Hiện tượng biến đổi khí hậu đôi khi được coi là thủ phạm chính kích động xung đột. Một trong những minh chứng là tình trạng khí hậu khắc nghiệt đã thổi bùng lên cuộc cách mạng Pháp năm 1879 do mùa màng thất bát khiến những người nông dân đói khát buộc phải lên thành phố kiếm sống. Bằng chứng ủng hộ giả thuyết này từng được xem là chưa đủ sức thuyết phục hoặc chỉ là giai thoại. Tuy nhiên, một công trình nghiên cứu đầu tiên đăng trên tạp chí Nature đã cho thấy mối liên hệ rõ ràng giữa hiện tượng biến đổi thời tiết và tình trạng bạo loạn.
Theo báo cáo nghiên cứu, những nước nhiệt đới bị ảnh hưởng bởi hiện tượng thời tiết El-Nino dễ xảy ra tình trạng bất ổn xã hội cao gấp 2 lần so với thời điểm chịu ảnh hưởng của hiện tượng thời tiết trái ngược La Nina mát mẻ và nhiều mưa hơn. Nội chiến và nạn đói tấn công vùng Sừng châu Phi là một ví dụ điển hình về những gì diễn ra khi khí hậu biến đổi gây hạn hán và làm tăng mức căng thẳng quá mức chịu đựng ở một xã hội vốn đã mỏng manh.
|
Biến đổi khí hậu làm gia tăng thiên tai, góp phần gây ra bất ổn xã hội. Ảnh: Internet |
ENSO là chữ viết tắt của El-Nino Southern Oscillation để chỉ cả hai hiện tượng El-Nino và La Nina, xảy ra khoảng 2 - 7 năm một lần và kéo dài khoảng 9-12 tháng, thường gây ra những tổn thất lớn cho các ngành nông - lâm - ngư nghiệp. Hiện tượng này bắt đầu khi nước ấm tích tụ ở bờ tây vùng nhiệt đới Thái Bình Dương và di chuyển qua đại dương. El-Nino có thể gây ra những biến đổi lớn về diễn biến lượng mưa và nhiệt độ, gây ra những đợt nắng nóng hoặc gió khô ở phần lớn khu vực châu Phi, Nam Á, Đông Nam Á và Ôxtrâylia. Khi chu kỳ này biến đổi ngược lại, giai đoạn La Nina, nước ở bờ đông Thái Bình Dương mát hơn, thường mang đến những đợt mưa lớn trong các khu vực này.
Một công trình nghiên cứu đã tìm hiểu các chu kỳ ENSO từ năm 1950 đến 2004 và so sánh số liệu này với các cuộc xung đột hoặc bạo lực nội bộ diễn ra trong phạm vi biên giới quốc gia, đối chứng với các cuộc chiến tranh liên biên giới. Theo nghiên cứu, ở những nước mà thời tiết được quy định bởi chu kỳ ENSO, nguy cơ xung đột nội bộ nổ ra trong giai đoạn La Nina là khoảng 3%, trong khi đó ở giai đoạn El-Nino - tỉ lệ này tăng gấp đôi ở mức 6%. Ở những nước nằm ngoài tầm ảnh hưởng của chu kỳ ENSO, tỉ lệ xung đột duy trì ở mức 2% trong cả hai giai đoạn La Nina và El-Nino. Nhìn chung, nghiên cứu cho thấy, El-Nino có lẽ là nguyên nhân gây ra 21% các cuộc nội chiến trên toàn thế giới, trong đó riêng những nước chịu tác động trực tiếp của hiện tượng thời tiết này thì tỷ lệ là gần 30%.
Ông Solomon Hsiang từ Viện nghiên cứu Trái đất tại Đại học Columbia, tác giả chính của cuộc nghiên cứu, cho rằng El-Nino là một yếu tố vô hình nhưng cũng không phải là yếu tố duy nhất kích động các cuộc xung đột nội bộ. El-Nino đã khiến nạn đói, thiệt hại kinh tế, tỉ lệ người thất nghiệp và hiện tượng bất bình đẳng trở nên nghiêm trọng hơn. Đây là nguyên nhân chính tạo ra làn sóng oán giận và chia rẽ trong dân chúng. Ngoài ra, còn có những yếu tố tác động khác là tỉ lệ gia tăng dân số và tài sản quốc gia. Khả năng kiểm soát hiệu quả hiện tượng thời tiết El-Nino của các chính phủ cũng là một yếu tố quan trọng. Mặc dù cuộc khủng hoảng hiện xảy ra ở vùng Sừng châu Phi nằm ngoài phạm vi nghiên cứu nhưng đây là một "ví dụ hoàn chỉnh" về sức tàn phá tiềm tàng của hiện tượng thời tiết El-Nino. Ông Hsiang nói: "Cách đây hai năm, các nhà khoa học đã dự đoán nạn đói sẽ xảy ra ở Xômali vào năm 2011. Tuy nhiên, các tổ chức viện trợ thế giới đã không chú ý tới lời cảnh báo này một cách nghiêm túc. Chúng tôi hy vọng cuộc nghiên cứu này sẽ cung cấp cho cộng đồng thế giới và các chính phủ cũng như các tổ chức cứu trợ những thông tin bổ sung để có thể giúp ngăn chặn các cuộc khủng hoảng của con người liên quan tới xung đột".
TKT