Những nhìn nhận quốc tế
Đứng bên xe Mobihome, tôi đọc được sự ngạc nhiên mang tính khích lệ trong đôi mắt của ông Christian NADIN, Phó Chủ tịch Tập đoàn Dassault Systemes (tập đoàn hàng đầu thế giới về thiết kế ôtô, máy bay và các phương tiện giao thông) khi ông và 2 chuyên gia tham quan và làm việc với nhà máy THACOBus. Ông ấy hỏi tôi: “Có thật là xe khách giường nằm Mobihome do THACO thiết kế không? Ai là kỹ sư trưởng của dự án?”. Và ông ấy cũng ngạc nhiên không kém khi nghe tôi nói tiếp: “Kỹ sư trưởng là Chủ tịch HĐQT - TGĐ của THACO, ông Trần Bá Dương, kỹ sư tốt nghiệp Đại học Bách khoa – TPHCM, và nhà máy này từ khi thiết kế, thi công và hoàn thành chỉ trong vòng 9 tháng”. Những chuyên gia này là bậc thầy về công nghệ thiết kế đồng thời (concurrent engineering), công nghệ thiết kế ngược (reverse engineering), công nghệ “design 4 X”, công nghệ tích hợp (integrated engineering) nên khi tôi giải thích những việc của THACO làm như thiết kế, chế tạo xe Mobihome và Nhà máy THACO Bus. Nghe xong, ông ấy tán thành và hiểu rõ những gì mà THACO đã làm là hoàn toàn đúng như theo khuôn mẫu của các công nghệ tích hợp của thế giới, chỉ có điều hơi khác biệt là theo khuôn mẫu thế giới nhưng hành động theo kiểu THACO.
Công nghệ tích hợp của xe khách Mobihome đã được trình bày trong Hội nghị quốc tế về công nghệ tiên tiến tại Busan, Hàn Quốc tháng 11/2011 (The 2011 International Symposium on Advanced Engineering), một hội nghị có hàng trăm đại biểu, chuyên gia hàng đầu về cơ khí, điện tử và tự động hóa, về ôtô, tàu thủy từ hơn 30 đại học, viện nghiên cứu, doanh nghiệp của thế giới tham dự. Tôi đã từng đi dự và báo cáo tại nhiều hội nghị quốc tế nhưng đây là lần đầu tiên đại diện cho một doanh nghiệp Việt Nam tham dự Hội nghị khoa học quốc tế ở nước ngoài, cho nên tôi có hơi lo lắng khi chuẩn bị bài: “Mô hình khoang ghế - giường nằm tích hợp định hướng của xe khách THACO theo điều kiện giao thông Việt Nam và ASEAN” (Seat-bed room modelling integrated intent – oriented suitable for sleeper bus in Vietnam and ASEAN traffic-exploitation conditions), vì Hàn Quốc là một nước có nền công nghiệp ôtô đứng thứ 4 thế giới và Đại học Quốc gia Pukyong Busan là nơi đào tạo các kỹ sư đã và sẽ làm việc tại các tập đoàn ôtô, trong đó có Hyundai-Kia. Tuy nhiên, kết quả của bài trong hội nghị lại rất thú vị, nhiều đại biểu rất quan tâm đến xe khách giường nằm THACO, đến công nghệ tích hợp. Một số đại biểu ASEAN còn đóng góp cho công nghệ này để nhanh chóng đưa xe Mobihome vào hoạt động tại các tuyến đường của ASEAN, nhất là cho hành lang Việt Nam và các nước vùng sông Mekong xuyên sang Malaixia trong dự án GMS. Như thế, sự ra đời và phát triển của Mobihome không chỉ giới hạn tại Việt Nam mà giờ đây đã có thể có mặt ở các nước có cùng điều kiện khai thác.
Đặc điểm về thị trường và tiềm năng
Việt Nam có địa hình và các thành phố chính chủ yếu nằm dọc theo bờ biển, các tuyến giao thông nội địa như đường bộ, đường sắt, đường hàng không đều đi theo hướng Bắc - Nam. Vận chuyển hành khách chủ yếu diễn ra ở đường bộ vì đường sắt khổ 1m, dài 2.249 km, đa phần đầu máy, toa xe và hệ thống đường rất cũ kỹ. Từ năm 2000 đến 2010, tốc độ tăng lượng hành khách hàng năm đã giảm từ 17,6% xuống 8,1%. Năng lực vận chuyển đường sắt chỉ đạt 5.400 hành khách/ngày đêm. Hàng không tuy có phát triển nhưng do giá vé cao và sắp tới sẽ còn tăng giá nữa nên chủ yếu phục vụ cho các hành khách có thu nhập cao hoặc đi công tác. Tuyến quốc lộ chính số 1, dài 2.260 km, đi qua 31 tỉnh thành, nếu kể đến sự kết nối các trung tâm kinh tế lớn khác như Hà Nội – Hải Phòng, TP.HCM – Vũng Tàu, TP.HCM – Bình Dương, Tây Ninh… thì chiều dài tổng cộng của quốc lộ chính của Việt Nam khoảng 2.500 km. Toàn bộ tuyến quốc lộ này đều được trải nhựa hoặc bê tông nhựa, tốc độ cho phép lớn nhất là 80 km/giờ.
