Chiếc Boeing-777 của hãng hàng không Malaysia Airlines, bay ở độ cao 10.000m, từ Amsterdam tới Kuala Lumpur ngày 17/7 đã rơi gần làng Grabovo của Ukraine, cách biên giới Nga khoảng 50km. Trên máy bay có 283 hành khách và 15 thành viên phi hành đoàn. Theo thông tin ban đầu, tất cả hành khách trên máy bay đã thiệt mạng.
Nhiều nguồn tin cho rằng máy bay đang bay ở độ cao hơn 10.000m và chỉ có thể bị bắn hạ bằng các hệ thống tên lửa phòng không S-200, S-300, hay Buk. Cũng có khả năng máy bay này bị tấn công từ trên không.
Thảm kịch này đã thu hút sự quan tâm của tất cả các bên trong cuộc xung đột ở Ukraine. Diễn tiến tình hình sẽ phụ thuộc vào kết quả điều tra, ảnh hưởng tới cả quan hệ giữa Nga và châu Âu. Báo Vesti đã liệt kê một số thảm kịch máy bay chở khách bị các lực lượng vũ trang bắn hạ.
1. Tu-154M, chuyến bay Tel Aviv – Novosibirsk
Ngày 4/10/2001, máy bay Tu-154M của hãng hàng không Siberia bị bắn hạ bởi tên lửa phòng không S-200 của Ukraine, do nhầm là mục tiêu huấn luyện. Tên lửa bắn đi trong khuôn khổ một cuộc tập trận trên bán đảo Crimea. Toàn bộ 66 hành khách và 12 thành viên phi hành đoàn thiệt mạng.
Ban đầu có 2 kịch bản máy bay rơi: bị tấn công khủng bố và gặp trục trặc kỹ thuật tuy nhiên sau khi các chuyên gia CIA công bố thông tin rằng các lực lượng tập trận trên Biển Đen đã tiến hành phóng tên lửa đúng vào thời điểm máy bay rơi.
2. Boeing 727, Tripoli - Alexandria
Ngày 21/2/1973, tại bán đảo Sinai gần thành phố Ismailia, máy bay Boeing 727-224 của hãng hàng không Libya Arab Airlines đã bị tiêm kích F-4E Phantom II của Không quân Israel bắn rơi.
Khi máy bay bay tới gần Cairo thì gặp bão cát, buộc phi công hoàn toàn phải phụ thuộc vào thiết bị. Sau khi liên lạc với sân bay hạ cánh, phi công phát hiện ra rằng máy bay bay chệch về phía Nam khoảng 70 km. Kết quả là chiếc máy bay của Libya bay qua bán đảo Sinai mà Israel chiếm đóng vào thời điểm đó. Máy bay bị radar Israel phát hiện, sau vài phút, 2 chiếc F-4E Phantom II xuất kích.
Các phi công Israel đã tìm cách liên lạc với tổ bay của máy bay Libya, song không liên lạc được. Sau đó một tiêm kích nghiêng cách, làm dấu hiệu quốc tế phải theo họ, và một tiêm kích phóng tên lửa cảnh báo. Tuy nhiên máy bay của Libya tiếp tục bay tới Alexandria và bị các máy bay chiến đấu Israel tấn công. Tổ lái quyết định hạ cánh khẩn cấp. Hạ cánh trên địa bàn đồi khiến máy bay bị hư hại và chỉ còn vài hành khách sống sót.
3. Boeing-747, New York - Seoul
Ngày 1/9/1983, máy bay hành khách Boeing-747 của hãng hàng không Korean Air Lines đã vi phạm không phận Liên Xô, bay trên một số địa điểm quân sự Xô viết. Sau đó chiếc máy bay bị tiêm kích Su-15 bắn hạ ở độ cao 9.000m. Vụ tai nạn làm 246 hành khách cùng 23 thành viên phi hành đoàn thiệt mạng.
Nguyên nhân của vụ tai nạn là máy bay vi phạm nghiêm trọng vùng trời Liên Xô, bay lệch hành trình dự kiến tới hơn 500km. Thêm vào đó tổ bay đã không đáp lại các cuộc gọi từ phía mặt đất.
