Trong giới báo chí nước ngoài vẫn thường truyền tụng một con số thống kê cho biết, khi lãnh tụ Fidel Castro còn đương chức, hàng năm có khoảng 2.000 nhà báo trên khắp thế giới gửi thư, điện đề nghị phỏng vấn ông. Trong số không nhiều những người thành công nổi lên có bốn người được cho là “may mắn” nhất khi không những đã có dịp trực tiếp đối thoại với “huyền thoại sống” của thế kỷ 20 mà điều quan trọng hơn là từ các cuộc phỏng vấn báo chí đó, họ đã có được những tác phẩm để đời nói về cuộc đời, tư tưởng và sự nghiệp của lãnh tụ vĩ đại Fidel Castro.
Không thể mất cơ hội ngàn năm có một
Thầy dòng Frei Betto kể rằng, ông đã có dịp làm quen và nói chuyện với Fidel vào dịp kỷ niệm một năm ngày cách mạng Nicaragoa thành công 19/7/1980. Một năm sau đó, ông được Nhà văn hóa châu Mỹ của Cuba (Casa de las Americas) mời sang dự lễ trao giải thưởng văn học hàng năm.
Thế rồi một hôm rất tình cờ ông đến chơi nhà Tiến sỹ Jose Miyar Barruecos, lúc đó đang là thư ký Hội đồng Nhà nước, thường xuyên làm việc trực tiếp với Chủ tịch Fidel Castro. 12 giờ đêm, Fidel bất ngờ xuất hiện và tham gia vào cuộc nói chuyện với mọi người về đủ mọi đề tài, trong đó có cả đề tài về tôn giáo mà Betto rất quan tâm.
Tiến sỹ thần học Frei Betto và lãnh tụ Fidel Castro. |
Nhà thần học rất lấy làm ngạc nhiên trước những phân tích tích cực, mới lạ của người đứng đầu Đảng Cộng sản Cuba về các vấn đề tôn giáo, kể cả câu chuyện về sự hình thành cá tính của bản thân ông trong các trường dòng ở Santiago de Cuba và La Habana, nơi Fidel từng theo học từ bậc tiểu học đến hết trung học phổ thông.
Cuối buổi nói chuyện vào mờ sáng hôm sau, Betto ngập ngừng hỏi Fidel rằng liệu ông có thể cho phép trở lại vấn đề tôn giáo này một cách chi tiết hơn để sử dụng cho chương cuối của cuốn sách Betto đang chuẩn bị viết về Cuba dành cho giới trẻ Brazil. Fidel nhận lời ngay và hẹn với nhà thần học ngày gặp lại để làm việc đó vào tháng 5/1981. Tuy nhiên, đúng vào lúc Frei Betto trở lại Cuba mang theo bản đề cương gần 100 câu hỏi chi tiết đã được nghiền ngẫm kỹ lưỡng để phỏng vấn Fidel thì xảy ra sự kiện Mỹ bắt đầu cho khởi động kế hoạch Đài phát thanh Marti (đài phát thanh của các nhóm lưu vong cực hữu gốc Cuba ở Miami tuyên truyền chống nhà nước Cuba với sự bảo trợ của Washington).
Buổi sáng sau hôm tới La Habana, Betto nhận được điện thoại do đích thân Fidel gọi tới: “Betto, tôi rất lấy làm tiếc nhưng cuộc phỏng vấn chắc không thể tiến hành được vì các sự kiện đang diễn ra rất nghiêm trọng đối với Cuba”. Nhà thần học Brazil đã kiên trì viện dẫn đủ mọi lý do để đề nghị nhà lãnh đạo Cuba tiếp tục kế hoạch đã thỏa thuận. Betto hiểu rằng nếu để tuột cơ hội này thì ông sẽ không bao giờ có dịp phỏng vấn được vị lãnh tụ huyền thoại của cách mạng Cuba.
