Phó Chủ tịch Thường trực Quốc hội Tòng Thị Phóng điều hành phiên họp. Ảnh: Văn Điệp/TTXVN.
Thẩm tra Tờ trình của Chính phủ về đề xuất phê chuẩn Hiệp định EVFTA, Chủ nhiệm Ủy ban Đối ngoại của Quốc hội Nguyễn Văn Giàu cho biết, Hiệp định EVFTA mang ý nghĩa cam kết chính trị cao, phù hợp với chủ trương, đường lối đối ngoại của Đảng, Nhà nước ta và có tác động tích cực đến phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. Hiệp định không có quy định bắt buộc các nước thành viên phải hoàn tất việc hoàn thiện pháp luật quốc gia trước khi phê chuẩn.
Do đó, Ủy ban Đối ngoại kiến nghị Ủy ban Thường vụ nhất trí trình Quốc hội phê chuẩn tại 1 kỳ họp và tại Kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XIV. Về quan hệ thương mại song phương với Anh sau Thỏa thuận Brexit: Kiến nghị Quốc hội khi phê chuẩn EVFTA, thì cũng áp dụng Hiệp định này với Anh cho đến hết giai đoạn chuyển tiếp ngày 31/12/2020 và có thể gia hạn đến 24 tháng, phù hợp với Thỏa thuận Brexit.
Giao Chính phủ chủ động thúc đẩy đàm phán, ký kết Hiệp định thương mại tự do song phương với Anh trên cơ sở kế thừa Hiệp định EVFTA với những điều chỉnh phù hợp về kỹ thuật và đảm bảo lợi ích cho cả hai bên để áp dụng thay thế cho Hiệp định EVFTA khi giai đoạn chuyển tiếp kết thúc, theo quy định của Luật Điều ước quốc tế 2016.
Giao Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam phối hợp với các ngành liên quan trình sửa đổi Luật Công đoàn đảm bảo tiến độ để đáp ứng với với cam kết trong CPTPP, EVFTA và phù hợp với Bộ luật Lao động năm 2019.
Đối với Chính phủ, tiếp tục đánh giá định lượng tác động của EVFTA đến các ngành, đánh giá bổ sung tác động của Hiệp định sau đại dịch COVID-19 và những ảnh hưởng nặng nề đại dịch gây ra, kiến nghị các biện pháp phù hợp. Chi tiết hóa danh mục 13 cam kết, nhóm cam kết áp dụng trực tiếp vào thời điểm Hiệp định có hiệu lực, đồng thời có sự đối chiếu, so sánh với các điều khoản tương ứng trong pháp luật hiện hành của Việt Nam để tạo thuận lợi cho quá trình thực thi.
Tiếp tục rà soát hệ thống văn bản quy phạm pháp luật, chủ động tận dụng và phát huy tối đa lợi ích mà Hiệp định mang lại. Đề xuất các chính sách để hỗ trợ các đối tượng bị ảnh hưởng tiêu cực bởi Hiệp định. Triển khai gia nhập Hiệp định UNECE 1958 và các Điều ước quốc tế khác theo cam kết trong Hiệp định.
Thống nhất với EU về thời điểm có hiệu lực của Hiệp định trên tinh thần đưa Hiệp định vào thực thi sớm nhất, phù hợp với quy định của Hiệp định và quy định pháp luật của mỗi bên, để sớm tận dụng các cơ hội cho hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam, giảm thiểu tác động tiêu cực của đại dịch COVID-19 với nền kinh tế trong thời gian qua. Xây dựng và thực hiện các đề án tuyên truyền, phổ biến đến các ngành, các cấp, doanh nghiệp và người dân trước khi thông báo Hiệp định có hiệu lực. Hoàn thiện bảng hỏi, đáp về Hiệp định cung cấp cho các Đại biểu Quốc hội nghiên cứu, tham khảo tại kỳ họp thứ 9. Chi tiết hóa Kế hoạch thực hiện Hiệp định, chủ động tận dụng các cơ hội và vượt qua thách thức, giảm thiểu các tác động tiêu cực, mang lại lợi ích cao nhất cho đất nước.
