nam không biết phải làm thế nào. Quân Liên bang miền Bắc tấn công từ đỉnh núi xuống trận địa của quân Liên minh miền Nam ở phía chân núi, bắt được hơn 400 tù binh, phá được thế tấn công của quân Liên minh miền Nam.
Xem Kỳ cuối: Thất bại hoàn toàn