Lĩnh vực công nghiệp và việc hình thành các khu công nghiệp (KCN) đóng vai trò quan trọng đối với sự phát triển kinh tế xã hội và tạo nền tảng thực hiện công nghiệp hóa, hiện đại hóa (CNH-HĐH) đất nước. Giai cấp công nhân luôn là giai cấp đại diện, lãnh đạo và đi đầu trong sự nghiệp đổi mới. Qua nhiều thời kỳ, Đảng và Nhà nước luôn quan tâm, chăm lo phát triển nhà ở cho công nhân tại khu vực này, nhằm nâng cấp chất lượng nhà ở, cải thiện điều kiện sống cho người dân và đảm bảo an sinh xã hội. Bộ trưởng Bộ Xây dựng Trịnh Đình Dũng đã phát biểu như vậy nhân khai mạc Hội thảo quốc gia Nhà ở công nhân – thực trạng và giải pháp, tổ chức ngày 17/10 tại thành phố Bình Bương, tỉnh Bình Dương.
|
Nhiều công nhân phải ở trong những căn nhò trọ nhếch nhác như thế này. |
Còn xa mục tiêu
Theo số liệu từ Vụ Quản lý các khu kinh tế - Bộ Kế hoạch và Đầu tư, cả nước hiện có trên 260 KCN với tổng diện tích đất khoảng 72.000 ha, 170 KCN đã đi vào hoạt động và thu hút được gần 4.000 dự án có vốn đầu tư nước ngoài, 4.400 dự án đầu tư trong nước với tổng vốn đăng ký xấp xỉ 54 tỷ đô la Mỹ (USD) và 336.000 tỷ đồng. Các khu kinh tế ở Việt Nam cũng đã thu hút được 700 dự án trong và ngoài nước với tổng vốn đăng ký đầu tư gần 33 tỷ USD và 330.000 tỷ đồng. Khoảng 1,6 triệu lao động trực tiếp đang làm việc tại các KCN và hàng triệu công nhân, lao động tại các xí nghiệp, cơ sở sản xuất quy mô lớn thuộc các cụm công nghiệp hoặc độc lập. "Vì thế, nhu cầu phát triển nhà ở cho công nhân, người lao động tại các khu, cụm công nghiệp là rất lớn. Nhất là khi, hiện nay, chỉ mới 20% công nhân có chỗ ở ổn định và khoảng 80% đang phải đi thuê nhà với mức giá từ 150.000 đến 200.000 đồng/người/tháng với điều kiện ăn ở kém, chi phí sinh hoạt cao, trong khi thu nhập bình quân của người lao động tại các KCN chỉ khoảng 2,5 triệu đồng/tháng" - ông Vũ Hồng Quang, Phó Ban Chính sách – Pháp luật, Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam đánh giá.
Ông Nguyễn Quốc Tuấn, Giám đốc Sở Xây dựng Hà Nội, cho biết: với mức thu nhập thấp và điều kiện nhà ở khó khăn, công nhân lao động rất thiếu cơ hội, điều kiện để thỏa mãn nhu cầu vui chơi, giải trí, thể thao, nghỉ ngơi, học tập và giao lưu tình cảm. Đặc biệt, tại các KCN đông lao động nữ, vấn đề hôn nhân và gia đình trở nên bức xúc nhưng chưa được các doanh nghiệp, cơ quan và tổ chức quan tâm thỏa đáng.
Theo Quyết định 66/2009/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ về phát triển nhà ở cho công nhân lao động các KCN, các địa phương đã đăng ký giai đoạn 2010-2015 với tổng số khoảng 110 dự án để đáp ứng chỗ ở cho trên 960.000 người. Đến nay, chỉ mới 25 dự án được khởi công xây dựng, giải quyết chỗ ở cho khoảng 129.000 công nhân lao động, 9 dự án đã hoàn thành và bàn giao đưa vào sử dụng. Rõ ràng, những gì đã và đang thực hiện chưa đạt các mục tiêu đề ra và còn cách xa so với yêu cầu thực tế, Bộ trưởng Trịnh Đình Dũng khẳng định.