Về Hiệp định EVIPA, Chủ nhiệm Ủy ban Đối ngoại của Quốc hội Nguyễn Văn Giàu, khẳng định: Hiệp định EVIPA, tách ra từ Hiệp định Thương mại tự do giữa Việt Nam và Liên minh Châu Âu (EVFTA), đã được Hội đồng Châu Âu thông qua ngày 25/6/2019 và được đại diện các Bên ký ngày 30/6/2019 tại Hà Nội. Theo Điều 4.13 quy định Hiệp định EVIPA sẽ chính thức có hiệu lực vào ngày đầu tiên của tháng thứ hai sau ngày các Bên thông báo cho nhau về việc hoàn thành thủ tục pháp lý nội bộ của mình. Cụ thể, về phía Liên minh Châu Âu (EU), Hiệp định EVIPA phải được cả Nghị viện Châu Âu và từng Nghị viện của 27 nước thành viên phê chuẩn. Ngày 12/2/2020, Nghị viện Châu Âu đã phê chuẩn cả 2 Hiệp định EVFTA, EVIPA và tính đến ngày 17/4/2020 có 2 nước thành viên hoàn thành phê chuẩn Hiệp định EVIPA là Hungary (ngày 23/12/2019) và Cộng hòa Czech (ngày 13/2/2020).
Theo báo cáo của Bộ Kế hoạch và Đầu tư và Bộ Ngoại giao, việc phê chuẩn của các nước thành viên khác dự kiến với thời gian không dưới 2 năm. Về phía Việt Nam, căn cứ Hiến pháp năm 2013, Luật Điều ước quốc tế năm 2016, Hiệp định EVIPA là điều ước quốc tế nhân danh Nhà nước, Hiệp định có ảnh hưởng đến chính sách cơ bản của quốc gia về đối ngoại, quốc phòng, an ninh, phát triển kinh tế - xã hội, tài chính, tiền tệ, do đó thuộc thẩm quyền phê chuẩn của Quốc hội. Hầu hết ý kiến tán thành sự cần thiết trình Quốc hội phê chuẩn Hiệp định EVIPA cùng thời điểm với Hiệp định EVFTA. Về chính trị và đối ngoại, cùng với EVFTA, việc tham gia EVIPA phù hợp với đường lối, chủ trương của Đảng và Nhà nước về hội nhập quốc tế, góp phần nâng cao uy tín, vị thế của Việt Nam trên trường quốc tế. Việc Quốc hội Việt Nam sớm phê chuẩn Hiệp định EVIPA đồng thời với Hiệp định EVFTA tại kỳ họp thứ 9 sẽ làm tăng sự tin cậy, tạo tiền đề quan trọng để các nước thành viên EU sớm hoàn thành thủ tục pháp lý nội bộ để Hiệp định EVIPA có hiệu lực.
Bên cạnh những cơ hội nói trên, Hiệp định EVIPA cũng đem lại một số thách thức đối với doanh nghiệp Việt Nam trước áp lực cạnh tranh của nhà đầu tư nước ngoài; yêu cầu về hoàn thiện thể chế, hệ thống pháp luật; nâng cao năng lực của đội ngũ cán bộ công chức, luật sư, doanh nghiệp để ứng phó với các tranh chấp đầu tư có thể phát sinh.
Có ý kiến cho rằng, Quốc hội cần phối hợp, hỗ trợ thúc đẩy Nghị viện các nước thành viên EU sớm phê chuẩn Hiệp định EVIPA, coi đây là một nhiệm vụ quan trọng của công tác đối ngoại Quốc hội trong thời gian tới.
Cũng có ý kiến đề xuất, việc Việt Nam phê chuẩn Hiệp định EVIPA trong khi việc phê chuẩn của các nước thành viên EU có thể kéo dài. Do vậy cần tập trung phối hợp, có những giải pháp thúc đẩy các nước phê chuẩn để đưa Hiệp định sớm phát huy tác dụng. Theo Bộ Kế hoạch và Đầu tư và Bộ Ngoại giao báo cáo: Hiệp định Đối tác và Hợp tác toàn diện Việt Nam - EU (PCA) ký kết trước đây cũng tuân thủ trình tự, thủ tục tương tự EVIPA.
