Tình trạng khan hiếm điện bắt nguồn từ nhiều nguyên nhân khác nhau và điều này vẫn đang diễn ra tại nhiều khu vực trên thế giới, trong đó có Venezuela - quốc gia đang đứng giữa vòng xoáy khủng hoảng kinh tế và năng lượng, khiến cuộc sống của người dân bị đảo lộn và tỷ lệ lạm phát leo thang.
Cuộc sống sinh hoạt của người dân bang San Cristobal, vùng biên của Venezuela, cách thủ đô Caracas 600km khi bị cắt điện. Ảnh: AFP/TTXVN |
Trước đây, thủy điện cung cấp tới 70% lượng điện của Venezuela và chủ yếu nguồn thủy điện của Venezuela được sản sinh từ đập Guri. Tuy nhiên, hiện tượng El Nino gây hạn hán nghiêm trọng tại Venezuela kể từ năm 2010 đã làm lượng nước trong hồ chứa tại đập Guri liên tục xuống thấp, khiến quốc gia xuất khẩu dầu mỏ lớn nhất Nam Mỹ và lớn thứ 5 trên thế giới này phải đối mặt với cuộc khủng hoảng điện nghiêm trọng.
Thậm chí, theo báo cáo của Cơ quan Thông tin Năng lượng Mỹ (EIA), thủy điện chỉ đáp ứng chưa đến 25% nhu cầu năng lượng tại Venezuela trong năm 2014. Đầu tháng 4/2016, lượng nước đo được tại nơi từng là một trong những hồ chứa thủy điện lớn nhất thế giới này ở mức thấp kỷ lục 243 m.
Hệ lụy của chính sách trợ giáKhông giống như các quốc gia khác đang phụ thuộc vào nguồn thủy điện, Venezuela không có một kế hoạch dự phòng đầy đủ nhằm đối phó với tình trạng hạn hán. Điều đó không có nghĩa là nước này không đầu tư vào cơ sở hạ tầng điện.
Dưới thời cố Tổng thống Hugo Chavez, Venezuela đã đầu tư khoảng 10 tỷ USD vào việc sản xuất điện. Vấn đề là nhu cầu sử dụng của người dân tăng quá nhanh so với sức đầu tư. Để duy trì được sử ủng hộ chính trị, ông Chavez đã mở rộng các chương trình trợ cấp xã hội, với nguồn tiền chủ yếu lấy từ nguồn thu dầu mỏ, giữa bối cảnh giá dầu thế giới ở mức cao. Chính phủ trợ giá cho các mặt hàng lương thực và dịch vụ y tế, giúp cải thiện chất lượng sống của người dân.
Đáng chú ý, chính phủ còn mạnh tay hơn trong việc trợ giá điện và nhiên liệu, đưa Venezuela trở thành nước có giá xăng rẻ nhất thế giới, còn lượng điện tiêu thụ thì cao hơn bất kỳ quốc gia láng giềng nào. Mức lương tối thiểu cũng được điều chỉnh tăng mạnh và nhiều người Venezuela đã thoát khỏi cảnh đói nghèo.
Chính quyền thời ông Chavez đã thành công khi đưa tỷ lệ người dân sống dưới mức nghèo khổ từ 50% năm 1998 xuống 30% năm 2013. Cuộc sống của người dân được cải thiện đồng nghĩa với việc nhu cầu tiêu thụ điện đi lên, bởi với sự hỗ trợ của chính phủ, nhiều hộ gia đình có khả năng sắm sửa các thiết bị điện như tủ lạnh, điều hòa, máy giặt…
Mặc dù vậy, Chính phủ quốc gia Nam Mỹ này lại không đầu tư đủ mạnh vào lĩnh vực năng lượng để đáp ứng nhu cầu tiêu thụ ngày một gia tăng của người dân. Một số chuyên gia phân tích cho rằng, Venezuela cũng kém nhạy bén khi không đầu tư xứng đáng vào đa dạng hóa các nguồn năng lượng.
Đó chính là một trong những nguyên nhân khiến khoảng cách giữa cung và cầu điện năng ngày càng nới rộng. Chính quyền Venezuela đổ lỗi rằng việc khan hiếm điện nghiêm trọng hiện nay là do hạn hán gây ra bởi hiện tượng thời tiết cực đoan El Nino. Trong khi những người chỉ trích lại cho rằng tình trạng thiếu điện là do chính phủ quản lý kinh tế kém và vận hành mạng lưới điện không hiệu quả. Còn theo các chuyên gia, việc thiếu kế hoạch dự phòng và bảo dưỡng là những nguyên nhân ngoài lý do thời tiết.
Biện pháp chữa cháyVenezuela là quốc gia có trữ lượng dầu mỏ lớn nhất thế giới, hoạt động xuất khẩu “vàng đen” đóng góp tới 96% nguồn thu ngoại tệ của nước này. Chính bởi vậy nên nền kinh tế nước này đang bị chao đảo bởi đà “lao dốc” của giá dầu thô trong gần hai năm qua.
Theo ước tính, khi giá dầu giảm 1 USD/thùng, Venezuela thất thu khoảng 720 triệu USD/năm. Do vậy, nếu giá dầu chỉ cần giảm từ 100 USD/thùng xuống 50 USD/thùng thì Chính phủ Venezuela sẽ mất đi nguồn thu khoảng 36 tỷ USD.
Trên thực tế, để thu được lợi nhuận, Venezuela cần xuất khẩu dầu mỏ ở mức giá tối thiểu 80 USD/thùng. Với việc giá dầu xuống tới mức dưới 30 USD/thùng như hồi đầu năm nay và đang phục hồi rất chậm, thì nền kinh tế Venezuela đứng trước nguy cơ phá sản.
Một người dân Santa Teresa, bang Miranda với khuôn mặt buồn rầu khi bị cắt điện. Ảnh: AFP/TTXVN |
Hệ quả của “mô hình Chavez” là quản lý kém và sai lầm trong chính sách khai thác tài nguyên. Đặc biệt, trong lĩnh vực năng lượng, Tập đoàn Dầu khí Nhà nước Venezuela bị tụt hậu về kỹ thuật, sử dụng nhiều điện mà không cải thiện năng suất.