Thuốc lá nhập lậu tràn lan trên thị trường không chỉ khiến Nhà nước thất thu hơn 4.000 tỉ đồng tiền thuế mỗi năm mà còn ảnh hưởng đến sức khỏe người tiêu dùng, làm rối loạn thị trường trong nước.
Ồ ạt tràn qua biên giới
Tình hình buôn lậu thuốc lá ngoại ở khu vực biên giới trên cả nước đang diễn biến phức tạp. Tại các huyện biên giới của tỉnh Long An, lợi dụng lũ đổ về, các đối tượng buôn lậu chẻ hàng và sử dụng xuồng ghe chạy theo các sông rạch nhằm tránh né các chốt biên phòng và quản lý thị trường. Điểm nóng nhất về buôn lậu thuốc lá tại Long An là bến đò Bào Trai, xã Lộc Giang (huyện Đức Hòa).
Thuốc lá ngoại nhập lậu bày bán công khai trên phố Lê Thái Tổ, Hà Nội. |
Hằng ngày, có từ 300 - 500 lượt người dân ở xã Lộc Giang và các xã lân cận tham gia vận chuyển thuốc lá về TP Hồ Chí Minh tiêu thụ. Từ đầu tháng 10/2013 đến nay, các lực lượng chống buôn lậu của tỉnh đã phát hiện, bắt gần 50 vụ, thu hồi hàng hóa trị giá hàng tỷ đồng. Lợi dụng lực lượng quản lý thị trường mỏng, một đội chỉ có 4 - 6 người phụ trách hai huyện, thiếu phương tiện để tuần tra trên các sông rạch nên vào mùa lũ các đối tượng buôn lậu gia tăng hoạt động.
Vi phạm công khai
Việc quản lý thuốc lá bán lẻ còn nhiều kẽ hở cũng tạo cơ hội cho một lượng lớn thuốc lá nhập lậu tràn vào nội địa và được tiêu thụ một cách ngang nhiên trên thị trường các đô thị lớn.
Phố Lê Thái Tổ, Hà Nội là một trong những địa điểm bày bán công khai thuốc lá lậu. Những cây thuốc lá với đủ nhãn hiệu như Esse, Zest, Hero, Parliament, Garam… vô cùng bắt mắt được bày bán công khai trên vỉa hè. Chưa bàn đến chuyện thuốc lá ở đây có phải là hàng lậu không, ngay việc bày bán, quảng cáo thuốc lá công khai như vậy đã là hành vi vi phạm pháp luật. Vì theo quy định, điểm bán lẻ thuốc lá phải có địa điểm cố định, rõ ràng, diện tích tối thiểu 3 m2 trở lên. Tuy nhiên, những người bán hàng ở đây không hề tỏ ra lo lắng. Chỉ khi thấy phóng viên giơ máy chụp ảnh, họ mới xua tay đuổi.
Gần khu vực cổng trường THPT Chu Văn An (quận Tây Hồ) trên phố Thụy Khuê, cảnh học sinh nam phì phèo thuốc lá trong những quán nước ven đường không phải là hình ảnh hiếm gặp. Chủ quán bán thuốc lá cho học sinh mà không hề quan tâm đến quy định về độ tuổi được mua thuốc lá. Theo quan sát của chúng tôi, bên cạnh thuốc lá nội như Vinataba thì cửa hàng còn bán thuốc lá Marlboro trắng và đỏ. Khi được hỏi về nguồn gốc của những bao thuốc lá ngoại, chủ quán khẳng định đây là thuốc lá nhập ngoại. Tuy nhiên, họ không hề có giấy tờ chứng minh nguồn gốc, xuất xứ của các bao thuốc lá dán nhãn ngoại này.
Thuốc lá nhập lậu còn được bày bán và tiêu thụ công khai tại các quầy hàng tạm bợ quanh khu vực hồ Hoàn Kiếm, các quán nước trên vỉa hè nhiều tuyến phố như Giải Phóng, Thụy Khuê, Phương Liệt, Tôn Đức Thắng hay tại khu vực các cổng trường ĐH, CĐ và cả THPT. Hầu hết các quán nước vỉa hè hoặc những điểm bán thuốc lá lưu động đều không đủ điều kiện bán lẻ thuốc lá.
Thiệt hại lớn
Thuốc lá nhập lậu thường có kiểu dáng hấp dẫn người sử dụng, trên bao bì không có khuyến cáo nào về thời gian sử dụng và tác hại đến sức khỏe bằng chữ và hình ảnh. Theo Hiệp hội Thuốc lá Việt Nam, mỗi năm có khoảng 800 triệu bao thuốc lá lậu tràn vào nội địa khiến Nhà nước thất thu từ 4.000 - 4.200 tỉ đồng. Ngoài ra, thuốc lá lậu cũng gây thiệt hại cho các doanh nghiệp thuốc lá trong nước khoảng 300 tỉ đồng/năm. Tại một số địa phương, thuốc lá lậu đã chiếm thị phần tiêu thụ lớn như TP Hồ Chí Minh (53%), miền Trung (9%) và miền Bắc (3%).
Ông Nguyễn Mạnh Hùng, Tổng thư ký Hội Tiêu chuẩn và Bảo vệ người tiêu dùng cho biết: Việc thiếu kiểm soát sẽ khiến thuốc lá lậu có cơ hội tung hoành trên thị trường. Điều này cũng làm cho các loại thuốc lá giả nhãn mác xâm nhập gây rối loạn thị trường.
“Mặc dù các lực lượng chức năng đã tăng cường tuần tra, kiểm soát, phát hiện nhiều vụ buôn bán, vận chuyển thuốc lá trái phép nhưng tình trạng này vẫn diễn ra công khai trên cả ba tuyến biên giới Bắc, Trung và Tây Nam”, Phó Cục trưởng Cục Quản lý thị trường Đỗ Thanh Lam cho biết. Vì vậy, chính quyền các địa phương và lực lượng chức năng cần phối hợp hiệu quả hơn nữa trong công tác đấu tranh phòng, chống buôn lậu, hàng giả và gian lận thương mại ở khu vực biên giới. Mặt khác, các địa phương cần tuyên truyền, phổ biến các quy định của pháp luật về cấm buôn bán, vận chuyển thuốc lá đến các hộ kinh doanh và người tiêu dùng để từ đó người dân có thái độ ứng xử đúng pháp luật đối với mặt hàng này.
Thu Hồng - Hoàng Dương -Thanh Tuấn