Đảm bảo thuốc điều trị cho người dân. Ảnh: TTXVN
Theo Bộ Y tế, thời gian qua, Bộ Y tế đã có nhiều chủ trương, chính sách và triển khai thực hiện, trong đó có công tác bảo đảm nguồn cung ứng thuốc để đáp ứng đủ, kịp thời nhu cầu của phòng bệnh, chữa bệnh của người dân; bao gồm cả nhu cầu sử dụng trong các cơ sở khám chữa bệnh và ngoài thị trường.
Tuy nhiên có thể có một số thời điểm một số thuốc chưa kịp gia hạn giấy đăng ký lưu hành; một số thuốc thuộc nhóm thuốc rất hiếm như: thuốc chống độc, giải độc tố, huyết thanh kháng nọc rắn… thiếu nguồn cung cục bộ.
Có nhiều nguyên nhân khách quan và chủ quan dẫn đến tình trạng nêu trên. Có thể kể đến các nguyên nhân:
Các nguyên nhân khách quan như đứt gãy chuỗi cung ứng toàn cầu đối với thuốc, nguyên liệu làm thuốc do đại dịch COVID-19 và chiến tranh tại Châu Âu, giá nguyên vật liệu tăng, ảnh hưởng của chiến tranh tại Trung Đông dẫn đến việc vận chuyển thuốc gặp khó khăn.
Bộ Y tế nhận được nhiều thông tin về tình trạng thiếu nguồn cung thuốc đang xảy ra ở các nước trên thế giới kể cả Châu Âu, Mỹ; một số thuốc hiếm không thuộc danh mục thuốc được thanh toán bảo hiểm y tế, không có nguồn kinh phí chi trả cho các thuốc này. Đặc biệt có khó khăn trong công tác dự trù, xác định nhu cầu như: Một số thuốc hiếm rất khó dự trù số lượng sử dụng vì nhu cầu phụ thuộc vào tình hình bệnh tật phát sinh của từng năm; việc cấp/gia hạn giấy đăng ký lưu hành do tác động của đại dịch COVID-19 đến công tác thẩm định hồ sơ đăng ký thuốc và cấp/gia hạn giấy đăng ký lưu hành thuốc; nguyên nhân liên quan cơ chế, chính sách, pháp luật như trình tự, thủ tục cấp gia hạn đăng ký lưu hành được quy định trong Luật Dược có một số quy định bắt buộc chưa phù hợp với thực tiễn.
Các nguyên nhân chủ quan được cho là do một số cơ sở khám chữa bệnh thiếu chủ động trong việc lập kế hoạch, đặt hàng với nhà cung ứng, đặc biệt là các thuốc hiếm, thuốc hạn chế nguồn cung, thuốc chuyên khoa phụ thuộc chủ yếu vào các cơ sở sản xuất nước ngoài; các cơ sở y tế, địa phương chưa sát sao trong việc chỉ đạo đảm bảo cung ứng thuốc (thiếu chủ động trong dự trù, xác định nhu cầu, lập kế hoạch, thực hiện công tác đấu thầu, mua sắm…). Việc cấp/gia hạn giấy đăng ký lưu hành bị ảnh hưởng do nhân lực quản lý và thực hiện việc gia hạn đăng ký lưu hành tại Bộ Y tế còn thiếu: Bình quân, mỗi công chức phải đảm nhiệm khoảng 1.300 hồ sơ/năm (trong đó có khoảng 200 hồ sơ gia hạn; Chất lượng hồ sơ đăng ký thuốc của doanh nghiệp còn thấp); do tâm lý e dè của một số cơ sở khám, chữa bệnh trong công tác tổ chức đấu thầu, mua sắm thuốc mặc dù các quy định về đấu thầu thuốc đã có đầy đủ hành lang pháp lý.
