Ai xả nhiều rác thì phải trả nhiều tiền
Tại cuộc gặp gỡ báo chí để trao đổi về việc những điểm mới trong dự thảo Luật Bảo vệ môi trường (sửa đổi) đang được lấy ý kiến diễn ra ngày 3/6, ông Nguyễn Thượng Hiền, Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Môi trường (Bộ Tài nguyên và Môi trường) cho biết, công tác quản lý nhà nước về chất thải rắn thời gian qua còn nhiều bất cập, chưa đáp ứng được yêu cầu đặt ra.
Trong đó, chức năng quản lý được giao cho nhiều Bộ cùng chịu trách nhiệm như Bộ Tài nguyên và Môi trường, Bộ Xây dựng…Ở địa phương, cơ quan chuyên môn giúp việc cho UBND cấp tỉnh về vấn đề quản lý chất thải rắn sinh hoạt có nơi là Sở Tài nguyên và Môi trường, có nơi lại là Sở Xây dựng. Việc này dẫn đến công tác quản lý về chất thải rắn sinh hoạt còn nhiều hạn chế, chưa đáp ứng được yêu cầu đặt ra. Vấn đề chất thải rắn sinh hoạt có nơi, có lúc trở thành điểm nóng về an ninh, chính trị.
Cùng với đó, hiện nay chất thải hầu hết chưa được phân loại tại nguồn; chưa có các cơ chế chính sách thúc đẩy các hoạt động phân loại chất thải rắn sinh hoạt tại nguồn, dẫn đến khối lượng phát sinh ngày một nhiều.
Toàn cảnh cuộc tọa đàm. Ảnh: VG.
“Luật hiện hành chưa quy định theo nguyên tắc người gây ô nhiễm phải trả tiền dẫn đến không khuyến khích việc giảm thiểu, tái chế, tái sử dụng chất thải phát sinh, đồng thời không khuyến khích việc phân loại chất thải tại nguồn”, ông Hiền cho biết.
Khắc phục những hạn chế đó, Dự thảo Luật Bảo vệ môi trường (sửa đổi) quy định theo hướng ai xả nhiều chất thải rắn sinh hoạt hơn sẽ phải trả nhiều tiền hơn thay vì tính phí theo đầu người bình quân như hiện nay. Cụ thể, tại điều 79 của dự thảo đưa ra quy định về kinh phí thu gom, vận chuyển và xử lý chất thải rắn sinh hoạt được tính dựa trên khối lượng phát sinh. "Việc này sẽ thúc đẩy người dân giảm thiểu lượng chất thải phát sinh vì rõ ràng việc phát sinh ít chất thải hơn đồng nghĩa với việc phải trả ít tiền hơn”, ông Nguyễn Thượng Hiền cho biết.
Đồng bộ cơ sở vật chất bằng cách nào?
Dự thảo luật cũng đưa ra quy định khuyến khích phân loại chất thải rắn sinh hoạt tại nguồn thành 5 loại: Chất thải rắn có khả năng tái chế; chất thải thực phẩm, chất thải hữu cơ dễ phân hủy; chất thải nguy hại; chất thải cồng kềnh; và chất thải rắn sinh hoạt thông thường khác (khoản 1 Điều 79).
“Điều này cũng khuyến khích người dân thực hiện phân loại rác tại nguồn vì nếu phân loại rác sẽ giảm tỷ trọng chất thải buộc phải xử lý, từ đó số tiền phải trả tiền sẽ giảm đi”, ông Nguyễn Thượng Hiền cho biết.
Tuy nhiên, thực tế, trước đây đã từng có thời gian chúng ta thí điểm phân loại rác tại nguồn nhưng phương tiện vận chuyển chỉ có 1 xe nên “thay vì phân ra lại trộn vào”. Vì thế, dự thảo luật đã quy định giao UBND tỉnh đồng bộ về hạ tầng.
Theo ông Hiền, nếu phân loại rác rồi mà không đồng bộ về hạ tầng thì việc này sẽ gây tốn kém nguồn lực của nhà nước và người dân. "Đây là vấn đề rất khó, phải có lộ trình. Để triển khai thành công, đầu tiên phụ thuộc rất nhiều ở ý thức của người dân. Ý thức của người dân nâng cao thì việc phân loại rác thải sẽ dễ đi vào cuộc sống nhanh hơn”, ông Hiền cho biết.
Theo đại diện Bộ Tài nguyên và Môi trường, tại các nước phát triển, mô hình người gây ô nhiễm phải trả tiền đã được áp dụng từ lâu. Như tại Hàn Quốc, rác sẽ được phân loại làm 3 nhóm: Chất thải thực phẩm, rác thải hỗn hợp và rác thải tái chế. Với quy định này, Hàn Quốc sau khi thu gom rác và bán túi đựng thì đảm đương được 60% tiền xử lý rác, ở Đài Loan thì được 20%.
Trao đổi thêm về nội dung này, ông Phan Tuấn Hùng, Vụ trưởng Vụ Pháp chế (Bộ Tài nguyên và Môi trường) cho rằng để thực hiện hiệu quả, dự thảo luật đề xuất đưa ra quy định về sự giám sát của các tổ chức chính trị-xã hội, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các cấp Hội, tổ dân phố, cộng đồng dân cư đối với việc tổ chức thực hiện và giám sát việc phân loại, thu gom, vận chuyển và xử lý chất thải rắn sinh hoạt. Tuy nhiên, quan trọng nhất vẫn là sự chủ động và tự giác của người dân thì những quy định này mới phát huy được hiệu quả.