Theo kết quả điều tra của Ủy ban Liên Xô, chiếc Boeing là một phần trong chiến dịch lớn do Mỹ tiến hành trên bầu trời biên giới miền Đông Liên Xô. Thêm vào đó, phòng không Xô viết đã phát hiện 2 máy bay Mỹ, đợi chiếc máy bay trên trong vùng lãnh hải bán đảo Kamchatka. Chính quyền Mỹ cũng không giải thích một số hành động của máy bay do thám Không quân Mỹ, đóng gần biên giới Liên Xô vào đêm rạng sáng 1/9. Một trong số này có 1 máy bay RC-135, trong một khoảng thời gian đã đồng hành cùng máy bay Hàn Quốc. Các chuyên gia đặt câu hỏi tại sao Mỹ không cảnh báo trước tổ bay chiếc Boeing. Cũng có tin nói các phi công chiếc Boeing được cơ quan tình báo Mỹ tuyển dụng bằng một khoản tiền lớn.
4. McDonnell Douglas DC-9, Bologna – Palermo
Ngày 27/6/1980, chuyến bay 870 của hành không Aerolinee Itavia đã bị bắn hạ trên bầu trời giữa 2 thành phố Bologna và Palermo trong một cuộc không chiến giữa máy bay NATO và máy bay chiến đấu Libya.
Máy bay này bay cắt hành trình dự kiến của máy bay chở Tổng thống Libya, Muammar Gaddafi. Máy bay chở ông Gaddafi được 2 máy bay chiến đấu MiG-23 Libya hộ tống. Cùng lúc đó tại biển Tyrrhenian có tàu sân bay Mỹ Saratoga và tàu sân bay Pháp Klimanso từ đảo Corsica, 2 tiêm kích Mirage của Pháp sẵn sàng xuất kích.
Còn có 2 MiG-23 của Libya bay ra để đón máy bay ông Gaddafi, kết quả là không chiến diễn ra, và chiếc máy bay Italy bị hư hỏng. Chiếc McDonnell Douglas DC-9 rơi gần đảo Ustica, 81 người thiệt mạng. Mảnh vỡ của MiG-23 Libya được tìm thấy 2 tuần sau đó tại vùng núi Italia. Nhiều chuyên gia sau khi nghiên cứu tai nạn kết luận máy bay có thể vô tình bị các tiêm kích của Pháp hay Italia tấn công khi các máy bay này tấn công các tiêm kích hộ tống máy bay ông Gaddafi.
5. Airbus A300B2-203, Tehran - Dubai
Ngày 3/7/1988, chiếc Airbus A300B2-203 của hãng hàng không Iran Air ngay sau khi cất cánh đã bị Hải quân Mỹ tấn công và bắn hạ ở độ cao 500m bằng tên lửa từ tuần dương hạm Vincennes của Mỹ. Hậu quả là 290 người thiệt mạng trong đó có 16 thành viên phi hành đoàn, trong số này có 66 trẻ em. Khi bắn tên lửa, tàu Vincennes đang ở lãnh hải Iran.
Chính phủ Mỹ vội vã tuyên bố chiếc máy bay Iran bị nhầm là tiêm kích F-14 của Không quân Iran. Tuy nhiên chính phủ Iran khẳng định tàu Vincennes chủ ý tấn công máy bay dân sự nước này.
Ngày 26/2/1996, Mỹ đồng ý bồi thường cho Iran 61,8 triệu USD cho 248 người thiệt mạng song từ chối trả 30 triệu USD trị giá máy bay.
6. CL-44, Tel Aviv – Tehran
Ngày 18/7/1981, máy bay vận tải CL-44 đã đi vào không phận Xô viết. Không quân Liên Xô không thể buộc máy bay hạ cánh do sự thiếu kiên quyết và thiếu chuyên nghiệp của các máy bay đánh chặn. Kết quả là thêm một tiêm kích Su-15TM được lệnh xuất kích và đâm vào chiếc CL-44 làm chiếc máy bay mất lái, rơi cách biên giới vài km. 4 thành viên phi hành đoàn trong đó có một công dân Anh thiệt mạng.
Duy Trinh