Việc cần có một loại phương tiện vận chuyển hành khách đường dài Bắc – Nam phục vụ số đông hành khách có thu nhập trung bình và thấp, thay thế cho tàu hỏa và máy bay là một nhu cầu cần thiết và bức thiết của Việt Nam hiện nay và trong 10 – 15 năm nữa. Xe khách giường nằm như thực tiễn chứng minh và dự báo chiến lược sẽ là loại xe chủ lực cho các tuyến vận chuyển đường dài và liên vận cho các nhu cầu. Đó là, vận chuyển hành khách Bắc - Nam hiện nay khoảng 70.000 hành khách/ngày đêm, dự đoán năm 2020 là 120.000 hành khách/ngày đêm và năm 2030 là 156.000 hành khách/ngày đêm. Đặc biệt vào các đợt cao điểm như hè, lễ, tết nhu cầu này tăng cao gấp 2 – 3 lần. Trong “Chương trình hợp tác tiểu vùng sông Mê Công (GMS)” có hành lang giao thông giữa các nước và vùng lãnh thổ có dòng sông Mê Công chảy qua, bao gồm: Campuchia, Mianma, Lào, Thái Lan, Việt Nam và tỉnh Vân Nam - Trung Quốc để hướng đến một tương lai phồn thịnh và phát triển bền vững trong khu vực. Nhu cầu xuất khẩu xe khách sang khu vực ASEAN và các nước đang phát triển khác như khu vực châu Phi, Đông Âu và Nam Mỹ.
Do vậy, thâm nhập thị trường xe khách khu vực ASEAN và các nước đang phát triển đối với xe khách giường nằm THACO không phải là không có cơ hội và nhu cầu tiềm năng. Vấn đề là cần đưa ra những mẫu xe, nhất là khoang ghế - giường nằm thích hợp cho từng đối tượng khách hàng, để ý chi tiết đến nhu cầu riêng biệt của từng con người trong xe.
Mô hình khoang ghế - giường nằm
Khoang ghế - giường nằm có yêu cầu cao độ êm dịu, thoải mái, tiện nghi cao cấp cho hành khách đi xe trong khu vực ASEAN có những phong tục, tập quán, nhu cầu và sở thích khác nhau và những điều kiện khai thác, giao thông và môi trường thời tiết khác nhau. Mô hình định hướng tích hợp được những vấn đã đặt ra như hình 1. Trong mô hình này, 6 yếu tố vệ tinh là nhân trắc học, sinh lý học, tâm lí học, thẩm mỹ học, vì khí hậu và cuối cùng là khái niệm phỏng sinh học (bionics) được đưa vào nhằm mục đích hướng tới một thiết kế khoang ghế giường nằm phù hợp các nhu cầu sinh học của con người. 6 yếu tố vệ tinh này xoay quanh vòng tròn các nhân tố liên quan đến con người (phong tục, tôn giáo, sở thích), môi trường hoạt động của xe (giao thông, đường sá, khí hậu) và 4 tiêu chí quan trọng về nhu cầu hành khách trên xe (tiện nghi, êm dịu, thoải mái và thân thiện).
|
Mô hình tích hợp định hướng thích hợp của khoang ghế-giường nằm trong điều kiện khai thác – giao thông Asean. |
Hướng phát triển
Hướng triển khai chính về xe khách giường nằm của Ban KH-KT-CN trong năm 2012 là đi sâu vào phân tích các cơ sở khoa học của mô hình tích hợp, các tính toán lí thuyết, tính toán mô phỏng. Tiến hành thiết kế nâng cấp khoang ghế - giường nằm có những mức độ tiện nghi khác nhau cho những đối tượng khách hàng khác nhau. Tiến hành các nghiên cứu về tự động hóa các thông số điều khiển khoang ghế - giường nằm để nhanh chóng cho ra đời các sản phẩm mới, phù hợp nhu cầu vận chuyển hành khách đường dài và liên vận trong khu vực ASEAN và các nước có điều kiện kinh tế tương tự trong tương lai gần.
PGS. TS Phạm Xuân Mai(Trưởng ban KH-KT-CN THACO)