Các hộ kinh doanh nhỏ lẻ tại các chợ truyền thống vẫn loay hoay chuyển đổi sang tính tiền bằng hoá đơn, máy tính tiền.
Vẫn loay hoay thực hiện
Ghi nhận của phóng viên Báo Tin tức và Dân tộc, đa số các tiểu thương tại chợ truyền thống TP Hồ Chí Minh đều tỏ ra lung túng, loay hoay khi chuyển đổi sang sử dụng máy tính tiền để in hoá đơn điện tử theo quy định của ngành thuế.
Cụ thể, tại chợ Bà Chiểu, phường Bình Thạnh, bà Nguyễn Thị Kim Oanh, 62 tuổi, chủ sạp quần áo lâu năm cho biết: “Từ trước tới nay tôi chỉ quen ghi sổ tay, bán xong thì cộng tiền. Giờ bảo phải mở máy tính tiền, xuất hóa đơn điện tử thì thật sự tôi thấy khó quá. Mấy đứa cháu có chỉ nhưng cũng không nhớ nổi, mắt kém, tay run, bấm nhầm hoài”.
Tương tự, tại chợ Bình Tây, phường Bình Tây, ông Lê Văn Trí, hộ kinh doanh khô cá và gia vị lo lắng: “Máy tính tiền, máy in hóa đơn, rồi chữ ký số… nghe đâu cũng vài triệu đồng. Trong khi lời lãi thì "bữa đực bữa cái". Tôi sợ mua về rồi lại bỏ xó, vừa tốn tiền vừa thêm rắc rối”.
Còn chị Ngô Thị Hằng, kinh doanh thực phẩm tươi sống tại chợ Thị Nghè cho biết: “Mỗi ngày tôi nhập cá, thịt từ mối quen ngoài Cần Giờ, nhiều khi mua đứt bán đoạn chứ không có giấy tờ. Giờ bắt buộc phải có hóa đơn đầu vào thì tôi biết lấy ở đâu? Nếu không khéo, hàng tồn cũ bị kiểm tra lại thì lo lắm”.
Ngay cả những hộ có doanh thu khá ổn định cũng chưa yên tâm. Anh Trần Quốc Thịnh mở quán ăn trên đường Lê Văn Sỹ, phường Xuân Hoà chia sẻ: “Tôi có nghĩ đến chuyện lên doanh nghiệp để được khấu trừ chi phí thuê mặt bằng và nhân công. Nhưng nghe nhiều người bảo lên doanh nghiệp thì bị thanh tra kiểm tra nhiều hơn, thủ tục kế toán rắc rối nên cũng chần chừ. Mình chỉ muốn yên ổn buôn bán, chứ giấy tờ nhiều thì lại rối”.
Các tiểu thương kinh doanh còn lúng túng khi triển khai lắp đặt máy tính tiền hiện đại.
Còn những hộ nhỏ lẻ, doanh thu dưới 100 triệu đồng/năm thì hoang mang không biết có phải dùng hóa đơn hay không. Chị Mai Thị Thanh, chủ tiệm cắt tóc nhỏ ở phường Tăng Nhơn Phú cho biết, mỗi tháng tôi nộp thuế khoán, đa số khách gội đầu hay cắt tóc không ai lấy hóa đơn. Vì vậy, nếu cán bộ thuế thuế xuống hỏi thì không chứng minh ra sao.
Giảm nỗi lo về thủ tục hành chính
Những câu chuyện ở các khu chợ, tuyến phố buôn bán truyền thống của TP Hồ Chí Minh cho thấy, sự thay đổi từ thói quen nộp thuế khoán sang hóa đơn điện tử là bước ngoặt lớn. Người dân vừa lúng túng về thao tác công nghệ, vừa lo ngại về chi phí, thủ tục và nguy cơ bị truy thu. Đây chính là lý do ngành thuế TP Hồ Chí Minh đã xác định việc “đi từng ngõ, gõ từng sạp” để hướng dẫn, hỗ trợ, tránh để hộ kinh doanh nhỏ lẻ bị bỏ lại phía sau.
Mặt khác, trước hàng loạt vướng mắc của các tiểu thương, ngành thuế TP Hồ Chí Minh đã triển khai nhiều biện pháp hỗ trợ. Theo đó, lực lượng cán bộ, công chức thuế TP Hồ Chí Minh xuống tận quầy hàng, cửa tiệm để hướng dẫn thao tác khai lập, xuất hóa đơn điện tử từ máy tính tiền. Cục Thuế TP Hồ Chí Minh cũng phối hợp với các doanh nghiệp công nghệ yêu cầu cải tiến phần mềm sao cho thân thiện, dễ dùng, phù hợp với đối tượng ít tiếp xúc công nghệ.
