Không chạy theo quy mô hay lợi nhuận lớn, họ tìm kiếm sự tự chủ và niềm vui trong công việc. Sự chuyển dịch này phản ánh rõ tác động trong bối cảnh kinh tế, mạng xã hội, giáo dục và công nghệ; nhất là từ khi có Nghị quyết số 68-NQ/TW của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân.
Dự án “Fast2go - Nón sạch tốc hành” bắt đầu từ những lựa chọn giản dị và thiết thực.
Thực hiện ước mơ vừa sức
Câu chuyện khởi nghiệp của nhóm sinh viên Trường Đại học Sài Gòn (TP Hồ Chí Minh) với dự án “Fast2go - Nón sạch tốc hành” đã thu hút khá đông bạn trẻ quan tâm. Theo đó, trong khuôn khổ môn học Khởi nghiệp, nhóm sinh viên được yêu cầu xây dựng mô hình kinh doanh dựa trên nhu cầu thực tế. Sau khi nghiên cứu, các bạn đã nhìn thấy một “khoảng trống” ít ai để ý: dịch vụ làm sạch nón bảo hiểm - một vật dụng mà hầu như ai cũng dùng mỗi ngày nhưng lại rất ít khi được vệ sinh đúng cách.
Đại diện nhóm dự án cho biết, thay vì theo đuổi mô hình tốn kém hay đòi hỏi công nghệ phức tạp, nhóm chọn cách bắt đầu bằng việc làm nhỏ nhưng chắc. Theo đó, các bạn trong nhóm chia nhau đảm nhận khâu nhận và giao nón tận nơi, liên kết với một tiệm giặt địa phương để đảm bảo chất lượng và duy trì chi phí hợp lý. Mô hình không chỉ giải quyết nhu cầu của sinh viên, nhóm khách hàng thường xuyên di chuyển bằng xe máy và thiếu thời gian, mà còn lan tỏa thông điệp bảo vệ sức khỏe. Bởi nón bảo hiểm bẩn lâu ngày có thể gây các bệnh về da đầu, tóc nhưng lại thường bị xem nhẹ.
Nguyễn Ngọc Ánh Dương, sinh viên khoa Quản trị kinh doanh, Trưởng nhóm dự án, chia sẻ rằng, thách thức lớn nhất không nằm ở vận hành, mà ở việc tiếp cận đúng khách hàng. “Trong môi trường sinh viên đông nhưng phân tán, tụi mình phải tìm cách truyền thông linh hoạt: dùng mạng xã hội, nhờ bạn bè giới thiệu, rồi tổ chức trải nghiệm thử ngay tại trường. Qua đó, nhóm nhận ra tinh thần khởi nghiệp không nhất thiết gắn với những kế hoạch lớn mà quan trọng là giải quyết vấn đề thật sự tồn tại xung quanh mình", Ánh Dương cho biết.
Nếu như thế hệ khởi nghiệp trước đây đặt nặng bài toán lợi nhuận và tăng trưởng nhanh thì giới trẻ hôm nay ưu tiên giá trị sống, trải nghiệm và sự bền vững. Một khảo sát của Anphabe năm 2023 cho thấy 72% Gen Z tại Việt Nam muốn cân bằng cuộc sống. Báo cáo “State of the Ecosystem for Youth Entrepreneurship in Vietnam” (UNDP, năm 2025) cũng chỉ ra phần lớn doanh nghiệp do thanh niên sáng lập đều có quy mô nhỏ, hoạt động trong lĩnh vực dịch vụ - sáng tạo. Hạn chế về vốn, thiếu cố vấn và sự chênh lệch vùng miền khiến họ chọn mô hình vừa sức, linh hoạt và ít rủi ro hơn. Điều này phản ánh sự dịch chuyển từ tư duy “tăng trưởng bằng mọi giá” sang “phát triển bền vững và phù hợp năng lực”.
Anh Huỳnh Hoàng Nhật Trường giành giải Nhất bảng B cuộc thi Khởi nghiệp xanh 2025.