Sau một hồi suy xét, Fidel hỏi: “Vậy anh định đề cập những vấn đề gì?”. Khi Betto mới chỉ đọc xong mấy câu hỏi đầu tiên trong bản danh sách dài đã chuẩn bị sẵn, Fidel lập tức hẹn bắt đầu cuộc nói chuyện vào ngay tối hôm sau... Cho tới khi đó, Frei Betto chưa có ý nghĩ sẽ xuất bản cuốn sách “Fidel và Tôn giáo” đồ sộ như sau này được in ra.
13 năm chờ đợi
Gianni Mina, nhà làm phim truyền hình nổi tiếng của Italy thì nói rằng, ông từng theo đuổi việc đề nghị phỏng vấn và làm phim về Fidel trong suốt 13 năm. Cho tới một ngày, vào thời điểm ông nghĩ rằng không còn hy vọng gì thì nhận được thông tin từ đại sứ quán Cuba ở Rome báo rằng, ông cần phải đi La Habana ngay ngày hôm sau để thực hiện cuộc gặp gỡ ghi hình với Tổng tư lệnh.
Lãnh tụ Fidel Castro trò chuyện với nhà làm phim Gianni Mina. |
Gianni Mina nhớ lại: “Khi tôi đến Cuba, Fidel gọi điện thoại tới và hỏi về yêu cầu cho bộ phim. Tôi nói với ông rằng bộ phim này sẽ đưa vào chương trình “Các Nguyên thủ Mỹ Latinh” của đài truyền hình RAI. Tôi cũng giải thích về việc ở thế giới tư bản, công chúng thường không thích xem cái gì đơn điệu, khi xem vô tuyến họ thường chuyển kênh liên tục, vì vậy cuộc phỏng vấn không thể ghi hình tại một nơi cố định, cần phải phải chuyển địa điểm quay từ chỗ này qua chỗ khác để tạo cảm giác mới mẻ”. Mina gợi ý có thể bắt đầu bấm máy ở Viện Công nghệ sinh học, sau đó trở về trường quay của truyền hình Cuba, rồi chuyển sang văn phòng làm việc của Fidel và kết thúc ở nhà riêng khi ông đang ngồi đọc sách trên một chiếc ghế xích đu. Nghe xong Fidel gật đầu và hẹn gặp Mina vào chiều hôm sau ở Viện Công nghệ sinh học...
“Hôm sau đúng giờ hẹn, chúng tôi đến nơi đã thấy Fidel chờ sẵn và công việc bắt đầu ngay. Tôi và ông nói chuyện một cách thoải mái, ông làm người hướng dẫn giới thiệu về quá trình hình thành, mục tiêu và mọi công việc của Viện mà không cần đến sự hỗ trợ của các nhà chuyên môn, thậm chí Fidel còn giải thích cặn kẽ về chiếc máy đo quang phổ vật chất mà tất cả chúng tôi trước đó không ai biết là cái gì”.
Nhà làm phim Gianni Mina cũng kể lại một chi tiết vô cùng thú vị và không thể nào quên về Fidel trong quá trình ghi hình: Từ Viện Cộng nghệ sinh học, đoàn làm phim chuyển về Cung Cách mạng và khi các nhà quay phim đang quay các chi tiết trong phòng làm việc, Fidel đứng thuyết minh bên cạnh nhưng người trợ lý ánh sáng không có mặt. Tất cả đang còn lúng túng chưa biết xử lý ra sao thì Fidel bèn cầm tấm chắn sáng giơ lên rất đúng kiểu của một người phụ tá. Khoảnh khắc đó đã được một thành viên trong đoàn chụp lại và đến giờ Mina vẫn còn giữ được tấm ảnh quí giá này.
Gianni Mina và ê kíp của mình đã làm việc cùng Fidel trong suốt 16 tiếng đồng hồ, trong đó thời gian ghi hình là 10 tiếng, phần còn lại là các cuộc trao đổi, chuyện trò hoàn toàn tự nguyện, không chút gò bó. Toàn bộ phần lời thoại, các câu hỏi và trả lời sau đó đã được in thành cuốn sách “Một cuộc gặp gỡ với Fidel” do nhà văn nổi tiếng Gabriel Garcia Marquez đề tựa.
(Còn tiếp)
Hoài Nam (P/v TTXVN tại Cuba)