Những bước đi mạnh mẽ chuẩn bị cho thế hệ trẻ trong tương lai số

Thưa bà, 50 năm hợp tác Việt Nam – UNICEF và 35 năm kể từ khi Việt Nam phê chuẩn Công ước Quyền trẻ em đã mang lại những dấu ấn quan trọng nào cho công tác bảo vệ, chăm sóc và phát triển trẻ em Việt Nam? Bà đánh giá như thế nào về sự thay đổi trong đời sống trẻ em Việt Nam trong 5 thập kỷ qua?

Việc Việt Nam phê chuẩn Công ước về Quyền trẻ em năm 1990 là một cột mốc lịch sử – không chỉ đối với quốc gia mà còn đối với khu vực. Việt Nam là nước đầu tiên ở châu Á và thứ hai trên thế giới thực hiện bước đi táo bạo này, thể hiện cam kết tiên phong về quyền và phúc lợi của trẻ em.

Trong 35 năm qua, chúng ta đã chứng kiến những tiến bộ vượt bậc. Tỷ lệ tử vong trẻ em dưới 5 tuổi giảm mạnh – một chỉ số quan trọng cho thấy tiếp cận dịch vụ y tế và chăm sóc bà mẹ đã được cải thiện. Tỷ lệ trẻ em thấp còi dưới 5 tuổi giảm hơn một nửa, phản ánh cải thiện về dinh dưỡng và chăm sóc trẻ em giai đoạn đầu đời. Việc tiếp cận nước sạch và vệ sinh môi trường cũng tăng đáng kể. Những cải thiện này thể hiện những thay đổi thực chất trong đời sống hàng ngày của hàng triệu trẻ em.

Ngoài các thành tựu trên, Việt Nam đã củng cố khung pháp lý và chính sách bảo vệ trẻ em. Luật Trẻ em 2016, các sửa đổi đối với Luật Giáo dục và Bộ luật Lao động, cùng Luật Tư pháp người chưa thành niên phản ánh cam kết thể chế vững chắc. Việc thành lập Tòa Gia đình và người chưa thành niên, việc ban hành Nghị định về công tác xã hội, cùng việc thành lập Ủy ban Quốc gia về trẻ em đã tích hợp sâu hơn công tác bảo vệ trẻ em vào hệ thống tư pháp và xã hội.

Việc thành lập Ủy ban Quốc gia về trẻ em và triển khai các Kế hoạch hành động quốc gia cho trẻ em cũng giúp đảm bảo rằng quyền trẻ em không chỉ là mục tiêu lý tưởng, mà còn được thực hiện thực chất trong các lĩnh vực.

Tóm lại, cuộc sống của trẻ em Việt Nam ngày nay khỏe mạnh hơn, an toàn hơn và có nhiều cơ hội hơn bao giờ hết. Thành tựu này chứng minh vai trò tiên phong của Việt Nam và sức mạnh của quan hệ đối tác.

Nhân dịp kỷ niệm này, UNICEF và Chính phủ Việt Nam sẽ tổ chức những hoạt động gì? Mục tiêu chính UNICEF muốn gửi gắm thông qua chuỗi sự kiện là gì?

Để kỷ niệm 50 năm tiến bộ trong quyền trẻ em và phản ánh những thách thức hiện nay, UNICEF Việt Nam và các đối tác tổ chức một loạt sự kiện ý nghĩa.

Trọng tâm của chuỗi hoạt động kỷ niệm là buổi lễ đặc biệt vinh danh 50 năm hợp tác Việt Nam – UNICEF và 35 năm Việt Nam phê chuẩn Công ước về Quyền trẻ em. Sự kiện sẽ quy tụ các lãnh đạo cao cấp từ Chính phủ, UNICEF, Ủy ban Liên hợp quốc về Quyền trẻ em và hơn 200 đại biểu – bao gồm trẻ em, quan chức, nhà ngoại giao, tổ chức quốc tế, các nhóm xã hội và chuyên gia có đóng góp quan trọng trong việc thúc đẩy quyền trẻ em tại Việt Nam.

Dựa trên động lực này, UNICEF phối hợp với Viện Kinh tế, Xã hội và Môi trường, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh tổ chức đối thoại đánh giá thành tựu, xác định ưu tiên và hình thành Chương trình nghị sự trẻ em cho tương lai – đảm bảo Việt Nam tiếp tục đầu tư vào nguồn nhân lực chất lượng cao cho phát triển bền vững.

Trong khuôn khổ sự kiện, UNICEF sẽ tổ chức Đối thoại về Trí tuệ nhân tạo và Quyền trẻ em, nhằm tích hợp các nguyên tắc của Công ước về Quyền trẻ em – như không phân biệt đối xử, quyền tham gia và quyền lợi tốt nhất của trẻ – vào khuôn khổ pháp lý trí tuệ nhân tạo (AI) mới nổi tại Việt Nam.

