Nâng tầm giá trị nông sản miền núi

Tạo sinh kế bền vững cho đồng bào miền núi

Trong những chuyến thiện nguyện tại huyện miền núi Tây Giang (tỉnh Quảng Nam), anh Phạm Thanh Hoàng được trải nghiệm loại rượu đặc trưng được chiết xuất từ cây Tr’Đin của đồng bào Cơ tu. Đây là loại cây bản địa với nhiều dược tính, tuy nhiên, cây Tr’Đin đang dần khan hiếm do việc khai thác triệt để, muốn có phải đi vào tận rừng sâu. Với mong muốn tạo sinh kế cho bà con Cơ tu, anh đã liên kết với người dân để ươm trồng cây Tr’Đin và mở rộng vùng nguyên liệu với mục đích ban đầu là sản xuất nước đóng lon.

Qua nhiều năm mày mò, anh Hoàng cùng với cộng sự đã nghiên cứu ra đường tự nhiên từ cây Tr’Đin (hay còn gọi là siro Tr’Đin), loại đường tốt cho sức khỏe có chứa hoạt chất polyphenol trị bệnh tiểu đường. Khi sử dụng, siro Tr’Đin không làm tăng lượng đường huyết (có chỉ số GI thấp), có các chất chống ô-xy hóa, vitamin và khoáng chất tăng cường sức đề kháng tương tự giống mật ong tự nhiên.
Anh Hoàng cho biết, nhu cầu của người tiêu dùng về các loại đường thay thế có hàm lượng calo thấp hơn đang gia tăng trên toàn cầu. Việc ra mắt sản phẩm đường từ cây Tr’Đin đáp ứng được nhiều yêu cầu của khách hàng về nguồn gốc, sức khỏe. Trong toàn bộ quy trình, anh đều hướng đến việc sản xuất xanh, sạch, không xả thải vào nguồn nước, phi carbon hóa trong chuỗi cung ứng nhằm bảo vệ môi trường và không gây nguy hại cho con người. “Sản phẩm đáp ứng được xu hướng tiêu dùng xanh, sống xanh của khách hàng và các tiêu chí về tác động xã hội, phát triển bền vững, tính cộng đồng, bảo vệ môi trường”, anh Hoàng chia sẻ.

Bên cạnh việc phát triển sản phẩm từ cây Tr’Đin, anh Hoàng còn kết nối với người dân Cơtu tại xã Hòa Bắc (huyện Hòa Vang) để nghiên cứu, tạo sản phẩm “Mật đường Tà Vạt” từ cây Tà Vạt (hay còn gọi là dừa núi, cây đoát), loại cây bản địa mọc nhiều tại các cánh rừng trên địa bàn xã. Để tạo sinh kế bền vững cho người dân, bên cạnh việc ươm giống trồng cây, anh còn hướng dẫn các trưởng thôn cùng lực lượng bảo vệ rừng địa phương các kỹ thuật làm đường Tà Vạt. 

Theo anh Hoàng, dự án “Forest Foods - Đường tự nhiên hữu cơ” có nhiều tác động về môi trường. Việc ươm, trồng cây Tr’Đin tại Tây Giang (tỉnh Quảng Nam) và Tà Vạt tại xã Hòa Bắc (huyện Hòa Vang) không chỉ phát triển vùng nguyên liệu phục vụ sản xuất mà còn góp phần tăng độ che phủ rừng, tái tạo và giữ nguồn nước; từ đó, giảm tác động của biến đổi khí hậu, giảm phát thải nhà kính, tái tạo hệ sinh thái, môi trường sống cho động, thực vật và trung hòa carbon, hướng đến thực hiện mục tiêu Net Zero tại COP26. Dự án hướng tới bảo đảm đời sống an sinh xã hội của đồng bào dân tộc miền núi, hỗ trợ đa dạng hóa sinh kế gắn với phát triển, bảo vệ rừng; nâng cao năng lực của người dân trong tổ chức phát triển kinh tế - xã hội, phát triển cộng đồng bền vững…

Gặt hái nhiều “trái ngọt”

Với ý nghĩa thiết thực và tiềm năng phát triển lớn, “Forest Foods - Đường tự nhiên hữu cơ” là 1 trong 5 dự án được chọn ươm tạo trong chương trình Finc tại Vườn ươm Doanh nghiệp Đà Nẵng (DNES). Sau quá trình ươm tạo, dự án đã tham gia Cuộc thi Khởi nghiệp Đổi mới sáng tạo Đà Nẵng 2023 (trong khuôn khổ ngày hội Khởi nghiệp Đổi mới sáng tạo thành phố Đà Nẵng - SURF 2023) và giành được giải Ba. Đặc biệt, tại vòng chung kết cuộc thi toàn cầu về Sáng tạo Kinh doanh Xã hội (Social Business Creation - SBC) diễn ra tại Canada vào đầu tháng 10-2023, dự án đã vượt qua hơn 150 dự án đến từ trên 20 quốc gia giành được giải Nhì.

Cuối tháng 10-2023, dự án sẽ tiếp tục tham gia vòng chung kết cuộc thi Khởi nghiệp xanh quốc gia năm 2023 tại Thành phố Hồ Chí Minh. “Thông qua sự kiện dành cho cộng đồng khởi nghiệp đổi mới sáng tạo trên địa bàn thành phố, dự án có nhiều cơ hội giới thiệu, quảng bá đến các nhà đầu tư trong nước và quốc tế. Nhờ vậy, dự án đã nhận được một số lời mời đề nghị đầu tư. Hiện chúng tôi cũng đang chuẩn bị cho lộ trình tham gia thị trường tín chỉ carbon, hướng tới doanh nghiệp xanh và bền vững”, anh Hoàng thông tin thêm.

Theo ông Nguyễn Văn Chương, Phó Chủ tịch Vườn ươm doanh nghiệp Đà Nẵng, dự án khởi nghiệp xã hội Forest Foods có ý nghĩa quan trọng trong việc giải quyết các vấn đề kinh tế và xã hội của người dân tộc thiểu số ở Việt Nam. Với việc đăng ký để lập báo cáo kiểm kê khí nhà kính theo ISO 14064-1:2018 và Nghị định số 06/2022/NĐ-CP và ISO 14067 về truy vết carbon, dự án cũng hướng tới thị trường trung hòa carbon, chìa khóa thực hiện mục tiêu Net Zero mà chính phủ đang theo đuổi.

Dự án đã mang lại hiệu quả và tác động ở các khía cạnh như trồng và phát triển thành công hơn 100ha cây ăn quả rừng ở miền núi tỉnh Quảng Nam và Đà Nẵng; hỗ trợ hơn 100 hộ gia đình người dân tộc thiểu số tham gia trồng thu hoạch và tiêu thụ nông sản; tạo ra việc làm và thu nhập ổn định cho hơn 500 lao động địa phương; đầu tư máy móc, xưởng sơ chế đạt tiêu chuẩn tại chỗ để gia tăng giá trị nông sản; đăng ký và được cấp chứng nhận đối với chất tạo ngọt tự nhiên siro Tr’Đin. “DNES có kế hoạch tiếp tục hỗ trợ cho dự án trong giai đoạn tiếp theo ra mắt sản phẩm đối với siro Tr’Đin. Dự án được đánh giá cao bởi việc kết hợp giữa tác động môi trường thiên nhiên với tinh thần, hoạt động kinh doanh hài hòa và bền vững”, ông Chương chia sẻ./.