Tổng thống Ukraine Zelensky trong ảnh công bố ngày 22/9/2022. Ảnh: Reuters
Ngày 25/9, Tổng thống Volodymyr Zelensky cho biết trong một cuộc phỏng vấn rằng Ukraine đã nhận được các hệ thống phòng không tinh vi từ Mỹ. Đó là xác nhận đầu tiên về việc Ukraine đã nhận được Hệ thống Tên lửa Đất đối không Tiên tiến Quốc gia (NASAMS) mà Kiev mong đợi từ lâu, và lô hàng viện trợ đã được Washington phê duyệt vào cuối tháng trước.
"Chúng tôi thực sự cần Mỹ thể hiện vai trò lãnh đạo và cung cấp cho Ukraine các hệ thống phòng không. Tôi muốn cảm ơn Tổng thống (Joe) Biden về một quyết định tích cực đã được đưa ra", ông Zelensky nói. Nhà lãnh đạo Ukraine cũng cảm ơn Mỹ vì đã gửi tên lửa HIMARS và nhiều hệ thống phóng tên lửa khác giúp Kiev tiến công chống lại lực lượng Nga, đạt được những bước tiến ở phía đông bắc và phía nam đất nước.
NASAMS là một hệ thống phòng không đất đối tầm trung được thiết kế và phát triển bởi tập đoàn Raytheon của Mỹ và Kongsberg Defense & Aerospace của Na Uy.
Sự phát triển của NASAMS bắt đầu vào những năm 1990 khi công ty Kongsberg Defense & Aerospace (KDA) hợp tác với Raytheon khởi xướng chương trình NASAMS như một nỗ lực hợp tác của Không quân Hoàng gia Na Uy (RNoAF). Hệ thống tên lửa này hiện đang phục vụ cho Không quân Hoàng gia Na Uy, Quân đội Hà Lan, Tây Ban Nha, Vùng thủ đô Washington (Mỹ), Phần Lan và một quốc gia không được tiết lộ.
Một tên lửa AMRAAM-Extended Range được bắn từ bệ phóng NASAMS, tấn công và tiêu diệt thành công một mục tiêu giả trong cuộc thử nghiệm tại Trung tâm Vũ trụ Andoya ở Na Uy. Ảnh: Raytheon
NASAMS có thể được triển khai để xác định, tham gia và tiêu diệt máy bay, trực thăng, tên lửa hành trình và máy bay không người lái (UAV), cũng như bảo vệ các tài sản có giá trị cao và các trung tâm dân cư lớn trước các mối đe dọa không đối đất.
NASAMS II, phiên bản nâng cấp của NASAMS, sử dụng các radar mới và 12 bệ phóng tên lửa để xác định và tiêu diệt mục tiêu nhanh hơn. Hệ thống nâng cấp đã được đưa vào sử dụng từ năm 2007 và được một số quốc gia như Na Uy, Phần Lan và Hà Lan đặt hàng.
Thiết kế và tính năng của NASAMS
Hệ thống phòng không NASAMS có kiến trúc mở, giúp tăng khả năng sống sót trước các biện pháp đối phó điện tử. Hệ thống tên lửa đất đối không này có thể tấn công đồng thời 72 mục tiêu ở chế độ chủ động và bị động.
Vũ khí chính của hệ thống là tên lửa AIM-120 AMRAAM. NASAMS có thể bắn các phiên bản của AMRAAM dẫn đường bằng radar, bao gồm dẫn xuất phạm vi mở rộng mới được tối ưu hóa để sử dụng trong các vai trò phóng từ mặt đất, cũng như tên lửa tầm nhiệt AIM-9X Sidewinder...
Xem Raytheon và Kongsberg thử nghiệm thành công phóng tên lửa AMRAAM®-ER dành cho hệ thống NASAMS vào tháng 4/2021 (Nguồn: Raytheon Technologies)
Radar giám sát chùm tia bút chì 3D, độ phân giải cao Raytheon MPQ-64F1 Sentinel được trang bị cho NASAMS nhằm phát hiện và theo dõi các mục tiêu. Hệ thống tên lửa này cũng được trang bị bệ phóng AMRAAM và cảm biến quang điện thụ động (EO) và hồng ngoại (IR), mạng liên lạc thời gian thực cứng (hard-real-time, hay thời gian thực tức thì) và một công cụ lập kế hoạch nhiệm vụ độc lập.
