'Giải thưởng Bùi Xuân Phái - Vì tình yêu Hà Nội': Đạo diễn Đặng Nhật Minh được vinh danh ở 'Giải thưởng Lớn'

Chiều 5/10, tại Hà Nội,  Ban tổ chức Giải thưởng Bùi Xuân Phái - Vì tình yêu Hà Nội của báo Thể thao và Văn hóa (Thông tấn xã Việt Nam) đã chính thức công bố kết quả giải thưởng lần thứ 16 năm 2023.

Dự lễ trao giải, về phía thành phố Hà Nội có: Phó Chủ tịch UBND thành phố Hà Nội, ông Hà Minh Hải, Giám đốc Sở TT& TT Hà Nội Nguyễn Việt Hùng...

Về phía TTXVN có bà Nguyễn Thị Sự, Phó Tổng giám đốc TTXVN.

Phát biểu tại buổi lễ, Phó Tổng giám đốc Thông tấn xã Việt Nam Nguyễn Thị Sự cho biết: Giải thưởng năm nay đã bao quát phản ánh các lĩnh vực hoạt động của Hà Nội. Đặc biệt, không ít người nước ngoài được đề cử, trong đó có đề cử đã được vinh danh, trao thưởng ở mùa giải này. Đó là sự ghi nhận, sự tri ân đối với những cống hiến cho Hà Nội, để "tình yêu Hà Nội" tiếp tục lan tỏa ra thế giới. 

Phó Tổng giám đốc Thông tấn xã Việt Nam Nguyễn Thị Sự đánh giá: Bằng việc duy trì và không ngừng phát triển Giải thưởng "Bùi Xuân Phái - Vì tình yêu Hà Nội", Báo Thể thao và Văn hóa của TTXVN đã góp phần gìn giữ, phát huy, vun đắp hệ giá trị văn hóa, chuẩn mực con người Thủ đô trong thời đại mới... Bền bỉ qua từng năm, Giải thưởng đã đóng góp thiết thực vào việc xây dựng nguồn lực văn hóa, con người cho Hà Nội... Khám phá thêm những tầng sâu ý nghĩa bên trong các tác phẩm, ý tưởng, việc làm này, chúng ta sẽ hiểu hơn, yêu hơn những sự việc, con người, không gian quanh ta, rất bình dị nhưng lại vô cùng đáng nhớ... Đó chính là điều ý nghĩa nhất mà Giải thưởng mang lại và tạo nên sức hút của Giải thưởng trong suốt 15 năm qua.

Còn ông Lê Xuân Thành, Tổng biên tập báo Thể thao & Văn hóa, Trưởng Ban Tổ chức giải khẳng định: "Không nên để cho những thứ đẹp đẽ đã qua đi rồi, chúng ta mới nhìn nhận lại trong sự tiếc nuối. Ngay lúc này, quanh ta vẫn còn rất, rất nhiều những tác giả, tác phẩm, ý tưởng, việc làm thầm lặng, vì tình yêu Hà Nội. Và những người làm báo Thể thao và Văn hóa tự đặt cho mình một sứ mệnh là phải tìm kiếm, tôn vinh những giá trị đó bằng việc nỗ lực duy trì Giải thưởng Bùi Xuân Phái – Vì tình yêu Hà Nội, một giải thưởng mang tên người họa sĩ tài ba đã để lại cho Hà Nội Phố Phái – Phái Phố bằng tình yêu mình. Chúng tôi cũng muốn tiếp nối tình yêu đó và lan tỏa đến đông đảo công chúng".

Những giải thưởng xứng đáng

Giải thưởng Bùi Xuân Phái - Vì tình yêu Hà Nội do báo Thể thao và Văn hóa (TTXVN) và gia đình cố họa sĩ Bùi Xuân Phái thành lập từ năm 2008, nhằm trao cho các tác giả, tác phẩm, ý tưởng, việc làm có giá trị khoa học, nghệ thuật cao, thấm đượm tình yêu Hà Nội.

Hội đồng giám khảo do nhà thơ Bằng Việt, nguyên Chủ tịch Hội Liên hiệp VHNT Hà Nội làm Chủ tịch, cùng các thành viên gồm: Nhà Sử học Dương Trung Quốc, Phó Chủ tịch Hội Sử học Việt Nam; nhà báo Hồ Quang Lợi, Phó Chủ tịch Hội Truyền thông số Việt Nam; nhà báo Ngô Hà Thái, nguyên Phó tổng giám đốc TTXVN; GS-TS-KTS Hoàng Đạo Kính và nhà báo Lê Xuân Thành - Tổng biên tập báo Thể thao và Văn hóa.