Đối với lo ngại về hàng tồn kho không hóa đơn, bà Nguyễn Thị Cúc, Chủ tịch Hội Tư vấn Thuế Việt Nam đề xuất, các đơn vị quản lý cần cho phép hộ kê khai doanh thu thực tế bán ra mà không truy thu phần hàng tồn mua từ trước, trừ khi có dấu hiệu vi phạm. Với hộ nộp thuế khoán, nếu doanh thu biến động quá 50%, cơ quan thuế chỉ nên điều chỉnh mức khoán thay vì truy thu các năm trước, nhằm khuyến khích hộ tự giác kê khai trung thực.
Ngoài ra, đối với hộ muốn “lên đời” thành doanh nghiệp, nhiều chính sách hỗ trợ đã được đưa ra gồm: Bộ Tài chính đề xuất cấp miễn phí phần mềm kế toán cho doanh nghiệp nhỏ và siêu nhỏ; chi phí thuê dịch vụ đại lý thuế chỉ vài trăm nghìn đồng/tháng; tần suất thanh tra, kiểm tra giới hạn tối đa một lần/năm nếu không có dấu hiệu vi phạm. Những biện pháp này nhằm giảm nỗi lo giấy tờ, thủ tục và tạo môi trường khởi nghiệp minh bạch.
Các hệ thống phân phối lớn đã áp dụng sử dụng máy tính tiền hiện đại.
Đại diện Cục Thuế TP Hồ Chí Minh cho biết, hộ kinh doanh có doanh thu dưới 100 triệu đồng/năm không thuộc diện nộp thuế giá trị gia tăng, thuế thu nhập cá nhân và cũng không bắt buộc dùng hóa đơn điện tử. Tuy nhiên, nhóm này vẫn phải kê khai doanh thu trung thực để bảo đảm công bằng và minh bạch.
Ngoài ra, để chính sách đi vào đời sống, phải “vừa tay” với từng nhóm đối tượng. Tiểu thương lớn tuổi, hộ ở vùng ven cần được hướng dẫn trực tiếp, có thể thông qua đội “phản ứng nhanh” 24/24 mà Cục Thuế đang xây dựng. Những hộ mới khởi nghiệp hoặc còn tồn hàng không hóa đơn cần cơ chế chuyển tiếp mềm dẻo, tránh gây sốc.
Về lâu dài, hóa đơn điện tử cần được xem là công cụ hỗ trợ quản trị kinh doanh chứ không chỉ là công cụ quản lý thuế. Khi dữ liệu hóa đơn được kết nối với ngân hàng, sàn thương mại điện tử, phần mềm quản lý bán hàng, hộ kinh doanh có thể theo dõi dòng tiền, lợi nhuận, tồn kho theo thời gian thực. Đây chính là bước đệm để hộ cá thể “lớn lên” thành doanh nghiệp, đủ sức hội nhập sâu rộng.
Ông Mai Xuân Thành, Cục trưởng Cục Thuế (Bộ Tài chính) cho biết, trước đây, do thói quen nộp thuế khoán, phần lớn hộ không duy trì sổ sách kế toán. Còn hiện nay, khi thực hiện kê khai và hóa đơn điện tử, họ sẽ dần quen với quản trị tài chính bài bản, tiền đề để chuyển đổi thành doanh nghiệp và tiếp cận chính sách hỗ trợ của Nhà nước. Điều đó thể hiện quyết tâm chính trị mạnh mẽ cho kỷ nguyên minh bạch, số hóa và hội nhập.
Theo ông Mai Xuân Thành, việc áp dụng hóa đơn điện tử từ 1/6/2025 là bước đi tất yếu, mở ra thời kỳ minh bạch và chuyên nghiệp hơn cho kinh doanh cá thể tại TP Hồ Chí Minh. Nhưng để chính sách thành công, cần sự phối hợp đồng bộ: Cán bộ thuế trở thành người đồng hành, doanh nghiệp công nghệ trở thành “bà đỡ”, còn hộ kinh doanh cần chủ động thay đổi tư duy quản lý. Chỉ khi đó, cải cách thuế mới đi vào đời sống và hộ kinh doanh nhỏ lẻ mới có thể phát triển bền vững trong nền kinh tế số.
Hiện nay, để hỗ trợ người dân thay đổi thói quen, bà Đinh Thị Thúy, Phó Chủ tịch HĐQT Công ty CP MISA cho biết, đơn vị miễn phí 300 hóa đơn, 6 tháng sử dụng phần mềm kế toán, chữ ký số và phần mềm bán hàng cho hộ kinh doanh. Sau giai đoạn ưu đãi, gói dịch vụ chỉ khoảng 100.000 đồng/tháng, mức được đánh giá “dễ chịu” với đa số tiểu thương. MISA còn phối hợp cùng gần 4.000 đối tác đại lý thuế, đơn vị dịch vụ kế toán trên cả nước để trực tiếp hỗ trợ hộ kinh doanh.