Nhưng từ sau ngày miền Nam hoàn toàn giải phóng, thống nhất đất nước, nhất là khi Đảng, Nhà nước ta có chủ trương khuyến khích người dân ra đảo dựng nhà, tạo điều kiện để bà con làm ăn, sinh sống, đã hình thành nên một Thổ Châu - tên của đơn vị hành chính cấp xã tại quần đảo này.
Vẻ hoang sơ tại đảo Thổ Châu. Ảnh tư liệu: Thu Trang/Báo Tin tức
Từ số hộ dân chỉ đếm chưa hết đầu ngón tay, hiện nay Thổ Châu có sự hiện diện của gần 550 hộ. Điều này cho thấy đây là đảo lành, đất lành.
Quần đảo Thổ Chu có tổng diện tích gần 14 km2 với 8 hòn đảo, trong đó Thổ Chu là đảo lớn nhất, diện tích hơn 10 km2, còn lại là các đảo Hòn Đứng, Hòn Nhạn, Hòn Keo Ngựa, Hòn Khô, Hòn Từ, Hòn Cao Cát và Hòn Mô. Tính từ đảo lớn Thổ Chu - nơi đặt trung tâm hành chính xã đảo Thổ Châu vào tới vị trí Tây Nam đảo Phú Quốc xa hơn 100 km và cách thành phố Rạch Giá 220 km. Thổ Chu nằm gần đường hải biên quốc tế Bangkok (Thái Lan), Komponsom (Campuchia). Hòn Nhạn của quần đảo Thổ Chu được chọn làm điểm chuẩn A1 của đường cơ sở để xác định lãnh hải Việt Nam.
Ông Đỗ Văn Dừng, Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch UBND xã Thổ Châu cho biết, theo chủ trương của Tỉnh ủy, UBND tỉnh về xây dựng, phát triển vùng kinh tế mới, bảo vệ chủ quyền Tổ quốc lúc bấy giờ chỉ có 6 gia đình với khoảng 30 người ra đây lập nghiệp. Tới ngày 24/4/1993, xã đảo Thổ Châu chính thức được thành lập theo Nghị định số 19/1993/NĐ-CP của Chính phủ. Đa số cư dân trên đảo là dân chài cùng cán bộ hành chính xã, cán bộ Hải quân Vùng 5 và Biên phòng. Gần một năm sau đó, số dân trên đảo tăng lên 81 hộ, với 218 nhân khẩu.
Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch UBND xã Thổ Châu Đỗ Văn Dừng phấn khởi cho biết, từ khi thực hiện Nghị quyết Trung ương 4 (khóa X) về “Chiến lược biển Việt Nam đến năm 2020”, đề án chọn xã Thổ Châu làm “Đảo Thanh niên” của Trung ương Đoàn, xã nhận được nhiều sự quan tâm, hỗ trợ đầu tư phát triển của các cấp, ngành từ Trung ương đến địa phương trong và ngoài tỉnh.
Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch UBND xã Thổ Châu Đỗ Văn Dừng cho biết, dân số của xã hiện nay là 1.900 người, với 549 hộ dân. Ngư nghiệp trở thành kinh tế mũi nhọn với 66 tàu công suất từ 8-24 CV; hoạt động thu mua, chế biến mực quy mô lớn, với 850 tấn/năm, giải quyết việc làm cho hàng trăm lao động tại xã. Năm 2022, tổng sản lượng khai thác hải sản các loại đạt 150 tấn; xã duy trì 46 hộ nuôi cá lồng bè trên biển với 52 bè, sản lượng đạt 50 tấn.
Cuộc sống của người dân trên đảo ngày càng nâng lên, mạng di động đã phủ sóng tới đảo; đường quanh đảo được bê tông hóa; trên đảo đã có trạm y tế khang trang, có trường mẫu giáo, có điện 24/24 giờ; 100% hộ dân có phương tiện nghe, nhìn. Tỷ lệ hộ nghèo của xã giảm chỉ còn 1,46%. Từ 14 học sinh ban đầu, nay có trên 300 học sinh ở ba cấp học (Mầm non, Tiểu học, Trung học cơ sở). Thế hệ trẻ sinh ra trong những năm mới thành lập xã, sau khi học hành cơ bản đã có người quay về phục vụ địa phương.
Cấp ủy, chính quyền và nhân dân xã đảo rất vui mừng trước Quyết định số 633/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ về phê duyệt điều chỉnh quy hoạch chung xây dựng Phú Quốc, trong đó định hướng cho Thổ Châu phát triển sinh thái rừng và biển.
Những năm gần đây, tàu đánh cá xa bờ ở các tỉnh Quảng Ngãi, Bình Định, Khánh Hòa, Ninh Thuận, Bình Thuận, Bến Tre, Cà Mau... ở lại nhiều tháng đánh bắt trên vùng biển này. Thổ Châu là ngư trường đánh bắt bậc nhất cũng là "căn cứ" hậu cần nghề cá quan trọng, tạo nên "chợ" nhộn nhịp ở giữa biển Tây.
Các dịch vụ ăn theo tàu đánh cá phát triển mạnh mẽ, với các đội tàu vận tải, mua hải sản tải trọng lớn, chở hàng hóa, lương thực, thực phẩm, nước ngọt, đá lạnh bảo quản hải sản, dầu... từ đất liền ra Thổ Châu.
Các công trình được quan tâm xây dựng mới như, đường vòng quanh đảo, cảng cá, âu tàu… từ đó tạo điều kiện thuận lợi cho người dân đi lại, giao thương, phát triển kinh tế trên xã đảo. Thời gian tới, xã đảo Thổ Châu phát huy tinh thần tự lực tự cường, đoàn kết, đẩy mạnh phát triển sản xuất, chăn nuôi trồng trọt, khai thác đánh bắt hải sản và dịch vụ hậu cần nghề cá.
Xã phối hợp chặt chẽ với các đơn vị lực lượng vũ trang đóng quân trên địa bàn làm tốt công tác phối kết hợp, trao đổi thông tin, giữ vững mối đoàn kết quân dân. Cùng với đó là hỗ trợ khắc phục phòng, chống thiên tai, phòng cháy chữa cháy, đảm bảo vệ sinh môi trường, xây dựng nông thôn mới, đảm bảo quốc phòng an ninh, trật tự an toàn xã hội, làm tốt công tác quản lý và bảo vệ rừng trên đảo.
Trước khi chia tay chúng tôi, Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch UBND xã Thổ Châu Đỗ Văn Dừng cho biết, vấn đề Đảng bộ, quân và dân trên đảo quan tâm nhất hiện nay đó là phương tiện đi lại. Bởi hiện nay tàu chạy tuyến Bãi Vòng - Thổ Châu và ngược lại 5 ngày mới có một chuyến. Vì vậy, nếu được lãnh đạo tỉnh quan tâm điều chỉnh xuống còn 3 ngày/chuyến sẽ phù hợp với số lượng khách ra, vào đảo, cũng như phục vụ quân, dân xã đảo. Nếu thực hiện được lịch tàu chạy như trên cũng đồng nghĩa du lịch địa phương sẽ phát triển.