Từ 31 hồ sơ đề cử ban đầu, qua các vòng sơ khảo, chung khảo, Hội đồng giám khảo đã thông qua Danh sách đề cử chính thức và các Giải thưởng năm nay, gồm 11 đề cử, trên 4 hạng mục.

Trong đó riêng hạng mục giải Tác phẩm có tới 4 đề cử. Điều đó phản ánh sự phong phú và chất lượng nổi trội của các tác phẩm, công trình “vì tình yêu Hà Nội” được công bố trong thời gian qua.

Trên cơ sở Danh sách đề cử chính thức, Hội đồng giám khảo đã bỏ phiếu để lựa chọn kết quả cuối cùng. Điều đặc biệt là ở hạng mục giải Tác phẩm, do số lượng tác phẩm dự giải năm nay rất phong phú, có tới 4 tác phẩm/công trình được đưa vào đề cử chính thức, nên Hội đồng giám khảo quyết định trao 2 giải Tác phẩm trong năm.

Cụ thể, "Giải thưởng Lớn - Vì tình yêu Hà Nội" được trao cho đạo diễn, NSND Đặng Nhật Minh vì đã cống hiến cho Hà Nội những tác phẩm văn học, điện ảnh xuất sắc.

Hai Giải "Tác phẩm - Vì tình yêu Hà Nội" được trao cho: Cuốn sách "Phố Hàng Bột, chuyện “tầm phào” mà nhớ" của Hồ Công Thiết (do NXB Lao động và Chibooks ấn hành); Triển lãm ảnh "Hanoi Streets 1985-2015: In the Years of Forgetting" (Hà Nội 1985 - 2015: Những năm tháng bị lãng quên) của William E. Crawford do Không gian nghệ thuật Manzi, Phòng tranh Art Vietnam phối hợp tổ chức với sự tài trợ của Đại sứ quán Mỹ tại Việt Nam.

Giải "Việc làm - Vì tình yêu Hà Nội" được trao cho: Festival “Thu Hà Nội - Đến để yêu” do Trung tâm Xúc tiến Đầu tư, Thương mại và Du lịch thành phố Hà Nội (UBND TP Hà Nội) tổ chức

Giải "Ý tưởng - Vì tình yêu Hà Nội" được trao cho: Chủ trương và các bước chuẩn bị tích cực của Thành phố Hà Nội, Trường Đại học Thủ đô Hà Nội cùng các đơn vị liên quan nhằm đưa "Hà Nội học" thành một môn học trong giáo dục phổ thông tại Hà Nội.

Đạo diễn Đặng Nhật Minh: Hà Nội thân thương với tôi như một người ruột thịt

Theo truyền thống của giải, mỗi năm, mặc dù xét trên một danh sách gồm nhiều ứng viên ở hạng mục quan trọng nhất này, nhưng HĐGK chỉ công bố duy nhất 1 đề cử "Giải thưởng Lớn – Vì tình yêu Hà Nội" và trao giải cho đề cử đó.

Đây cũng là hạng mục quan trọng nhất của Giải, được trao hằng năm cho người “có những cống hiến suốt đời cho Hà Nội bằng các tác phẩm, ý tưởng, việc làm xuất sắc, bằng sự gắn bó máu thịt với Hà Nội trong cả cuộc đời và sự nghiệp của mình”, như Quy chế của Giải quy định.

Trải qua 14 mùa giải, đã có những tên tuổi sau được nhận Giải thưởng Lớn: Nhà Hà Nội học Nguyễn Vinh Phúc (2009), nhà văn Tô Hoài (2010), Giáo sư Phan Huy Lê (2011), nghệ sĩ guitar Văn Vượng (2012), nhà nhiếp ảnh Quang Phùng (2013), nhà nghiên cứu Vũ Tuân Sán (2014), nhà nghiên cứu Giang Quân (2015), nhà nhiếp ảnh Lê Vượng (2016), nhà nghiên cứu Hữu Ngọc (2017), nhà nghiên cứu Nguyễn Bá Đạm (2018), nhà nghiên cứu Nguyễn Thừa Hỷ (2019), nhạc sĩ Phú Quang (2020), nhạc sĩ Hồng Đăng (2021), đạo diễn Trần Văn Thủy (2023).