Tinh thần “khởi nghiệp vừa sức” này không chỉ hiện diện trong trường học mà còn lan rộng trong cộng đồng, thể hiện rõ qua câu chuyện của anh Huỳnh Hoàng Nhật Trường, người vừa giành giải Nhất bảng B cuộc thi Khởi nghiệp xanh 2025 dành cho doanh nghiệp dưới 5 năm hoạt động. Với dự án mang tên "Bittersweet Chocolatier - Phú Quốc Chocolate" được đánh giá cao nhờ khả năng kết hợp tài tình giữa sản phẩm thủ công cao cấp và bản sắc văn hóa - du lịch Việt Nam, Huỳnh Hoàng Nhật Trường đã giành được phần thưởng trị giá 150 triệu đồng.
Nhật Trường mang đến cuộc thi một dự án không chỉ sản xuất chocolate mà như anh gọi là “một hệ sinh thái kể chuyện cacao”. Bittersweet Chocolatier áp dụng phương pháp Bean-to-Bar (từ hạt đến thanh), kiểm soát chất lượng nguyên liệu đầu vào, đồng thời lồng ghép yếu tố văn hóa Việt Nam vào từng sản phẩm. Bao bì được lấy cảm hứng từ tranh Hàng Trống, họa tiết Nam Bộ và các biểu tượng dân gian, giúp thanh chocolate trở thành một món quà lưu niệm tinh tế, mang đậm dấu ấn Việt Nam.
Điểm đặc biệt là việc Nhật Trường chọn gắn thương hiệu với địa danh du lịch nổi tiếng “Made in Phú Quốc” để biến chocolate thành một câu chuyện văn hóa - du lịch có chiều sâu. Vùng nguyên liệu cacao mà dự án sử dụng trải dài từ miền Tây, TP Hồ Chí Minh, Bà Rịa đến vùng Tây Nguyên, tạo thành mạng lưới liên kết nông dân - doanh nghiệp bền vững. Dù xuất phát điểm nhỏ, Bittersweet Chocolatier đã chứng minh sức mạnh của một giấc mơ vừa sức nhưng được vận hành nghiêm túc: doanh thu năm 2024 đạt 8 tỷ đồng và mục tiêu cuối năm tới là 12 - 15 tỷ đồng. Nhật Trường kỳ vọng thương hiệu sẽ hiện diện ở các khách sạn 5 sao và từng bước tiến ra thị trường xuất khẩu châu Á.
Động lực thúc đẩy làn sóng khởi nghiệp
Ông Nguyễn Hữu Bình, giảng viên khoa Xã hội học, Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn (Đại học Quốc gia TP Hồ Chí Minh) cho rằng sự thay đổi trong quan niệm về thành công của người trẻ là một trong những động lực quan trọng thúc đẩy làn sóng khởi nghiệp hiện nay.
“Trước đây, thành công thường gắn với địa vị và tiền bạc, nhưng với nhiều bạn trẻ, đó là được làm điều mình thích, tự chủ thời gian và sống thoải mái. Điều này lý giải vì sao ngày càng nhiều mô hình khởi nghiệp nhỏ xuất phát từ nhu cầu giản dị nhưng mang giá trị thực tiễn, như các tiệm giặt nón, xưởng thủ công nhỏ hay homestay do sinh viên vận hành", ông Hữu Bình cho biết.
Nhiều bạn trẻ khởi nghiệp từ các dự án cho thuê căn hộ, homestay... tại TP Hồ Chí Minh.
Theo ông Nguyễn Hữu Bình, thế hệ trẻ ngày nay chịu ảnh hưởng mạnh mẽ của toàn cầu hóa, mạng xã hội và môi trường kinh tế linh hoạt, từ đó hình thành xu hướng đề cao tự do cá nhân, trải nghiệm và tính bền vững. Họ không từ bỏ mong muốn có thu nhập tốt, nhưng ưu tiên mô hình giúp chủ động thời gian, cân bằng cuộc sống và tạo ý nghĩa cho bản thân thay vì chạy theo mục tiêu “giàu nhanh”. Chính sự thay đổi này kéo theo một dịch chuyển giá trị: nhiều người chọn “đi chậm mà chắc”, phát triển mô hình nhỏ nhưng ổn định, ít rủi ro và bám sát nhu cầu đời sống.