Ngoài ra, cần khẳng định lại một bên tham gia Hiệp định EVIPA là bản thân EU và các nước thành viên EU, trong đó Nghị viện châu Âu đã thông qua Hiệp định vào ngày 12/2/2020. Trong trường hợp sau khi Quốc hội Việt Nam phê chuẩn Hiệp định mà có nước thành viên EU chậm phê chuẩn EVIPA thì có thể dẫn đến một số ảnh hưởng nhất định trong hợp tác đầu tư, tuy nhiên không lớn bởi Việt Nam đã ký kết và đang áp dụng hiệp định khuyến khích và bảo hộ đầu tư song phương với 21 nước thành viên EU.
Về cơ bản, EVIPA mang tính thống nhất chung, do đó có phạm vi điều chỉnh rộng hơn, tiêu chuẩn cao hơn so với từng hiệp định khuyến khích và bảo hộ đầu tư song phương giữa Việt Nam và các nước thành viên EU. Việc tuân thủ trình tự, thủ tục đề xuất phê chuẩn, trình tự, thủ tục đề nghị phê chuẩn Hiệp định EVIPA tuân thủ quy định tại Khoản 14 Điều 70, Khoản 6 Điều 88 Hiến pháp năm 2013; Điều 18, Điều 78 Luật Tổ chức Quốc hội năm 2014 và các quy định khác có liên quan tại Luật Điều ước quốc tế năm 2016. Hồ sơ kèm theo Tờ trình của Chủ tịch nước trình Quốc hội phê chuẩn Hiệp định EVIPA bảo đảm quy định tại Điều 31 Luật điều ước quốc tế năm 2016 về hồ sơ trình phê chuẩn điều ước quốc tế.
Một số ý kiến cho rằng, cần bổ sung đánh giá tác động của Hiệp định EVIPA đối với Việt Nam trong bối cảnh đại dịch COVID-19 ảnh hưởng đến nhiều quốc gia, làm thay đổi chuỗi cung ứng toàn cầu; Báo cáo đánh giá tác động tập trung nhiều vào các tác động tích cực, cần đánh giá các tác động tiêu cực, nhằm tạo sự hiểu biết, nhận thức cho doanh nghiệp, người dân để chủ động trong mọi tình huống, nhất là áp lực cạnh tranh đối với các doanh nghiệp Việt Nam; Dự kiến Kế hoạch triển khai thực hiện cần chi tiết các nội dung, cụ thể về lộ trình, các mốc thời gian và làm rõ trách nhiệm của các cơ quan có liên quan.
Chủ nhiệm Ủy ban Đối ngoại của Quốc hội kiến nghị UBTVQH nhất trí trình Quốc hội phê chuẩn Hiệp định EVIPA tại 1 kỳ họp và tại kỳ họp thứ 9 Quốc hội khóa XIV. Cho ý kiến về chủ trương ban hành Nghị quyết của Quốc hội về công nhận và thi hành phán quyết chung thẩm của cơ quan giải quyết tranh chấp thành lập theo Hiệp định EVIPA cùng với hồ sơ trình Quốc hội phê chuẩn Hiệp định EVIPA. Tăng cường hợp tác nghị viện với các nước thành viên EU để thúc đẩy việc phê chuẩn Hiệp định EVIPA.
Đối với Chính phủ, sớm hoàn thiện hồ sơ trình Quốc hội, báo cáo đánh giá tác động cập nhật theo tình hình thực tế, làm rõ các tác động tiêu cực; Kế hoạch thực hiện Hiệp định EVIPA cụ thể, chi tiết, bảo đảm các nghĩa vụ, cam kết được thực thi một cách đầy đủ, hạn chế phát sinh tranh chấp, khiếu kiện mà Việt Nam là bị đơn; xây dựng bộ câu hỏi, trả lời để cung cấp cho đại biểu Quốc hội nghiên cứu, sử dụng trong kỳ họp thứ 9.