Để tôn vinh hành trình này bằng hình ảnh, UNICEF sẽ tổ chức triển lãm ảnh tại Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh, đi kèm một cuốn sách ảnh kỷ niệm. Bộ sưu tập này là lời tri ân cho cam kết rằng mọi trẻ em – bất kể dân tộc, giới tính, khả năng hay thu nhập – đều có quyền được sống, phát triển và vươn lên. Đây cũng là lời nhắc nhở mạnh mẽ về những thành tựu đã đạt được và những thử thách còn ở phía trước.

Thông qua các sự kiện này, UNICEF muốn truyền tải một thông điệp rõ ràng: tôn vinh quan hệ đối tác lâu dài với Việt Nam, làm nổi bật những thành tựu quan trọng và các thách thức hiện nay về quyền trẻ em, đồng thời khẳng định cam kết vững chắc của Việt Nam trong việc bảo vệ và thúc đẩy quyền của mọi trẻ em trong bối cảnh phát triển kinh tế - xã hội nhanh chóng.

Lễ kỷ niệm này đặc biệt ý nghĩa vì quy tụ nhiều thế hệ đồng nghiệp và đối tác của UNICEF. Các cựu đại diện và nhân viên quốc tế đã trở về Việt Nam tham dự buổi lễ – trong đó có một người từng mở văn phòng UNICEF tại Hà Nội vào năm 1975. Đây không chỉ là dịp tôn vinh những thành tựu mà còn là cuộc hội ngộ đầy cảm xúc, nối kết những người đã góp phần tạo dựng di sản UNICEF tại Việt Nam và nhắc nhở chúng ta rằng tiến bộ vì trẻ em được xây dựng trên nhiều thập kỷ cống hiến và hợp tác.

Trong quá trình hợp tác, UNICEF nhận thấy điểm mạnh lớn nhất của Việt Nam trong các chính sách về trẻ em là gì? Những lĩnh vực nào Việt Nam cần tiếp tục nỗ lực để đạt các mục tiêu phát triển trẻ em bền vững?

Điểm mạnh lớn nhất của Việt Nam trong chính sách liên quan đến trẻ em là sự phù hợp mạnh mẽ với Công ước về Quyền trẻ em, đã được phê chuẩn 35 năm trước. Việt Nam đã đạt nhiều tiến bộ quan trọng, bao gồm Luật Trẻ em 2016, sửa đổi Luật Giáo dục, phê chuẩn Công ước về Quyền của Người khuyết tật, Luật Tư pháp người chưa thành niên và Chương trình Hành động Quốc gia vì trẻ em (2021–2030). Những bước đi này thể hiện cam kết rõ ràng với quyền trẻ em.

Để biến những chính sách này thành tác động thực tế, Việt Nam cần tăng cường phối hợp chính sách, giám sát thường xuyên việc thực hiện giữa các bộ, ngành, và đảm bảo đầu tư công đầy đủ cho các chương trình và dịch vụ chất lượng.

Trong tương lai, có 5 lĩnh vực ưu tiên:

Về chuyển đổi số, mở rộng tiếp cận và nâng cao năng lực số cho tất cả trẻ em gái và trai, đồng thời đảm bảo an toàn trực tuyến thông qua luật pháp cập nhật và các công cụ thân thiện với trẻ em.

Về khả năng chống chịu với biến đổi khí hậu, cần đầu tư vào các dịch vụ thích ứng với khí hậu, giảm rủi ro thiên tai tập trung vào trẻ em và hỗ trợ trẻ em, thanh thiếu niên tham gia bảo vệ môi trường và hành động vì khí hậu.

Trước những thay đổi về cơ cấu dân số và sự giảm số lượng trẻ em, việc đầu tư cho những nhóm trẻ dễ bị tổn thương là rất cần thiết — bao gồm trẻ em khuyết tật, trẻ em dân tộc thiểu số và những trẻ bị ảnh hưởng bởi di cư, đặc biệt trong lĩnh vực học tập, kỹ năng và năng lực, cũng như đảm bảo tiếp cận công bằng với y tế, dinh dưỡng và bảo trợ xã hội.

Đầu tư vào công tác bảo vệ và các dịch vụ xã hội nhằm ngăn ngừa và ứng phó với bạo lực thể chất, tinh thần hoặc trực tuyến, đồng thời củng cố hệ thống và năng lực bảo vệ các trẻ em gái và trai dễ bị tổn thương nhất.