Quân đội Tây Ban Nha đã tiến hành thành công cuộc tập trận bắn đạn thật NASAMS với 4 tên lửa AMRAAM vào tháng 11/2008. Một cuộc tập trận bắn đạn thật chiến thuật NASAMS được thực hiện bởi Không quân Hoàng gia Na Uy vào tháng 6/2011. Tên lửa AMRAAM-ER đã được bắn thử thành công từ hệ thống NASAMS lần đầu tiên vào năm 2016.
Hệ thống phòng không NASAMS cũng đã bắn thử thành công tên lửa không đối không tầm ngắn AIM-9X Sidewinder vào năm 2011. Raytheon và Không quân Na Uy đã tiến hành phóng thử nghiệm lần đầu tiên tên lửa tầm ngắn AIM-9X Sidewinder Block II từ bệ phóng NASAMS vào tháng 5/2019.
Khả năng phóng đa tên lửa của NASAMS
NASAMS được trang bị 3 bệ phóng đa nhiệm vụ, mỗi bệ mang tới sáu tên lửa. Nó có thể được chở trên xe tải hoặc xe bánh xích. Hệ thống có khả năng phòng thủ 360 độ và thích hợp cho các hoạt động trong cả ngày lẫn đêm, dưới mọi điều kiện thời tiết.
Điều khiển và chỉ huy
NASAMS được trang bị bộ chỉ huy và điều khiển trung tâm phân phối hỏa lực (FDC) để thực hiện các chức năng chỉ huy, điều khiển, liên lạc, máy tính và tình báo. Nó cũng được sử dụng để quản lý liên kết dữ liệu, xác định và tương quan theo dõi, bảo vệ chống hỏa lực thân thiện, tam giác nhấp nháy gây nhiễu, đánh giá mối đe dọa, phân bổ vũ khí và đánh giá tiêu diệt.
Hệ thống nâng cấp NASAMS II được chuyển giao cho Không quân Hoàng gia Na Uy vào năm 2007. Raytheon đã được Na Uy ký hợp đồng vào tháng 12/2011 để cung cấp các bệ phóng có tính cơ động cao (HML) nhằm hiện đại hóa NASAMS. Công ty đã giao chiếc HML đầu tiên vào tháng 6/2013, cũng như các thiết bị điện tử được nâng cấp như một phần của hợp đồng.
Không quân Hoàng gia Na Uy đã ký một hợp đồng vào tháng 1/2013 để nâng cấp các bệ phóng tên lửa hiện có với phần mềm và thiết bị điện tử mới nhằm tăng hiệu suất và kéo dài tuổi thọ của hệ thống NASAMS II.
Vào tháng 4/2017, NASAMS đã được Chính phủ Australia xác định là một giải pháp cho khả năng phòng không trên bộ cho Quân đội Australia trong khuôn khổ Dự án Land 19 Phase 7B. Một hợp đồng đã được chính thức công bố vào tháng 3/2019 sau khi được Chính phủ Australia phê duyệt.
Hiện vẫn chưa rõ hệ thống NASAMS được chuyển cho Ukraine có cấu hình ra sao. Hệ thống này có một số phiên bản khác nhau, được tạo thành từ các tổ hợp khác nhau của bệ phóng, radar và các cảm biến khác, cũng như các nút chỉ huy và điều khiển. Ví dụ, một số biến thể nhất định của NASAMS kết hợp các bệ phóng tên lửa gắn trên xe Humvee hoặc các phương tiện hạng nhẹ khác. Các cuộc thử nghiệm cũng đã được tiến hành đối với hệ thống tên lửa pháo binh cơ động cao M142 (HIMARS), mà Ukraine hiện đã nhận được ít nhất 16 chiếc, làm bệ phóng cho Tên lửa đất đối không tầm trung tiên tiến AIM-120 (AMRAAM), có thể được sử dụng với NASAMS.