Hiện nay, bùng nổ khởi nghiệp trẻ xuất phát từ tổng hòa nhiều yếu tố. Về kinh tế, chính sách hỗ trợ khởi nghiệp, quỹ đổi mới sáng tạo và các ưu đãi vốn vay giúp giới trẻ dễ tiếp cận nguồn lực hơn. Về công nghệ, mạng xã hội và các nền tảng số đã trở thành “đòn bẩy” quan trọng khi giảm rào cản chi phí và giúp các bạn dễ dàng tiếp cận khách hàng, học hỏi mô hình thành công hay thử nghiệm sản phẩm mới. Giáo dục đại học cũng đang thay đổi khi tích hợp môn học khởi nghiệp, vườn ươm, chương trình cố vấn, giúp sinh viên tự tin hơn khi hiện thực hóa ý tưởng. Ở góc độ xã hội, thế hệ trẻ muốn được làm chủ, được sáng tạo và thể hiện bản sắc. Họ coi trọng công việc có ý nghĩa và sự hài hòa giữa đời sống cá nhân - tinh thần.
"Nhờ đó, khởi nghiệp không chỉ là câu chuyện kinh tế mà còn là hành trình khẳng định giá trị sống. Những mô hình nhỏ tuy không tạo ra doanh thu triệu đô nhưng góp phần làm phong phú kinh tế địa phương, lan tỏa lối sống tích cực và tạo nền tảng cho sự phát triển lâu dài", ông Bình cho biết thêm.
Bà Vũ Kim Hạnh, Chủ tịch Hội Doanh nghiệp hàng Việt Nam chất lượng cao cho biết, xu hướng khởi nghiệp hiện nay xuất phát từ đời sống thiết thực của người trẻ. Điểm đáng mừng nằm ở việc giới trẻ biết áp dụng tư duy mới, công nghệ số và sự nhạy bén thị trường vào những ý tưởng nhỏ nhưng giàu tính ứng dụng.
“Các bạn trẻ ngày nay không chỉ nghĩ ra ý tưởng mà còn biết thử nghiệm nhanh, điều chỉnh nhanh và chứng minh được giá trị thật của sản phẩm hay dịch vụ. Đây là nền tảng quan trọng để sau này phát triển lên doanh nghiệp thực thụ. Dù khởi nghiệp nhỏ nhưng bắt đầu từ nhu cầu thật sẽ giúp các bạn giảm rủi ro, tích lũy kinh nghiệm và xây dựng bản lĩnh doanh nhân", bà Vũ Kim Hạnh nói.
Theo bà Vũ Kim Hạnh, điều quan trọng nhất là giới trẻ dám thử, dám bắt đầu và có khả năng học hỏi liên tục. Khi một ý tưởng nhỏ được vận hành bài bản và tạo ra giá trị, nó hoàn toàn có thể phát triển thành một thương hiệu uy tín. Những mô hình như homestay sáng tạo, sản phẩm nông nghiệp sạch, dịch vụ tiện ích cho cộng đồng… đều là minh chứng rõ ràng cho cách giới trẻ đưa khởi nghiệp vào đời sống và xây dựng sự tự tin cho hành trình dài hạn.
Từ những quan sát đó, có thể thấy xu hướng khởi nghiệp của người Việt trẻ đang chuyển mạnh sang mô hình nhỏ - bền vững - tự lực, đặt trọng tâm vào giá trị sống, sự tự chủ và tính ứng dụng thực tế. Đây không chỉ là lựa chọn phù hợp thời đại mà còn là hướng đi giúp các bạn trẻ từng bước xây dựng nền tảng vững chắc cho tương lai.