Cuối cùng, tạo điều kiện để trẻ em và thanh thiếu niên tham gia đầy đủ vào cộng đồng và các quyết định có ảnh hưởng đến cuộc sống của các em. Một trẻ em sinh ra ở Việt Nam hôm nay nên lớn lên trong xã hội với y tế phổ quát, giáo dục toàn diện, và cơ hội bình đẳng bất kể nơi sinh, giới tính, địa vị hay dân tộc. Đạt được tầm nhìn này trước 2045 – khi Việt Nam hướng tới quốc gia thu nhập cao – đòi hỏi hành động mạnh mẽ ngay từ bây giờ. Đầu tư vào trẻ em không chỉ đúng mà còn là khoản đầu tư thông minh cho tương lai bền vững, sáng tạo và bao trùm.

UNICEF kỳ vọng gì ở thế hệ thanh thiếu niên Việt Nam hiện nay – thế hệ lớn lên trong thời đại số? UNICEF sẽ đồng hành ra sao để bảo vệ họ trước các rủi ro mới, đồng thời tạo điều kiện để họ phát triển toàn diện?

Việt Nam đang có những bước đi mạnh mẽ để chuẩn bị cho thế hệ trẻ trong tương lai số, và UNICEF tự hào là đối tác lâu dài trong hành trình này.

Cùng với Bộ Giáo dục và Đào tạo, chúng tôi hỗ trợ tăng cường năng lực số và AI cho giáo viên, học sinh, và quản lý giáo dục. Điều này bao gồm phát triển Chiến lược AI quốc gia cho giáo dục, khung năng lực số, và các chương trình kỹ năng giúp thanh, thiếu niên chuẩn bị cho nghề nghiệp và thách thức tương lai.

Chúng tôi cũng thử nghiệm các công cụ sáng tạo trong lớp học – như nền tảng học tập "gamified" (tích hợp các yếu tố trò chơi vào môi trường học tập) và công nghệ trợ giúp AI cho trẻ em khuyết tật – nhằm làm cho việc học cá nhân hóa, hấp dẫn và toàn diện. UNICEF luôn thúc đẩy chuyển đổi số toàn diện, đạo đức và tiếp cận mọi trẻ em, đặc biệt là nhóm thiệt thòi nhất.

Chúng tôi luôn ủng hộ chuyển đổi số toàn diện, có đạo đức và tiếp cận được với mọi trẻ em, đặc biệt là những nhóm trẻ dễ bị thiệt thòi nhất. Tiến bộ số phải đi đôi với an toàn số. Khi trẻ em dành nhiều thời gian trực tuyến, các em đối mặt với những rủi ro như bắt nạt mạng và khai thác. UNICEF phối hợp với các trường học dạy kỹ năng số và bảo vệ trực tuyến, hỗ trợ phụ huynh xây dựng niềm tin và giao tiếp cởi mở, đồng thời hợp tác với các nhà hoạch định chính sách để củng cố luật pháp bảo vệ mọi trẻ em dưới 18 tuổi trong không gian số.

Chuẩn bị cho thanh thiếu niên trong thời đại số không chỉ là dạy công nghệ,mà là trao quyền để các em sử dụng công nghệ một cách an toàn, tự tin và có trách nhiệm. UNICEF cam kết thu hẹp khoảng cách số và đảm bảo mọi trẻ em có kỹ năng, được bảo vệ và có cơ hội phát triển trong thế giới vận hành bởi AI.

Thông điệp quan trọng nhất mà UNICEF muốn gửi đến Chính phủ, các đối tác và toàn xã hội Việt Nam nhân dịp kỷ niệm này là gì?

UNICEF tự hào đồng hành cùng Việt Nam suốt 50 năm – qua chiến tranh, phục hồi và chuyển đổi – và vẫn sát cánh cùng Chính phủ và nhân dân Việt Nam. Khi kỷ niệm 35 năm Việt Nam phê chuẩn Công ước về Quyền trẻ em, chúng tôi tái khẳng định cam kết đồng hành cùng tất cả trẻ em gái và trai trong thời đại mới.

Chúng tôi cũng kêu gọi tất cả mọi người: Bạn sẽ đồng hành cùng trẻ em chứ? Bạn sẽ lên tiếng khi một trẻ em bị bỏ lại phía sau chứ? Bạn sẽ đảm bảo không để một bé gái hay bé trai nào trở nên vô hình – cả về chính sách lẫn thực tiễn chứ?

Khi chúng ta đồng hành cùng trẻ em, chúng ta cũng đang vì hiện tại và tương lai của Việt Nam. Cùng nhau, chúng ta có thể làm cho 50 năm tới thậm chí còn ấn tượng hơn.

Trân trọng cảm ơn bà!