Hà Nội có ngập sâu khi mưa lớn?

Sau hai ngày mưa (5 - 6/6), với những trận mưa có cường độ lớn, kéo dài, Hà Nội đã xuất hiện những điểm ngập úng sâu. Theo dự báo, năm nay, những trận mưa lớn sẽ xuất hiện với tần suất nhiều từ tháng 7 đến tháng 9. Và người dân Thủ đô đang tự hỏi, liệu cảnh ngập lụt lớn có diễn ra tình trạng như năm 2008?

Hệ thống thoát nước thiếu đồng bộ

Trong đánh giá của Ban phòng chống lụt bão Hà Nội, khu vực nội thành có địa hình thấp, nguy cơ ngập úng cao. Vào trung tuần tháng 5, đã xuất hiện một số trận mưa lớn trên 50mm, có nơi trên 100mm gây ngập úng cục bộ tại một số tuyến đường và gây ách tắc giao thông đã xảy ra. Do đó, lo ngại của người dân về nguy cơ bị ngập không phải không có cơ sở.

Ông Nguyễn Lê, Tổng giám đốc Công ty thoát nước Hà Nội cho biết, công ty được giao nhiệm vụ thoát nước của khu vực 10 quận nội thành. Nhìn tổng thể, hệ thống thoát nước của nội thành Hà Nội vẫn còn thiếu đồng bộ. Qua rà soát, Hà Nội vẫn còn 23 “điểm nóng” úng ngập và hàng trăm điểm úng ngập có thể xuất hiện bất cứ lúc nào với những trận mưa trên 100mm, điển hình như khu vực ngã 5 Bà Triệu, Khâm Thiên, Huỳnh Thúc Kháng, Láng Hạ, Lê Lai, Tông Đản...

Hiện nay, hệ thống thoát nước mà Công ty Thoát nước Hà Nội quản lý gồm khoảng 1.317 km cống, 117,9 km mương, 36,3 km sông. Hai nguồn thoát nước chính là trạm bơm Yên Sở và đập Thanh Liệt (tự chảy). Hệ thống này được lắp ghép từ 4 “hệ thống nhỏ”, bao gồm: Cống cũ thời Pháp thuộc; Hệ thống mới xây dựng từ năm 1954 trở lại đây; Hệ thống cống thoát nước dự án giai đoạn 1 của thành phố; Hệ thống thoát nước các ngõ xóm, các khu đô thị.

Hiện chỉ có hệ thống thoát nước thuộc dự án thoát nước Hà Nội (đã thực hiện giai đoạn 1) là tương đối bài bản, còn lại 3 hệ thống kia đã xuống cấp, hư hỏng; nhất là hệ thống thời Pháp thuộc có tiết diện nhỏ, khớp nối không hoàn chỉnh. Theo đánh giá của Công ty Thoát nước Hà Nội, với tốc độ đô thị hóa nhanh như hiện nay, cộng với hệ thống thoát nước chưa đồng bộ, nên khi có mưa to kéo dài sẽ có một số điểm trũng, nhiều khu vực trên địa bàn vẫn xảy ra tình trạng úng ngập cục bộ. “Nếu với lượng mưa từ 16 đến 50mm, trên các trục chính của thành phố cơ bản không có điểm úng ngập mà chỉ xảy ra ở một số khu vực trũng, ngõ ngách, nơi mà hệ thống thoát nước chưa được cải tạo. Còn lượng mưa lớn hơn, mưa kéo dài thì sẽ xảy ra ngập úng cục bộ”, ông Nguyễn Lê thừa nhận.

Bao giờ hết ngập?

Để ứng phó với mùa mưa bão năm nay, Công ty Thoát nước Hà Nội đã lên 3 kịch bản cho các phương án thoát nước và chống ngập úng. Tình huống 1: Khi lượng mưa dưới 50mm, sẽ huy động lực lượng ứng trực tại vị trí có địa hình trũng khai thông cống rãnh, cần thiết sẽ sử dụng các phương tiện cơ giới để thông tắc, bơm hút nước tại các khu vực có địa hình trũng.