Để giải quyết tình trạng thiếu thuốc nêu trên, Bộ Y tế đã triển khai một số nội dung như:
Về việc cấp Giấy đăng ký lưu hành thuốc (GĐKLH), trong năm 2023, Bộ Y tế đã trình cấp có thẩm quyền các văn bản nhằm bảo đảm thuốc, thiết bị y tế đáp ứng nhu cầu khám, chữa bệnh của người dân như: Nghị quyết số 80/2023/QH15 của Quốc hội cho phép các thuốc đủ điều kiện được gia hạn duy trì hiệu lực lưu hành đến hết năm 2024; Nghị quyết số 30/NQ-CP của Chính phủ về việc tiếp tục thực hiện các giải pháp để bảo đảm thuốc, trang thiết bị y tế; ban hành và triển khai các văn bản quy phạm pháp luật làm cơ sở cho việc bảo đảm hậu cần và nguồn cung lĩnh vực dược. Tính đến thời điểm hiện tại đã và đang có trên 23.000 thuốc có giấy đăng ký lưu hành đang còn hiệu lực với khoảng 800 hoạt chất các loại nên bảo đảm cung ứng đủ thuốc cho nhu cầu khám chữa bệnh.
Bên cạnh việc cấp GĐKLH thuốc, Bộ Y tế cũng đã thực hiện việc cấp phép nhập khẩu cho các thuốc chưa được cấp GĐKLH trong một số trường hợp: cấp phép nhập khẩu thuốc hiếm, thuốc hạn chế nguồn cung, thuốc cấp cứu, thuốc chống độc để phục vụ cho nhu cầu điều trị đặc biệt của bệnh viện; hàng năm cấp phép nhập khẩu vaccine sốt vàng để sử dụng cho các chiến sĩ trong lực lượng gìn giữ hoà bình tại Nam Xu-đăng. Khi đại dịch COVID-19 xảy ra, Bộ Y tế đã nỗ lực trong việc cấp phép nhập khẩu vắc xin phòng COVID-19, thuốc điều trị COVID-19 để đảm bảo công tác cung ứng đủ thuốc cho nhu cầu phòng bệnh, chữa bệnh của người dân.
Bên cạnh đó, Bộ Y tế thường xuyên có văn bản chỉ đạo các cơ sở kinh doanh dược, cơ sở khám bệnh, chữa bệnh phải thực hiện các công tác mua sắm, dự trù để đảm bảo đủ thuốc cho nhu cầu điều trị, đặc biệt vào các dịp lễ, tết, thời tiết giao mùa (đông – xuân, xuân – hè…) là thời điểm có nguy cơ gia tăng các ca bệnh.
Các biện pháp trên có thể giải quyết tạm thời tình trạng thiếu thuốc cục bộ, tuy nhiên để giải quyết các vấn đề liên quan đến đảm bảo cung ứng thuốc một các triệt để và lâu dài thì cần điều chỉnh các chính sách phù hợp với thực tiễn, trong đó sửa đổi Luật dược là giải pháp trọng tâm hàng đầu.
Một số nội dung trong Luật Dược sửa đổi nhằm hướng tới nội dung này như: Sắp xếp lại hệ thống cơ sở kinh doanh dược, bổ sung thêm một số loại hình kinh doanh, phương thức kinh doanh; đơn giản hoá thủ tục hành chính trong việc cấp Giấy đăng ký lưu hành thuốc, cấp phép nhập khẩu thuốc.
Từ đó, Việt Nam có thể tăng cường khả năng tiếp cận thuốc chất lượng, an toàn, hiệu quả đến người dân, đồng thời làm giảm giá thành thuốc và kết quả là giảm chi phí điều trị cho người dân.
Dự kiến trong giai đoạn tới, sau khi Luật dược sửa đổi ban hành, Bộ Y tế sẽ trình Chính phủ Nghị định hướng dẫn chi tiết Luật dược sửa đổi và các thông tư liên quan nhằm cụ thể hoá các chính sách tại Luật dược sửa đổi để tăng cường đảm bảo cung ứng thuốc có chất lượng, hạn chế tình trạng thiếu thuốc như giai đoạn vừa qua.