Phát triển bền vững Khu bảo tồn biển đảo Cồn Cỏ

Nhưng do tình trạng khai thác thủy sản quá mức, ô nhiễm môi trường biển và biến đổi khí hậu đã tác động đến tài nguyên biển, nhất là các rạn san hô đang có chiều hướng suy giảm. Vì vậy, việc tăng cường bảo tồn biển là một yêu cầu cấp thiết hiện nay nhằm duy trì rạn san hô cũng như bảo vệ nguồn lợi thủy sản nơi đây.

Đa dạng sinh học

Ông Trần Anh Ngọc Hiền, Phó Giám đốc Ban Quản lý Khu bảo tồn biển đảo Cồn Cỏ cho biết, Khu bảo tồn nằm ở cửa ngõ phía Nam Vịnh Bắc Bộ, thuộc Quảng Trị, với diện tích 4.532 ha, chia thành 3 phân khu: Bảo vệ nghiêm ngặt, Phục hồi sinh thái và Phát triển.

Khu bảo tồn này được đánh giá là một trong những vùng có tính đa dạng sinh học cao của Việt Nam, với các hệ sinh thái điển hình của vùng biển nhiệt đới như rạn san hô, rong cỏ biển (phân bố chủ yếu ở vùng Đông Nam và Tây Bắc đảo) và các loài cá…

Kết quả nghiên cứu và thống kê cho thấy, Khu bảo tồn biển đảo có khoảng 224 loài cá trong tổng số 960 loài cá phân bố ở vùng Vịnh Bắc Bộ, trong đó có 49 loài có giá trị kinh tế cao. Ngoài ra còn có 113 loài san hô cứng, 56 loài rong biển, 46 loài động vật đáy, 20 loài giáp xác, 87 loài cá rạn san hô, 164 loài thực vật phù du, 68 loài động vật phù du và các loài quý hiếm như cá heo, rùa biển.

Đặc biệt, Cồn Cỏ có một số loài hải sản quý hiếm đang đối diện với nguy cơ tuyệt chủng như hải sâm mít, cầu gai đá nhum đỏ, cá đuối, cá nàng đào đỏ, cá cháo biển, cá mú sọc trắng, cá mú vân sáng, mực nang vân hổ, tôm hùm đá, ốc đụn…Đây còn là khu vực tập trung các bãi đẻ của nhiều loài, có giá trị kinh tế cao và đặc hữu của vùng biển Trung Bộ.

Hệ sinh thái rạn san hô đóng vai trò quan trọng đối với các loài sinh vật biển, nguồn giống thủy sản và phát triển du lịch. Nên việc bảo vệ các rạn san hô là cần thiết để phát triển bền vững. Rạn san hô Khu bảo tồn biển đảo Cồn Cỏ được đánh giá còn tốt chỉ sau Phú Quốc, Côn Đảo, Hòn Mun và Cù Lao Chàm.

Song các rạn san hô đang có chiều hướng suy giảm do bị khai thác quá mức, ô nhiễm môi trường biển và tác động của biến đổi khí hậu. Vì vậy, việc tăng cường bảo tồn biển để duy trì những rạn san hô cũng như nguồn lợi thủy sản là một yêu cầu cấp thiết.

Thử nghiệm nuôi cấy san hô 
Thực hiện công tác bảo tồn và phát triển bền vững Khu bảo tồn biển đảo Cồn Cỏ, cùng với sự hỗ trợ của Hợp phần sinh kế bền vững bên trong và xung quanh các Khu bảo tồn biển- Hợp phần LMPA của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (2010 - 2011), Ban Quản lý đã khảo sát lắp đặt hệ thống phao đánh dấu phân vùng bảo vệ nghiêm ngặt của Khu bảo tồn biển đảo Cồn Cỏ, tạo điều kiện thuận lợi cho công tác bảo vệ môi trường và quản lý tài nguyên biển đảo.

Bên cạnh đó, Ban Quản lý đã phối hợp với các đơn vị triển khai các đề tài khoa học, nghiên cứu, thử nghiệm nuôi cấy san hô, phục hồi nguồn lợi biển trong Khu bảo tồn biển đảo như: Đề tài điều tra đánh giá nguồn lợi và đa dạng sinh học Cồn Cỏ; Nghiên cứu hệ sinh thái biển đảo Cồn Cỏ; Ứng dụng đa dạng sinh học khoa học kỹ thuật nuôi cấy san hô; Nghiên cứu đa dạng sinh học và các chất có hoạt tính sinh học của loài hải miên; Nghiên cứu về giá trị môi trường và sinh thái tại đảo Cồn Cỏ.

Ngoài ra, hàng năm Ban Quản lý cũng đã phối hợp với Tổ chức Bảo tồn thiên nhiên quốc tế (IUCN) trong việc triển khai chương trình: “Bảo tồn, cứu hộ rùa biển”, nhằm ngăn chặn nạn đánh bắt, mua bán rùa biển, đồng thời cứu hộ kịp thời rùa biển và tăng cường nhận thức cho người dân về công tác bảo tồn rùa biển; tiến hành điều tra thu thập mẫu vật, phân loại các loài sinh vật, xây dựng bộ cơ sở dữ liệu về đa dạng sinh học của Khu bảo tồn biển đảo Cồn Cỏ.

Trong công tác tuần tra giám sát, Ban Quản lý đã tích cực phối hợp với các đơn vị liên quan: Biên phòng, Kiểm ngư, Công an địa phương... hướng dẫn thực hiện quy chế quản lý Khu bảo tồn biển đảo, đồng thời kiên quyết xử lý các đối tượng vi phạm trong bảo vệ nguồn lợi thủy sản, bảo vệ môi trường biển.

Ông Trần Anh Ngọc Hiền cho rằng, để công tác bảo tồn đa dạng sinh học Khu bảo tồn biển đảo Cồn Cỏ đạt hiệu quả cao hơn nữa, trước tiên phải đẩy mạnh công tác tuần tra, giám sát, truy quét và ngăn chặn các tác động xâm hại tới tài nguyên biển.

Đặc biệt, phối hợp với Chi cục Thủy sản, các đồn Biên phòng ven biển tuần tra kiểm soát các tàu cá hoạt động, neo đậu trong Khu bảo tồn biển đảo. Đồng thời, thành lập đội tuần tra giám sát tình nguyện để vận động sự tham gia của người dân sống trong Khu bảo tồn biển đảo thực thi Quy chế quản lý.

Tỉnh Quảng Trị xây dựng kế hoạch chuyển trụ sở Ban Quản lý Khu bảo tồn biển đảo Cồn Cỏ từ đất liền ra đóng tại đảo Cồn Cỏ giúp cho công tác quản lý, giám sát chặt chẽ kịp thời. Sớm xây dựng Trung tâm cứu hộ rùa biển, tạo thuận lợi cho công tác bảo tồn và phát triển loài động vật quý hiếm này.

Đặc biệt, thiết lập một chương trình quan trắc tài nguyên và môi trường, định kỳ giám sát rạn san hô và thảm cỏ biển hàng năm để theo dõi biến động của chúng.

Triển khai mô hình đồng quản lý tài nguyên có sự tham gia của người dân, cũng như tăng cường giáo dục, nâng cao ý thức cho người dân bên trong và xung quanh Khu bảo tồn biển đảo thông qua các lớp tập huấn; in ấn phẩm, áp phích, tờ rơi, xây dựng phóng sự truyền hình, lồng ghép vào chương trình giáo dục các nội dung về bảo vệ nguồn tài nguyên biển...