Tình huống 2 (khi lượng mưa từ 50 đến dưới 100mm trong 24 giờ), công ty sẽ huy động lực lượng ứng trực kịp thời, đặc biệt vận hành tối đa công suất của trạm bơm Yên Sở (90 m3/s) và khả năng thoát nước của đập Thanh Liệt; vận hành tối đa công suất các trạm bơm cục bộ khách (20 m3/s) như Bắc Thăng Long - Vân Trì; hầm Kim Liên; cầu Chui, trạm bơm hầm chui Trung tâm Hội nghị Quốc gia, trạm bơm Thanh Bình (đường Trần Phú - Hà Đông)... Đồng thời đặt các tổ bơm di động để tiêu thoát trên các tuyến phố có khả năng bị úng ngập cao. Ngoài ra, sẽ vận hành các cửa đập điều tiết để khai thác khả năng điều hòa nước của các hồ Tây, hồ Đống Đa, hồ Thuyền Quang, hồ Bảy Mẫu…

Liên quan đến những hố ga mất nắp trong mùa mưa bão, ảnh hưởng tới tính mạng người đi đường, ông Lê cho biết: “Công ty Thoát nước Hà Nội chỉ quản lý 42% các nắp hố ga trên địa bàn 9 quận nội thành. Cứ thấy hố ga mất nắp, người dân lại quy trách nhiệm cho công ty khiến chúng tôi nhiều khi bị mang tiếng. Những hố ga thuộc sự quản lý của công ty, nếu bị mất nắp, trong vòng 24 tiếng chúng tôi đảm bảo sẽ thay thế xong. Hiện công ty đang thay thế một số nắp hố ga bằng nhựa composit để chống mất cắp”.

Riêng với tình huống 3 (khi có lượng mưa trên 100mm trong 24 giờ), ngoài các biện pháp trên, Công ty Thoát nước Hà Nội buộc phải tính đến việc phá dỡ toàn bộ các đập chắn, đập dẫn dòng trên hệ thống thoát nước tại một số tuyến cống hóa như Hào Nam - Yên Lãng, tuyến Thành Công, cải tạo hồ Hào Nam, Linh Quang..., chặn ngang các cửa cống ra sông Nhuệ (khi có hiện tượng chảy vào), đảm bảo nước sông Nhuệ không tràn vào nội thành. Bên cạnh đó, công ty sẽ phối hợp chặt chẽ với Sở NN&PTNT để điều hòa nước hợp lý giữa nội thành và ngoại thành.

Theo ông Nguyễn Lê, với việc nâng công suất trạm bơm Yên Sở từ 45 m3/s lên 90 m3/s, việc tiêu thoát nước sẽ diễn ra nhanh, nên cấp độ tình huống 2 hoàn toàn có thể khống chế. Riêng với tình huống 3 sẽ xuất hiện các điểm ngập cục bộ và chỉ giải quyết được khi dự án thoát nước giai đoạn 2 hoàn thành (gồm dự án cải tạo thoát nước tại Huỳnh Thúc Kháng, Láng Hạ, dự án cụm ngã 5 Bà Triệu, Phố Vọng, Sài Đồng, Vũ Xuân Thiều, dự án thoát nước Ngọc Hồi...). Tuy nhiên, hiện một số công trình, dự án đầu tư cải tạo hệ thống thoát nước thi công chậm. Đơn cử, dự án thoát nước giai đoạn II (tổng mức đầu tư khoảng 6.314 tỷ đồng) với 13 gói thầu xây lắp thì mới có 8/13 gói mới triển khai. Đến thời điểm này, nhiều gói thầu quan trọng vẫn vướng giải phóng mặt bằng. Do vậy, với những trận mưa lớn hơn 100mm, có thể xuất hiện 23 điểm úng ngập. “Chỉ khi các hạng mục của Dự án thoát nước giai đoạn 2 hoàn thành mới giảm các điểm úng ngập, theo dự kiến, dự án sẽ hoàn thành vào năm 2013, tuy nhiên dự án này lại nằm bên Ban Quản lý dự án thoát nước Hà Nội quản lý và không biết chính xác thời điểm hoàn thành”, ông Nguyễn Lê phân bua.

Được biết, Sở Xây dựng Hà Nội đang đốc thúc các dự án triển khai nhanh, đúng tiến độ. Nhưng với tiến độ “rùa”, điển hình là dự án cống thoát nước Thái Thịnh - Láng, xây gần 10 năm vẫn chưa xong, thì có thể dự báo là việc ngập úng sẽ còn tiếp diễn trong thời gian dài nữa.

Xuân Cường