Chuẩn bị nội dung báo cáo Quốc hội về các vấn đề: Việc công nhận, thi hành phán quyết của cơ quan giải quyết tranh chấp theo Hiệp định EVIPA, có xây dựng lộ trình cụ thể; tác động tiêu cực có thể phát sinh xuất phát từ việc công nhận các phán quyết như bản án có hiệu lực của tòa án Việt Nam trong các vụ kiện mà EU là bị đơn trong vòng 5 năm kể từ khi Hiệp định có hiệu lực.
Tiếp tục rà soát hoàn thiện văn bản quy phạm pháp luật có liên quan; xây dựng đề án tuyên truyền, phổ biến đến các ngành, các cấp, doanh nghiệp và người dân trước khi Hiệp định có hiệu lực; có chính sách hỗ trợ để nâng cao năng lực và sức cạnh tranh của doanh nghiệp Việt Nam; nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ để sẵn sàng ứng phó với các tranh chấp phát sinh theo khuôn khổ Hiệp định, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của quốc gia.
Phát biểu ý kiến tại Phiên họp, Phó Chủ tịch Quốc hội Phùng Quốc Hiển nêu ý kiến TVQH sớm cho ý kiến thông qua phê chuẩn 2 Hiệp định này. “Tôi đề nghị, trước Quốc hội, Chính phủ và Ủy ban Đối ngoại của Quốc hội cũng cần giải thích rõ để đại biểu Quốc hội rõ hơn những thách thức, cạnh tranh như thế nào, ví dụ như lĩnh vực cạnh tranh trong nông nghiệp ra sao, việc tác động với hàng hóa trong nước, hàng rào kỹ thuật của châu Âu, của các nước về chất lượng hàng hóa như thế nào… Vấn đề tổ chức lao động trong các doanh nghiệp, vấn đề cạnh tranh của các nước lớn. Rõ ràng có cạnh tranh thì cũng có cơ hội để chúng ta phát triển”, Phó Chủ tịch Quốc hội Phùng Quốc Hiển nói.
Vấn đề thuốc và thiết bị y tế các nước yêu cầu cần phải có đấu thầu quốc tế. Vậy câu chuyện tham gia đấu thầu trực tiếp đối với Việt Nam ra sao. Vấn đề sở hữu trí tuệ cũng là vấn đề đặt ra đối với các cơ quan, doanh nghiệp trong nước.
“Riêng vấn đề phán quyết của Trọng tài quốc tế, đây là vấn đề quan trọng, TVQH cần có một Nghị quyết riêng”, Phó Chủ tịch Quốc hội Phùng Quốc Hiển nêu ý kiến.
Theo Phó Chủ tịch Quốc hội Uông Chu Lưu, việc cho ý kiến vào 2 Hiệp định thể hiện ý chí của Việt Nam trong việc tham gia các Hiệp định, điều ước quốc tế. “Chúng ta cần dự báo, dự kiến được những khó khăn thách thức đặt ra khi tham gia 2 Hiệp định này”, Phó Chủ tịch Quốc hội Uông Chu Lưu nói.
Kết luận Phiên họp, Phó Chủ tịch Quốc hội Tòng Thị Phóng khẳng định: Việc UBTVQH cho ý kiến về việc trình Quốc hội phê chuẩn Hiệp định EVFTA và Hiệp định EVIPA là rất quan trọng. Hồ sơ, trình tự, thủ tục của 2 Hiệp định này đầy đủ, thể hiện quan điểm của Đảng về hội nhập quốc tế. Việc thành công trong việc đàm phán về 2 Hiệp định này không chỉ riêng của đoàn đàm phán và của có sự đóng góp không nhỏ của các đồng chí lãnh đạo Đảng, Nhà nước, Chính phủ, Quốc hội. TVQH đều nhất trí sẽ trình ra Quốc hội phê chuẩn 2 Hiệp định này tại Kỳ hợp thứ 9. TVQH nhất trí với Tờ trình của Chủ tịch nước và phần giải trình của Chính phủ sẽ trình trước Quốc hội.