Tư vấn BHXH tự nguyện tại vùng ngoại thành Hà Nội.
Theo Bộ LĐ-TB&XH, tờ trình là việc cụ thể hoá Nghị quyết số 125/NQ-CP ngày 8/10/2018 của Chính phủ ban hành chương trình hành động nhằm thực hiện Nghị quyết số 28-NQ/TW ngày 23/5/2018 của Hội nghị lần thứ bảy Ban chấp hành Trung ương khóa XII về cải cách chính sách bảo hiểm xã hội.
Trên cơ sở đánh giá tình hình bối cảnh trong nước và quốc tế, quan điểm, mục tiêu xây dựng gói BHXH tự nguyện ngắn hạn linh hoạt, Bộ LĐ-TB&XH đã đề xuất bổ sung thêm 3 gói BHXH tự nguyện mới bên cạnh chế độ BHXH tự nguyện hiện hành.
Gói BHXH tự nguyện hiện hành bổ sung chế độ thai sản:
Theo Bộ LĐ-TB&XH, đề xuất về gói này được thiết kế trên cơ sở của chính sách BHXH tự nguyện hiện hành (chế độ hưu trí và tử tuất) bổ sung thêm quyền lợi về thai sản khi người lao động sinh con.
Người lao động khi tham gia sẽ được hưởng chế độ nếu đủ điều kiện đóng BHXH tự nguyện từ đủ 12 tháng trở lên và không được nhận BHXH một lần.
Theo Tờ trình, ưu điểm của gói này là có thể thu hút sự tham gia của nhóm người lao động đang trong độ tuổi sinh đẻ, đáp ứng được một phần nhu cầu trước mắt, gia tăng tính hấp dẫn của chính sách BHXH tự nguyện.
Tuy nhiên, nhược điểm của gói này chính là khó cân đối về tài chính nên cần đến sự hỗ trợ của ngân sách Nhà nước và không đảm bảo sự tham gia lâu dài, bền vững do có thể phát sinh lựa chọn ngược. Đặc biệt khi người lao động chuẩn bị mang thai mới tham gia, sau khi sinh con hưởng chế độ sẽ không tiếp tục tham gia BHXH.
Theo quy định của Luật Bảo hiểm xã hội thì người sử dụng lao động đóng 3% quỹ lương vào quỹ ốm đau và thai sản để bảo đảm chi trả cho các chế độ ốm đau, thai sản, dưỡng sức, phục hồi sức khỏe sau ốm đau, thai sản.
Từ ngày 01 tháng 5 năm 2013, theo quy định của Bộ luật lao động năm 2012 thì lao động nữ sinh con được nghỉ 6 tháng, đây là một chính sách ưu việt của Việt Nam so với các nước có cùng trình độ phát triển kinh tế xã hội nhưng có tác động tăng chi quỹ ốm đau và thai sản, khiến cho số chi luôn xấp xỉ bằng với số thu trong năm.
Đến hết năm 2018, kết dư quỹ ốm đau và thai sản khoảng 13.500 tỷ đồng, bằng 50% dự toán chi chế độ ốm đau, thai sản năm 2019.
Phân tích số chi các chế độ ốm đau, thai sản thì giai đoạn 2014 - 2018, thu - chi cân đối, trong đó chi ốm đau chiếm khoảng 13%, chi thai sản chiếm khoảng 87%. Hay nói cách khác, nếu thu 3% quỹ lương vào quỹ ốm đau và thai sản thì 0,4% dành cho chế độ ốm đau, 2,6% dành cho chế độ thai sản. Tuy nhiên hiện nay chưa có quy định tách riêng tỷ lệ thu cho mỗi chế độ.
Gói BHXH tự nguyện hiện hành bổ sung chế độ ốm đau:
Căn cứ theo Tờ trình, gói này được thiết kế trên cơ sở của chính sách BHXH tự nguyện hiện hành (chế độ hưu trí và tử tuất) bổ sung thêm quyền lợi được hưởng khi người lao động gặp rủi ro ốm đau (tối đa 30 ngày trong 1 năm) với điều kiện người lao động đang đóng BHXH tự nguyện và không được nhận BHXH một lần.
Về ưu điểm, gói này là có thể thu hút sự tham gia của nhóm người lao động có nhiều nguy cơ gặp rủi ro ốm đau, đáp ứng được một phần nhu cầu trước mắt, gia tăng tính hấp dẫn của chính sách BHXH tự nguyện.
Tuy nhiên, Bộ LĐ-TB&XH cũng chỉ ra nhược điểm của gói chính là cần đến sự hỗ trợ (bù) của ngân sách Nhà nước (việc quy định người lao động đóng là không khả thi); mức độ thu hút phụ thuộc rất lớn vào mức trợ cấp được hưởng và mức độ thuận tiện trong thủ tục, hồ sơ giải quyết hưởng chế độ.
Gói BHXH tự nguyện hiện hành bổ sung chế độ trợ cấp gia đình/trẻ em:
Gói này được thiết kế trên cơ sở của chính sách BHXH tự nguyện hiện hành (chế độ hưu trí và tử tuất) bổ sung thêm quyền lợi được hưởng khi người lao động tham gia BHXH tự nguyện có con dưới 6 tuổi (được hưởng trợ cấp hàng tháng bằng 350.000 đồng/con cho đến khi con đủ 6 tuổi) với điều kiện người lao động đang đóng BHXH tự nguyện và không được nhận BHXH một lần.
Ưu điểm của gói này là có thể thu hút sự tham gia của nhóm người lao động có con dưới 6 tuổi, đáp ứng được một phần nhu cầu trước mắt, gia tăng tính hấp dẫn của chính sách BHXH tự nguyện.
Cũng theo Bộ LĐ-TB&XH, nhược điểm của gói này chính là cần sự đóng góp thêm của người lao động (1,5% và vẫn cần đến sự hỗ trợ của ngân sách Nhà nước bởi với quy định tỷ lệ đóng 1,5% khó đảm bảo khả năng cân đối do tỷ lệ đóng này được Tổ chức Lao động quốc tế tính toán trên giả định tham gia của phần lớn những người thuộc đối tượng).
Theo Bộ LĐ-TB&XH, năm 2008 là năm đầu tiên triển khai chính sách BHXH tự nguyện chỉ có 6.100 người đăng ký tham gia. Đến năm 2018, có khoảng 270.000 người tham gia BHXH tự nguyện, chiếm khoảng 1,8% tổng số người tham gia BHXH. Theo báo cáo của Bảo hiểm xã hội Việt Nam thì trong 5 năm qua, số đối tượng tham gia BHXH tự nguyện tăng 1,4 lần, trong khi đó, số thu tăng 1,7 lần từ 743 tỷ đồng năm 2014 lên 1.271 tỷ đồng năm 2018.
Trong 5 năm qua, bình quân mỗi năm có khoảng 7.400 người tham gia BHXH tự nguyện được giải quyết hưởng lương hưu hằng tháng; 6.000 người hưởng BHXH một lần; 39 người được giải quyết tuất hằng tháng và 260 người được giải quyết chế độ tuất một lần.
Bên cạnh những kết quả đã đạt được, việc triển khai thực hiện chính sách BHXH tự nguyện vẫn còn nhiều hạn chế, đặc biệt là số đối tượng tham gia còn thấp (hiện mới chiếm khoảng 0,45% so với lực lượng lao động).