Thay đổi tư duy để phát triển phù hợp
Ổn định về nhà ở cho công nhân lao động cũng chính là duy trì lực lượng lao động cho các doanh nghiệp, các KCN, tạo nền tảng phát triển vững chắc. Phát triển nhà ở cho công nhân lao động, không thể thiếu sự tham gia của các doanh nghiệp cùng với sự điều tiết, quản lý điều hành của Nhà nước.
Ông Nguyễn Trần Nam, Thứ trưởng Bộ Xây dựng cho biết, Bộ đã kiến nghị Chính phủ hình thành quỹ tiết kiệm nhà ở, quỹ tín thác đầu tư và vay vốn từ ngân hàng chính sách Trung Quốc. Đây sẽ là các kênh tài chính quan trọng, hỗ trợ và tạo nguồn lực để phát triển nhà ở cho công nhân tại các khu và cụm công nghiệp.
Tiến sỹ Phạm Sỹ Liêm, Phó Chủ tịch Tổng hội Xây dựng nhắc lại, trước đây, khi còn bao cấp, một số dự án lớn như thủy điện Hòa Bình đã được Nhà nước đầu tư xây dựng toàn bộ nhà ở cho công nhân, nhà trẻ và trường học cho con em người lao động, khu vực chợ… để phục vụ an sinh xã hội. Tuy nhiên, khi các doanh nghiệp tham gia đầu tư vào các KCN, vấn đề nhà ở cho công nhân và các khu vực phụ trợ hầu như đã bị bỏ ngỏ và buông lỏng, thậm chí còn giao toàn bộ cho khối doanh nghiệp. Nhà nước cần quản lý việc phát triển, xây dựng nhà ở cho công nhân lao động. Ban hành các quy định cụ thể về điều kiện ăn ở hợp vệ sinh tại các nhà trọ, diện tích nhà ở tối thiểu có thể từ 7 đến 8m2/người. Cần đổi mới tư duy và coi nhà ở công nhân phải là một bộ phận của khu đô thị, góp phần tạo bộ mặt đô thị và cần được Nhà nước đầu tư, quản lý, xây dựng quy hoạch phát triển rõ ràng.
Ngoài việc tham khảo các kinh nghiệm từ nước ngoài, xây dựng và thiết kế nhà ở công nhân nên dựa vào mô hình nhà ở thương mại để vừa đảm bảo mỹ quan, kiến trúc đô thị, vừa tạo sự cân bằng và hài hòa về môi trường sống, điều kiện sống của dân cư đô thị. Nhà nước nên khuyến khích sự tham gia đầu tư của khối tư nhân thông qua mô hình hợp tác công tư (PPP) để tạo thêm nguồn lực phát triển nhà ở công nhân, thậm chí phải trích một phần từ nguồn thu thuế từ các nhà máy và khu công nghiệp, ông Liêm góp ý.
Ông Đặng Hoàng Huy, Chủ tịch Hội đồng quản trị, Tổng giám đốc Công ty cổ phần bê tông và xây dựng Vinaconex Xuân Mai kiến nghị, Nhà nước cần có chính sách và hướng dẫn ưu tiên cho các dự án xây dựng nhà ở công nhân. Các doanh nghiệp cần được tập huấn đào tạo để hiểu và làm đúng các chính sách ưu đãi về nhà ở xã hội. Đặc biệt, nên sớm có cơ chế tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp đã đầu tư tiền vốn xây dựng nhà ở công nhân.
Có thể thấy, vấn đề nhà ở cho công nhân lao động tại các KCN đang ngày càng trở nên cấp thiết và trở thành áp lực lớn cho nhiều địa phương. Đây là nhiệm vụ quan trọng, lâu dài và đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ của các cấp, ngành, doanh nghiệp và toàn xã hội. Trong bối cảnh còn nhiều khó khăn và hướng tới những mục tiêu cao về thu nhập và cải thiện đời sống cho dân cư, vai trò và trách nhiệm của Nhà nước, của xã hội, các doanh nghiệp sử dụng lao động tại KCN và doanh nghiệp kinh doanh bất động sản… cần phải đề cao hơn nữa mới thúc đẩy việc thực hiện mục tiêu phát triển nhà ở công nhân. Có như vậy mới đảm bảo công bằng và an sinh xã hội, đảm bảo môi trường, bộ mặt không gian và kiến trúc đô thị và đảm bảo nguồn lực lâu dài, bền vững để thực hiện CNH-HĐH đất nước.
Ngọc Quỳnh