Đạo diễn, NSND Đặng Nhật Minh được trao Giải thưởng Lớn năm nay, vì đã có những cống hiến xuất sắc cho Hà Nội bằng những tác phẩm điện ảnh và văn học thấm đẫm giá trị lịch sử và nhân văn về Hà Nội.

“Bây giờ đã đến tháng Mười” và chúng ta cũng chứng kiến rất nhiều tin vui đến với đạo diễn Đặng Nhật Minh.

Bộ phim được xem là cuối cùng của ông - phim "Hoa nhài", dự LHP Quốc tế Hà Nội vào năm ngoái - đã chứng tỏ sức sáng tạo dồi dào và tình yêu Hà Nội bền bỉ, xuyên thời gian của vị đạo diễn gạo cội này.

Ngay tối nay (5/10) tại rạp Dcine ở TP Hồ Chí Minh, sẽ diễn ra buổi chiếu mở đầu của tháng phim mang tên “Bây giờ đã đến tháng Mười”, giới thiệu 9 bộ phim nổi tiếng làm nên sự nghiệp điện ảnh lừng lẫy của ông.

Bộ phim mở màn của tháng phim này đương nhiên phải là “Bao giờ cho đến tháng Mười” - một kiệt tác thấm đẫm giá trị nhân văn, đi vào lòng người, đến nỗi ngay tên bộ phim cũng đã thành câu cửa miệng của nhiều thế hệ.

Giờ đây, tháng Mười này còn có một tin vui nữa, được công bố trong buổi lễ hôm nay: Giải thưởng Lớn - Vì tình yêu Hà Nội, hạng mục cao quý nhất của Giải Bùi Xuân Phái, đã vinh danh đạo diễn, NSND Đặng Nhật Minh.

Quả thật, nhắc đến Đặng Nhật Minh, ta nghĩ ngay đến "Bao giờ cho đến tháng Mười" (1985) rồi "Thương nhớ đồng quê" (1995)… Đó là những tác phẩm đã đưa tên tuổi ông vươn tầm thế giới.

Thế nhưng sự nghiệp điện ảnh đồ sộ của Đặng Nhật Minh không chỉ có thế. Ông còn có những tác phẩm quan trọng khác như Trở về (1994), Hà Nội mùa đông năm 46 (1997), Mùa ổi (2001), Đừng đốt (2009),… và mới nhất là Hoa nhài (2022). Đó là những bộ phim mà ít hay nhiều, đậm đặc hay phảng phất, chủ đề Hà Nội đều xuất hiện và được Đặng Nhật Minh khai thác ở nhiều chiều kích, từ thời cuộc cho đến con người. Để rồi dấu ấn Hà Nội trở thành một phần quan trọng trong sự nghiệp từ văn chương đến điện ảnh của Đặng Nhật Minh với những tác phẩm đi cùng năm tháng và thực sự Hà Nội.

Như ông giãi bày: “Hà Nội thân thương với tôi như một người ruột thịt. Là người gốc Huế, nhưng chẳng khi nào tôi phân chia trong mình có bao nhiêu phần Huế, bao nhiêu phần Hà Nội. Với Huế, tôi chỉ sống những năm tháng tuổi thơ. Trong khi những năm tháng trưởng thành cho đến nay, tôi gắn bó với Hà Nội. Hà Nội đã hình thành nên con người nghệ sĩ của tôi - một người làm điện ảnh cho đến hôm nay đều bởi Hà Nội”.

Hà Nội đã chứng kiến Đặng Nhật Minh trưởng thành. Nhưng Đặng Nhật Minh cũng là người tường tận biết bao sự thay đổi của Hà Nội. Cứ thế với những gắn bó và thấu hiểu, từng giai đoạn của Hà Nội đã trở thành những thời để nhớ trên phim của Đặng Nhật Minh. Điển hình có thể kể tới chùm 3 phim Hà Nội mùa đông năm 46, Mùa ổi và Hoa nhài.

Đó là Hà Nội của một thời “quyết tử cho Tổ quốc quyết sinh” trong Hà Nội mùa đông năm 46. Rồi một Hà Nội biến động của thời kỳ sau giải phóng Thủ đô cuối những năm 50, đầu những năm 60 của thế kỷ trước với công cuộc cải tạo nhà đất trong Mùa ổi. Đến Hoa nhài là một Hà Nội đương đại, nơi tụ hội bốn phương đổ về sinh sống, làm ăn với đủ những phức tạp trong các mối quan hệ xã hội. Nhưng Hà Nội vẫn hiện lên đậm chất nhân văn, chứa đựng những yêu thương, đùm bọc giữa người với người, và trở thành nơi chốn nâng đỡ bao phận đời.

Dễ thấy có một lịch sử Hà Nội vừa hoài niệm, vừa hiện thực, vừa dữ dội, vừa bình yên qua những thước phim của Đặng Nhật Minh - mà rất nhiều trong số đó bắt nguồn từ tác phẩm văn học của ông, được ông tự chuyển thể kịch bản và đạo diễn. Thế nhưng, ông lại tiết lộ mình không có ý thức hay bất cứ chủ đích nào để phản ánh các giai đoạn thăng trầm của lịch sử Hà Nội. Ông coi đó là một duyên số với Hà Nội, với đề tài Hà Nội.

Đạo diễn Đặng Nhật Minh chia sẻ: “Quả thật, nếu nhìn lại Hà Nội từ quá khứ cho tới hiện tại, tôi đều có những tác phẩm điện ảnh nói về một số giai đoạn nhất định. Để lý giải sự tình cờ này chỉ có thể nói một điều. Đó là vì tôi đã gắn bó máu thịt với số phận của thành phố này. Nếu tôi sống mà không gắn bó với những biến động, với số phận của thành phố chắc chắn không thể có được chuỗi những bộ phim về Hà Nội như thế”.

Ở chiều sâu, những bộ phim như "Hà Nội mùa đông năm 46", "Mùa ổi", "Hoa nhài", cùng với cả "Đừng đốt", "Trở về", Đặng Nhật Minh đặc biệt chú trọng tiếp cận số phận của từng con người, đi vào bên trong tâm tính, phẩm giá của người Hà Nội.

Điển hình là Loan trong "Trở về", một cô gái Hà Nội biết giữ mình, không để vật chất cám dỗ trong bối cảnh xã hội chuyển mình sang nền kinh tế thị trường. Đặc biệt còn là hình ảnh của nữ liệt sỹ, bác sỹ Đặng Thùy Trâm trong "Đừng đốt", một người con gái Hà Nội mang trong mình những vẻ đẹp của một tâm hồn nhạy cảm, trong sáng và yêu cái đẹp. Tâm hồn Hà Nội của Đặng Thùy Trâm được khắc họa đậm nét với những rung động tinh tế cùng với những tình cảm đặc biệt dành cho gia đình, đồng chí, đồng đội trong hoàn cảnh khốc liệt của chiến tranh.

Theo lời của đạo diễn Đặng Nhật Minh, làm phim về Hà Nội, cái quan trọng nhất là nói được cái bên trong của con người Hà Nội, khẳng định vẻ đẹp tâm hồn của người Hà Nội. “Dù là người Hà Nội gốc, hay là người Hà Nội nhập cư đều mang trong mình tính nhân văn, được lưu truyền từ thế hệ này qua thế hệ khác. Hà Nội có thể thay đổi trong mọi thời cuộc biến động nhưng luôn có một mạch chảy bên trong con người Hà Nội, đó là tính nhân văn”.

Đạo diễn Đặng Nhật Minh sinh năm 1938, tại Thừa Thiên Huế. Ông được phong tặng danh hiệu NSND vào năm 1993, được vinh danh giải thưởng “Thành tựu trọn đời” vì những cống hiến xuất sắc cho điện ảnh châu Á tại Liên hoan Phim quốc tế Gwangju 2005. Năm 2007, ông được trao tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh chuyên ngành điện ảnh cho các tác phẩm: Thị xã trong tầm tay, Bao giờ cho đến tháng Mười, Hà Nội mùa đông năm 46 và Mùa ổi. Năm 2016, ông được Hà Nội vinh danh là “Công dân Thủ đô ưu tú”. Năm 2022, ông được trao tặng Huân chương Hiệp sĩ Văn học Nghệ thuật cao quý của Pháp.